راهبرد عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران یمن

محورهای موضوعی : روابط بین الملل

سید علی نجات ¹ , سیده راضیه موسوی ² , محمدرضا صارمی ³

1 - پژوهشگر مطالعات استراتژیک خاورمیانه و مدرس دانشگاه
2 - مربی علوم سیاسی دانشگاه پیام نور
3 - دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

تاریخ دریافت : 1395/04/15 تاریخ پذیرش : 1395/04/15 تاریخ انتشار : 1395/04/01

کلید واژه: جمهوری اسلامی ایران, سیاست خارجی, عربستان سعودی, یمن, ژئوپلیتیک, واقع‌گرایی تهاجمی,

چکیده مقاله :

چکیده روابط عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران که سال‌های گذشته به سردی گراییده بود با حمله نظامی عربستان به یمن و متهم‌کردن ایران به حمایت‌های نظامی و سیاسی از جنبش انصار الله، رویه‌ای تقابلی به‌خود گرفت. هدف این مقاله، تبیین راهبرد جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در قبال بحران یمن است. نویسنده با بهره‌گیری از روش توصیفی - تحلیلی و با رویکرد مقایسه‌ای، به‌دنبال پاسخ به این پرسش اساسی است که عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران چه راهبردی را در قبال بحران یمن به‌کارگرفته‌اند؟ در پاسخ به این پرسش، عربستان سعودی تلاش کرده است تا با تشکیل ائتلاف و تهاجم نظامی به یمن، جنبش انصار الله را از قدرت سیاسی حذف کند و با چینش جریان‌های هم‌سو در ساختار قدرت از نفوذ ایران در دولت جدید یمن جلوگیری کند. جمهوری اسلامی ایران نیز با حمایت و پشتیبانی معنوی و سیاسی از جنبش انصار الله و انقلابیون یمن تلاش کرده است تا موازنه قدرت منطقه‌ای را به‌نفع خویش تغییر دهد. همچنین یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که رقابت و تعارض منافع میان عربستان و ایران در بحران یمن، بازی با حاصل جمع جبری صفر را ایجاد کرده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract Relations between Saudi Arabia and Iran in the past years had turned cold with military attack on Yemen and Saudi Arabia accuse Iran of military and political support for the movement Ansar Allah, their opposition was procedural. Therefore, this essay is to explain the strategy of the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia is responsible for the crisis in Yemen. In this regard, the author using descriptive - analytical and comparative approach, to answer the fundamental question that the Islamic Republic of Iran, Saudi Arabia and Yemen have adopted a strategy for the crisis? In response to the question of Saudi Arabia has tried to form a coalition and military intervention in Yemen, Ansar Allah movement from the political power and in line with the current arrangements in the power structure of Iran's influence in the new government of Yemen to prevent it. Iran's spiritual and political support for the movement Ansar Allah and the revolutionaries in Yemen has been trying to alter the balance of regional power to their advantage. The results of this suggest that competition and conflict of interests between Saudi Arabia and the Islamic Republic of Iran on the crisis in Yemen, has created a zero-sum game.

منابع و مأخذ:

منابع:

برزگر، کیهان(1392) تحولات عربی، ایران و خاورمیانه، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.

جعفری ولدانی، اصغر(1388)، چالش‌ها و منازعات در خاورمیانه، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

درایسدل، آلاسدیر و جرالد اچ. بلیک(1386)، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه: دره میرحیدر، چاپ پنجم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.

سریع القلم، محمود(1379)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.

عبداله­خانی، علی(1389)، نظریه­های امنیت، تهران: انتشارات ابرار معاصر.

مرشایمر، جان(1390)، تراژدی سیاست قدرت‌های بزرگ، ترجمه: غلامعلی چگنی زاده، چاپ سوم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.

مشیرزاده، حمیرا(1390)، تحول در نظریه‌های روابط بین الملل، تهران: نشر سمت.

نیاکوئی، سید امیر(1391)، کالبد شکافی انقلاب‌های معاصر در جهان عرب، تهران: نشر میزان.

احمدیان، حسن و محمد زارع(1390)، «استراتژی عربستان در برابر خیزش‌های جهان عرب»، فصلنامه ره‌نامه سیاست‌گذاری، سال دوم، شماره دوم.

احمدی، وحیده(1394)، «تجاوز عربستان به یمن: اهداف و چشم انداز»، ماه‌نگار راهبردی دیده‌بان امنیت ملی، شماره سی و هفتم، فرودین و اردیبهشت.

احمدیان، حسن(1390)، «عربستان سعودی و قیام ملت‌های عرب؛ رویکردها و چالش‌ها»، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.

امیردهی، ع. ر (1389)، «یمن، از حاکمیت سیاسی تا روابط با جمهوری اسلامی ایران»، مجله اندیشه تقریب، شماره 23.

ترابی، طاهره (1390)، «آمریکا و ثبات خلیج فارس در روند رقابت‌های ژئوپلیتیکی ایران – عربستان»، فصلنامه دیپلماسی صلح عادلانه، شماره پنجم.

جانسیز، احمد و سجاد بهرامی(1392)، «رقابت منطقه‌ای ایران و عربستان در خاورمیانه 2011- 2013»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال بیستم، شماره دوم.

جعفری ولدانی، اصغر و سید علی نجات(1392)، «نقش قدرت‌های منطقه‌ای در بحران سوریه (1390-1393)»، فصلنامه‌ مطالعات خاورمیانه، سال بیستم، شماره چهارم.

خضری، احسان، صفوی، سید حمزه و امین پرهیزکار (1394)، «ریشه‌یابی منازعات ایران و عربستان: مطالعات موردی سه کشور عراق، بحرین و یمن»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره بیست و سوم.

رضایی، نیما(1394)، «ائتلاف بی‌سابقه علیه یمن؛ چشم‌انداز و آینده»، مجله دیپلمات، شماره دوم.

رودریگو، ژان پاول و حسن ربیعی(1385)، «نفت و مسیرهای انتقال انرژی»، فصلنامه دفاعی- امنیتی، شماره50.

روی، پل (1382)، «معمای امنیت اجتماعی»، ترجمه: منیژه نویدنیا، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 21.

مدنی، مهدی و حسین هواسی(1393)، «رفتارشناسی سیاست خارجی عربستان در قبال مصر و بحرین بعد از انقلاب‌های عربی»، فصلنامه علمی– پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره 39.

مصلی نژاد، عباس(1391)، «پیامدهای بی‌ثباتی امنیتی بر موازنه قدرت در خاورمیانه»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هشتم، شماره 3.

میرزاده کوهشاهی، مهدی(1393)، «تحولات یمن؛ کشمکش بازیگران داخلی در سایه رقابت‌های منطقه‌ای»، ماه‌نگار راهبردی دیده‌بان امنیت ملی، شماره سی ‌و سوم، دی 1393.

میرزاده کوهشاهی، مهدی(1394)، «روابط عربستان و ایران؛ از رقابت تا تقابل»، ماه‌نگار راهبردی دیده‌بان امنیت ملی، شماره سی و هشتم، خرداد 1394.

نجات، سید علی(1393)، «رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات نوین خاورمیانه»، فصلنامه سیاست، سال اول، شماره چهارم.

اسدی، علی اکبر(1394)، «مداخله نظامی سعودی در یمن: در جستجوی امنیت یا پرستیژ؟»، وب سایت ابرار معاصر تهران.

تافوری، دیوید (1394)، «مقام سابق آمریکایی: مسئله یمن بر روند مذاکرات هسته‌ای ایران تأثیر می‌گذارد»، خبرگزاری صدا و سیما، 8/1/1394.

زکریا، فرید(1394)، «دلیلی بر دخالت ایران در یمن نیست/عربستان از دولت شیعی می‌ترسد»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.

لورت، فلینت و من لورت هیلاری(1394)، «جنگ سرد عربستان علیه ایران»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی.

هوشی سادات، سید محمد(1393)، «روابط ایران و یمن؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، وب‌سایت دیپلماسی ایرانی.

البسیونی، محمد عبدالحلیم (2015)، حسابات معقده: التحالف العربی والصراع الیمنی، القاهره، مرکز الاقلیمی للدراسات.

عالم، امل (2015)، الصراع السعودی – الإیرانی علی الیمن وجهه نظر یمنیه، مرکز الجزیره للدراسات.

-          مترسکی، الکساندر (2015)، الحرب الأهلیه فی الیمن، مرکز العربی للدراسات و السیاسات.

Mearsheimer, John(2001), The Tragedy of Great Power Politics, New York, W.W. Norton.

Barzegar, Kayhan (2012), “The Arab Spring and the Balance of Power in the Middle East”, Belfer Center for Science and International Affairs, October 30.

Mearsheimer, John (1990), “Back to the Future: Instability in Europe after the Cold War”, International Security,

Mabon, Simon (2013), “The Middle Eastern great game”, available at: http://www.isn. ethz. ch

W. Andrew Terrill (2012), “The Saudi-Iranian Rivalry and the Future of Middle East Security”, The Strategic Studies Institute.