روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و تاجیکستان؛ بسترهای همگرایی و زمینه های واگرایی

محورهای موضوعی : روابط بین الملل

حبیب اله ابوالحسن شیرازی ¹ ( عضو هیئت علمی و دانشیار گروه روابط بین الملل، واجد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران )

تاریخ دریافت : 1397/06/28 تاریخ پذیرش : 1397/06/28 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: جمهوری اسلامی ایران, روابط خارجی, تاجیکستان, همگرایی, واگرایی,

چکیده مقاله :

چکیده پس از تجزیه اتحاد جماهیر شوروی و پیدایش پنج کشور جدید در آسیای مرکزی، فصل جدیدی در روابط ایران با این کشورها بوجود آمد. موضوع روابط جمهوری اسلامی ایران و تاجیکستان همواره با اهمیت زیادی مطرح شده و این امر پیش از هر چیز به سبب پیوندهای تاریخی، فرهنگی و زبانی موجود میان دو کشور و ذکر این حقیقت که تاجیکستان به عنوان تنها کشور فارسی‌زبان در آسیای مرکزی است که وضعیت متمایزی با سایر کشورهای این منطقه دارد. آسیای مرکزی از جمله مناطقی است که از جایگاهی روزافزون در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی، برخوردار گشته و اکنون به عنوان یکی از مهمترین زیر سیستم‌های منطقه‌ای محسوب می‌شود. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان، از یک سو بر پایه عوامل همگرایی در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، از فرصت‌ها و زمینه‌های نفوذ و همکاری، برخوردار است و از طرف دیگر با توجه به عوامل واگرایی با چالش‌ها و تهدیداتی مواجه می‌باشد که بر‌آیند این امر، همواره در جهت‌گیری سیاست خارجی ایران در تاجیکستان تأثیرگذار بوده است. این مقاله ضمن شناسایی مهمترین عوامل همگرایی و واگرایی پیش‌روی سیاست خارجی ایران به ارزیابی کلی از خط مشی‌های اتخاذ شده در تاجیکستان می‌پردازد.

چکیده انگلیسی:

Abstract: After the breakup of the Soviet Union and the emergence of the five new countries in Central Asia, a new chapter in Iran's relations with these countries arose. The issue of relations between the Islamic Republic of Iran and Tajikistan has always been of great importance, first of all due to the historical, cultural and linguistic ties between the two countries, and the fact that Tajikistan is the only Persian language in Central Asia, which has a distinct status with other countries in the area. Central Asia is one of the areas that has a growing place in regional and international relations and is now considered one of the most important regional sub-systems. The foreign policy of the Islamic Republic of Iran in Tajikistan, on the one hand, is based on the convergence factors in the political, economic and cultural spheres of the opportunities and areas of influence and cooperation, and on the other hand, due to divergent factors, faces challenges and threats that faced about it. This has always been influential in the direction of Iran's foreign policy in Tajikistan. This paper identifies the most important factors of the convergence and divergence of the advancement of Iran's foreign policy to a general assessment of the policy adopted in Tajikistan.

منابع و مأخذ:

منابع:

-      آکینر، شیرین. (1367). اقوام مسلمان اتحاد جماهیر شوروی. ترجمه محمدحسین آریا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

-      ابوالحسن‌ شیرازی، حبیب‌اله و محمدرضا مجیدی. (1382). سیاست و حکومت در آسیای مرکزی. تهران: نشر قومس.

-      ابوالحسن ‌شیرازی، حبیب‌الله. (1370). ملّیت‌های آسیای میانه. تهران: نشر دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امورخارجه.

-      ابوالحسن شیرازی، حبیب‌الله،  فردین باقری و سیروس برنا. (1387). تحوّلات تاریخی و فرهنگی در آسیای مرکزی. تهران: نشر جهاد دانشگاهی.

-      حاجی‌یوسفی، امیرمحمد. (1384). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پرتو تحولات منطقه‌ای. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امورخارجه.

-      کولایی، الهه. (1376). سیاست و حکومت در آسیای مرکزی. تهران: انتشارات سمت. 

-      موسوی، سیدرسول. (1382). صلح تاجیکستان به روایت اسناد. تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت خارجه.

-      منتظمی، رویا. (1374). تاجیکستان. تهران: نشر دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امورخارجه.

-      آدمی، علی و عزیزی، حمیدرضا. (1392). «سازمان همکاری شانگهای و تهدیدات امنیتی مشترک در آسیای مرکزی».  فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. دوره نوزدهم، شماره 81.

-      ابوالحسن شیرازی، حبیب‌اله. (بهار 1384). «تداوم سیستم اقتدارگرایی در آسیای مرکزی». مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. شماره 67.

-      بصیری، محمد علی و مژگان ایزدی زمان‌آبادی. (1383). «اهداف سیاست خارجی آمریکا در آسیای مرکزی». فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. دوره سیزدهم، شماره 48.

-      تهرانی، نسیم. (1388). «فرصت‌های همکاری در روابط ایران و تاجیکستان». مجله مطالعات ایران و اوراسیا. شماره دهم.

-      سیف‌زاده، سیدحسین. (1377). «آسیای مرکزی: همگرایی منطقه‌ای، توسعه ملی و نقش ایران در آن». مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. شماره 40.

-      کولایی، الهه. (زمستان 1380). «هم تکمیلی فرهنگی در دو سوی جیهون». فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. شماره36.

-      محمودی، مرتضی (1386). «آسیای مرکزی و رشد همکاری‌های چند جانبه ایران و تاجیکستان». فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز. سال شانزدهم، شماره 58.

-      منتظمی، رویا. (1372). «نقش ایران در نظام جدید آسیای مرکزی و جنوب آسیا». فصلنامه اطلاعات سیاسی– اقتصادی. تهران، شماره 76.

-      مجتهد زاده، پیروز. (1376). «جغرافیا و سیاست در دنیای واقعیّت ها». فصلنامه اطلاعات سیاسی-اقتصادی. شماره120.

-      ملکیان، محسن. (1387). «تعاملات فرهنگی ایران و تاجیکستان». فصلنامه تخصّصی انجمن علوم سیاسی. شماره اوّل، سال اوّل.

-      میراحمدی، مریم. (1372). «قوم تاجیک و فرهنگ تاجیکی در آسیای مرکزی». فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. دوره 1، شماره 4.

-      میرفخرایی، سیدحسن و مجید فیروزمندی. (پاییز و ژمستان 1396). «دیپلماسی فرهنگی ایران در آسیای مرکزی و قفقاز». مجله مطالعات اوراسیای مرکزی. شماره دوم، دوره دهم.

-      «علل جدایی دوشنبه از تهران». (31/5/1397). قابل دسترس در سایت خبری واستوک نیوز.

-     عزیزی، حمیدرضا. (11/4/1396). «نگاهی به ریشه های سردیروابط ایران و تاجیکستان». قابل دسترس درسایت ایراس.

-      «روابط سیاسی ایران و تاجیکستان». (1/6/97). قابل دسترس در سایت خبری سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان.

-      رمضانی بونش، فرزاد. (26/4/96). «مهمترین چالش‌های ﻣﺆثردر کاهش روابط ایران و تاجیکستان». قابل دسترس در سایت ایرنا.