نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی و تأثیرات آن در فلسفه و اخلاق
محورهای موضوعی : پژوهشهای معرفت شناختی
1 - استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
کلید واژه: اخلاق, ادراکات اعتباری, علامه طباطبایی, نوآوری فلسفی,
چکیده مقاله :
یکی از نوآوری های مهم علامه طباطبایی در فلسفه، نظریه ادراکات اعتباری است. او ادراکات اعتباری را در سه بخش: کیفیت پیدایش علوم اعتبارى از انسان، کیفیت پیدایش کثرت در علوم اعتبارى و کیفیت ارتباط علوم اعتبارى با آثار واقعى و حقیقى مورد بررسی دقیق قرار داده است. این نظریه در بُعد معرفت‌شناسی، می‌تواند بر بسیاری از مسائل در علوم مختلف تأثیری عمیق بگذارد یا دست‌کم گمان شده که چنین است. این تأثیر به‌حدی است که می توان این نظریه را از حیث تأثیرگذاری بر مسائل مختلف با نظریه حرکت جوهری ملاصدرا مقایسه کرد. نوشتار حاضر تلاشی است در راستای تبیین تأثیرات این نظریه در علوم مختلف و در صدد است، ضمن تبیین اجمالی آن، به بررسی برخی از این تأثیرات در دو حوزه فلسفه و اخلاق و نقد بعضی دیدگاه‌ها در این‌باره بپردازد.
One of Allameh Tabatabai’s significant innovations in the philosophy is derivative Perceptions Theory. In this theory, he has classified the derivative perceptions into three categories: the quality of the emerging of derivative sciences by human being, the quality of the origination of multiplicity in the sciences and the quality of the relationship between derivative sciences and real and true effects. Epistemologically, this theory can affect profoundly many issues in several sciences, or at least it is supposed to have such impacts on some areas. As far as effectiveness is concerned, the theory can be compared to or at least be considered close to Mollasadra’s Theory of substantial movement. This paper attempts to explain the impacts of this theory on different sciences, it briefly explains the impacts of derivative perceptions theory on philosophy and ethics. Some critics about these impacts are also addressed in the paper.
اصفهانی، محمدحسین (1429ق) نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، بیروت: مؤسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث.
جعفری ولنی، علی‌اصغر (1394) «استاد مطهری و ادراکات اعتباری علامه طباطبایی(ره)»، اندیشهعلامهطباطبایی، دوره2، ش1، ص98ـ73.
جوادى آملى، عبدالله (1361) «سیره فلسفی استاد علامه طباطبایی (قدس سره)؛» در یادنامه مفسر کبیر، استاد علامه طباطبایى، قم: شفق.
جوادی، محسن (1374) «جاودانگی اصول اخلاقی و نظریه اعتباریات»، معرفت، ش15، ص26ـ22.
همو. (1382) «توجیه جاودانگی اصول اخلاقی بر مبنای نظریه اعتباریات از دیدگاه شهید مطهری»، قبسات، ش30، ص68 ـ53.
سبحانی، جعفر (1366) «حسن و قبح عقلی از نظر علامه طباطبایی»، نور علم، ش، ص51ـ32.
طباطبایى، محمدحسین، (1364) اصول فلسفه و روش رئالیسم، به‌همراه پاورقی‌هایشهید مطهری، تهران: صدرا.
همو. (1371) المیزان فی تفسیر القرآن، قم: اسماعیلیان.
همو. (1387الف) اصول فلسفه رئالیسم، با مقدمه سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
همو. (1387ب) شیعه، با مقدمه سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
همو. (1388) بدایة الحکمة، ترجمه و شرح علی شیروانی، قم: بوستان کتاب.
همو. (بیتا الف) «الانسان فی الدنیا» در الرسائل التوحیدیة، بیروت: مؤسسة النعمان.
همو. (بیتا ب) حاشیة الکفایة، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
همو. (بیتا ج)، نهایة الحکمة، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
همو. (بیتا د) «رسالة الاعتبارات» درمجموعه رسائل علامه طباطبایی، تحقیق و تصحیح صباح ربیعى، قم: نشر باقیات.
عبودیت، عبد الرسول (1389) خطوط کلی حکمت متعالیه، تهران: سمت.
مطهری، مرتضی (1364) پاورقی‌هایاصول فلسفه و روش رئالیسم در طباطبایى، 1364.
همو. (بیتا الف) نقدی بر مارکسیسم(در مجموعه آثار، ج13)،تهران: صدرا.
همو. (بیتا ب) اسلام و نیازهای زمان(در مجموعه آثار، ج21)،تهران: صدرا.
همو. (بیتا ج) اصل عدل در اسلام(در مجموعه آثار، ج4)،تهران: صدرا.
همو. (بیتا د) مجموعه آثار، ج22، تهران: صدرا.
Wong, David B. (2001) “Moral Relativism” in Lawrence C. Becker and Charlotte B. Becker (eds.), Encyclopedia of Ethics, London: Routledge.
_||_