بازخوانی پرونده شرکت نفت ایران- انگلیس در دیوان بین المللی دادگستری
محورهای موضوعی : روابط بین الملل
سید داوود آقائی
1
(
استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
)
کلید واژه: دیوان بین المللی دادگستری, شرکت نفت ایران و انگلیس, ملی شدن صنعت نفت, مصدق, صلاحیت دیوان,
چکیده مقاله :
متعاقب ملی شدن صنعت نفت ایران در تاریخ 29 اسفندماه 1329 و نیز خلع ید از شرکت نفت ایران- انگلیس دولت انگلستان با اعتقاد به اینکه قانون ملی شدن صنعت نفت ایران با عنایت به محتوا و ترتیبات مندرج در قرارداد مربوطه بین ایران و شرکت نفت انگلیسی به منزله فسخ یک جانبه قرارداد منعقده می باشد در تاریخ 26 ماه مه سال 1351 در اعمال خود در حمایت دیپلماتیک از تبعۀ خویش (شرکت نفت ایران- انگلیس) در قبال دولت ایران و به استناد اعلامیه های پذیرش صلاحیت اجباری دیوان از سوی ایران دادخواستی را در دبیرخانه دیوان به ثبت رسانید . ایران نیز به طور متقابل در سندی با عنوان "ملاحظات مقدماتی" با ذکر دلایلی به صلاحیت دیوان برای رسیدگی به پرونده ایراد وارد نمود. ایران یکی از دلایل رد صلاحیت دیوان برای رسیدگی به دعوا را تفسیر خود از بند 7 ماده 2 منشور ملل متحد مبنی بر منع مداخله در اموری که ذاتاً در صلاحیت داخلی دولت ها است، اعلام کرد و دلایل دیگری که در متن به آنها پرداخته شده است. به هرحال و علی رغم ارائه استدلات متعددی که دولت انگلیس برای تأکید بر صالح بودن دیوان برای رسیدگی به پرونده فوق الذکر ارائه نمود نهایتاً دیوان در مرحله رسیدگی صوری رأی به رد صلاحیت خود داد و پرونده را از دستور کار خارج نمود. مقاله پیش رو روندهای طی شده در این پرونده از ابتدا تا اعلام رأی دیوان و استدلال های طرفین دعوا و نیز احتجاجات و استدلال های قضات دیوان بین المللی دادگستری که تأییدی است بر اثبات حقانیت راه دولت و ملت ایران در ملی کردن صنعت نفت از منظر حقوقی مورد مطالعه و واکاوی قرار می دهد .
Following nationalization of Iran oil industry on 20 March1951 as well as dispossession from Iran-England oil company, English government believing that the act of nationalization of Iran oil industry based on stipulations and provisions of the contract between Iran and England means unilateral redemption of the contract, supporting its nationals through diplomatic actions against Iranian government and based on the notice mandatory acceptance of jurisdiction of the court of justice registered a petition in secretariat of court of justice. Iran, acting such like, in a document entitled preliminary consideration, objected the jurisdiction of court of justice hearing the case. Iran said one of the reasons of court of justice jurisdiction hearing the claim is its interpretation out of article 2 paragraph 7 of UN charter concerning prevention from interference which is an inherent jurisdiction of governments as well as other reasons practiced in context to how ever and in spite of providing various reasons by English government to prove the jurisdiction of court of justice to consider the case, court of justice, finally, rejected its jurisdiction in a superficial decision and removed from the agenda the case. However, this paper studies and researches, from a legal view, process performed from the onset to decision and parties reasoning and implications of international court of justice judges that are emphatic for proving rightness of Iranian government and people nationalizing oil industry
