مناقشات مرزی عراق با همسایگان خود با تکیه بر جنگ دوم خلیج فارس
محورهای موضوعی : روابط بین الملل
محمود سید
1
(استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
فاطمه زارع
2
(کارشناس ارشد تاریخ ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
کلید واژه: عراق, جنگ دوم خلیج‌فارس, کویت, مناقشات مرزی,
چکیده مقاله :
چکیده جنگ دوم خلیج‌فارس را می‌توان اولین بحران بزرگ بین‌الملل پس از جنگ سرد نامید که در منطقه‌ای حساس و استراتژیک، میان جمع زیادی از بازیگران بین‌الملل و عراق متجاوز به خاک کویت به وقوع پیوست. اختلافات مرزی سرزمین‌های خلیج‌فارس در مرزکشی‌های شکننده میان کشورها ریشه دارد. برای عراق، خوزستان ایران و کویت دو هدف مهم و استراتژیک توسعه‌طلبانه هستند. پس از ناکامی در تجزیه خوزستان، طبیعی بود که عراق به‌سوی دستیابی به هدف دوم خود یعنی کویت پیش رود. پس از برقراری آتش‌بس در جنگ ایران و عراق نگرانی فزاینده‌ای نسبت به سیاست‌های توسعه‌طلبانه عراق، دولت کویت و سایر دولت‌های خلیج‌فارس را فرا گرفت. قدرت نظامی عراق و داشتن چهارمین ارتش قدرتمند جهان، مشکلات مالی با کشورهای عربی و تهدیدات صدام، مسائلی بود که منطقه خلیج‌فارس را در آن زمان ناامن کرده بود. از سوی دیگر جهان پس از جنگ سرد که منطقه خلیج‌فارس را به‌عنوان قلب انرژی جهان شناخته بود؛ درپی آن بود که در این جنگ سرنوشت قدرت جهانی را مشخص کند. آمریکا در نبود رقیبی هم‌سنگ چون اتحاد شوروی درپی آن بود تا نقش تازه خود را در جهانی که ادعا می‌شود تنها حول محور یک ابرقدرت شکل خواهد یافت در قالب نظم نوین جهانی تثبیت کند. جنگ دوم خلیج‌فارس برای ایالات متحده آمریکا فرصت ایده‌آلی بود تا این کشور نه تنها به تقویت مواضع خود نسبت به رقبای اقتصادیش چون اتحادیه اروپا و ژاپن بپردازد بلکه تغییر و تحولات جهانی را نیز تحت کنترل خود در آورد و به‌عنوان قیم و پدر معنوی کشورهای عربی تولید‌کننده نفت از این پس نبض اقتصاد و قدرت جهان را در دست بگیرد. سرانجام بتواند به‌عنوان ابر قدرت بی‌رقیب جهانی پس از پایان جنگ دوم خلیج‌فارس سر برآورد.
Abstract The second Persian Gulf war can be called the first great international crisis after the cold war, which occurred in a sensitive and strategic area between a huge number of international celebrities and Iraq that was invading Kuwait's land. The borderline disagreements between Persian Gulf countries comes from countries' fights over the borders and it is considered as strategic developmental and significant goals for Iraq, Kuwait and Khouzestan in Iran. After failure at Khouzestan's experience and its union to Iraq, it was natural for Iraq to go forward to conquer its second goal which was Kuwait. After Iran-Iraq war's cease-fire big concerns surrendered Kuwait and other Persian Gulf countries about developmental politics. Iraq's military powers and having the world's fourth powerful army, financial problems with Arabic countries and Saddam's threats, were the problems which had made the Persian gulf area insecure in that era. On the other hand, the world that had known the Persian Gulf’s area as the heart of world's energy after the cold war, was seeking to determine the destiny of the world's power in this war. The US, after the loss of an equivalent competitor like the Union of Soviet Socialist Republics was trying to prove its new role as new world order in a world that claims to form around only one superpower. The second Persian Gulf war was an ideal chance for America to not only improve its position toward its economic competitors like European Union and Japan, but also to harness the international changes, and as the guardian of Arabic countries that produce oil, from then be able to control the heart beats of world's power and economy and at the end can rise as the world's superpower with no competitor after the second Persian Gulf war.
منابع:
ابوغزاله، عبدالحلیم(1380)، عراق و جنگ ایران و عراق، ترجمه نادر نوروز شاد، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ.
ازغندی، علیرضا(1382)، روابط خارجی ایران، تهران، قومس.
پیر سالینجر ، اریک لوران(1370) ، جنگ خلیج‌فارس، پرونده محرمانه، ترجمه: موسی احمدزاده ، تهران: اطلاعات.
ترابی، یوسف(1379) ، بررسی رو ابط اقتصادی ایران و آمریکاآمریکا ، تهران: موسسه چاپ و نشر عروج.
جان گرنویل(1377)، تاریخ جهان در قرن بیستم، ترجمه: حمید شیرازی، تهران: پژوهشکده فروزان‌فر.
جعفری ولدانی، اصغر(1367)، بررسی تاریخی اختلافات مرزی ایران و عراق، تهران: مطالعات سیاسی و بین الملل.
جعفری ولدانی، اصغر(1374)، تحولات مرزها و نقش ژئوپلیتیک آن در خلیج‌فارس، تهران: نشر قوس.
جعفری ولدانی، اصغر(1376)، نگاهی تاریخی به جزایر تنب و ابوموسی، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
جعفری ولدانی ، اصغر(1381)، ژئوپلیتیک جدید دریای سرخ و خلیج‌فارس، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
جودیت میلر ، لوری میل روا(1370) ، از تکریت تا کویت، ترجمه: حسن تقی زاده میلانی، تهران: کویر.
خالوزاده، سعید(1375)، مواضع شورای امنیت در قبال عراق و کویت، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
دن کوهن، الکس دنچف(1375)، دیدگاه های بین المللی درباره جنگ خلیج‌فارس، ترجمه: محمدحسین آریا، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی(1364)، گذری بر پنجمین سال جنگ تحمیلی، تهران: روابط عمومی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
طلوعی، محمود(1370)، جنگ خلیج‌فارس و آینده خاورمیانه، تهران: انتشارات تهران.
رمضانی، روح‌الله(1384)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی، ترجمه علیرضا طیب، تهران، نشر نی.
گاملن، الیزابت و پل راجرز(1368)، قرار گرفتن نفت‌کشهای کویتی زیر پرچم ایالت متحده: دلایل و تأثیرات آن؛- بازشناسی جنبه‌های تجاوز و دفاع، جلد دوم، تهران: دبیرخانه کنفرانس بین‌المللی تجاوز و دفاع.
لیون تی هدر(1373)، باتلاق آمریکا در خاورمیانه، ترجمه: رضا حائر، تهران: اطلاعات.
مجموعه مقالات یازدهمین همایش بین المللی خلیج‌فارس(1380)، تهران: دفتر مطالعات سیاسی بین‌المللی.
مجموعه مقالات اولین سمینار خلیج‌فارس(1369)، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
قوام، عبدالعلی(1372)، اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، تهران: انتشارات سمت.
«بررسی جنگ عراق» ، مجله اطلاعات سیاسی – اقتصادی ، شماره 37
روزنامه اطلاعات، 17 بهمن 1369
روزنامه جمهوری اسلامی، 7 فروردین 1370
مجله اطلاعات سیاسی – اقتصادی ، شماره 107 و 108
موسوی،سید مسعود(بهار1383)، "بررسی مواضع و عملکرد کویت در جنگ ایران و عراق"،دوره 2، شماره 8.
کردزمن، آنتونی(1382)، "غرب و منازعهِ دریایی در خلیج‌فارس 1987"، ترجمه پریسا کریمی‌نیا، فصلنامه نگین ایران، شماره6، سال دوم.
یزدان فام، محمود(1382)، "عوامل و دلایل گسترش جنگ ایران و عراق"، فصلنامه نگین ایران، سال اول، شمارهِ اول.
