نقش نظام تأمین اجتماعی بر توسعه انسانی در ایران

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

نارسیس امین رشتی ¹ , عاطفه قربانی ولیک چالی ²

1 - استادیار دانشکده اقتصاد و حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی تهران.ایران
2 - کارشناس ارشد برنامهریزی سیستم های اقتصادی, دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران.ایران

تاریخ دریافت : 1392/01/21 تاریخ پذیرش : 1392/03/22 تاریخ انتشار : 1392/03/27

کلید واژه: O15, P36, واژگان کلیدی: شاخص توسعه انسانی, تأمین اجتماعی, سرمایه انسانی طبقه بندی JEL : H55,

چکیده مقاله :

گسترش پوشش های بیمه ای و حمایتی و نظام تأمین اجتماعی سبب افزایش امید به زندگی، بهبود وضعیت و کیفیت زندگی افراد، افزایش سطح فرهنگی و بهداشتی، کاهش فقر و متعادل نمودن توزیع درآمد، کاهش ریسک و نااطمینانی نیروی کار در سال های آتی (بازنشستگی) و تأثیر کلی آن در عرصه های مختلف زندگی (اقتصادی ـ اجتماعی) می شود، لذا در مطالعه حاضر ارتباط تأمین اجتماعی با شاخص توسعه انسانی در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق با استفاده از الگوهای نظری و تجربی، بر اساس داده های سری زمانی 89-1370 مدل مورد نظر برآورد شده است. نتایج برآورد مدل نشان می دهد که شاخص نسبت تعداد بیمه شدگان بیمه های اجتماعی به جمعیت فعال اقتصادی و نسبت مددجویان تحت پوشش به جمعیت فعال، دارای تأثیر مثبت و معناداری بر شاخص توسعه انسانی بوده، در نتیجه فرضیه تحقیق ـ مبنی بر تأثیر مثبت و معنادار شاخص های تأمین اجتماعی بر توسعه انسانی ایران ـ را تأیید می نماید، اما نسبت مستمری بگیران به جمعیت فعال اقتصادی دارای تأثیر منفی بوده، در نتیجه، این شاخص فرضیه تحقیق مبنی بر تأثیر مثبت پوشش بیمه ای بر شاخص HDI را رد می نماید. همچنین سایر عوامل تاثیرگذار (سرمایه انسانی و تولید ناخالص داخلی) نیز دارای تأثیر مثبت و معنادار بر شاخص توسعه انسانی هستند. بنابراین نتایج در کل نشان می دهد که تأمین اجتماعی می تواند در کنار سایر عوامل در جامعه به بهبود شاخص توسعه انسانی کمک نماید. بنابراین برای بهبود شاخص توسعه انسانی لازم است تا توجه بیشتری به پوشش های همگانی بیمه ای و حمایتی شود. Extending the insurance coverage and protection, and social security system lead to an increase in life expectancy, improving the quality of individual lives, enhancing the cultural competency of healthcare, reduction of poverty, balancing the income distribution, risk reduction, uncertainty of the labor force in the coming years (retirement) ,and its overall impact on various aspects of life (economic and social). Therefore, in the present study the relation between social security and human development index in Iran is investigated. In this study, using experimental and theoretical models, based on time-series data of 1370-89, the model case is estimated. The resultsobtained from the estimation of the model show that the index of the ratio of the number of those insured by social security to the economically active population, and the proportion of the covered social-worker to the active population have positive and significance impact on the human development index, and as a result, approves the research hypothesis based on positive effect and significance of the social security indexes on human development in Iran. But the ratio of the pensioners to the economically active population has negative impact, and therefore the human development index rejects the research hypothesis based on positive effect of insurance coverage on HDI index.

منابع و مأخذ:

منابع

1- اخباری، محمد، زیدی زاده، سمیرا، 1390، برآورد اندازه بهینه دولت در اقتصاد ایران با استفاده از تخمین منحنی آرمی، فصلنامه روند پژوهش‌های اقتصادی، سال نوزدهم، شماره 60، ص 81-112.

2- اسدی، زاهد، 1385، بررسی رابطه توسعه اقتصادی– اجتماعی با تأمین اجتماعی در ایران،  پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم، تهران.

3- پژویان، جمشید، 1384، اقتصاد بخش‏عمومی(مالیات‌ها)، انتشارات تربیت مدرس، پژوهشکده اقتصاد، جلد دوم، ناشرنور علم، چاپ سوم 

4- پناهی، بهرام، 1385، کارکردهای تأمین اجتماعی در ایران(ضرورت‌های برپایی نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی)، مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی؛ چاپ اول؛ تهران.

5- پناهی بهرام، 1376، اصول و مبانی نظام تأمین اجتماعی، مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی، چاپ اول، تهران.

6- تونی، فیتزپتریک، 1381، نظریه رفاه(سیاست اجتماعی چیست؟)، هرمز همایون پور،  نشر گام نو، چاپ اول، تهران.

7- حافظ نیا، محمد رضا،  1389، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، ناشر مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، تهران، چاپ هفدهم.

8- حسینی، سید‏رضا، 1388، تأمین اجتماعی و رشد و توسعه اقتصادی، دو فصلنامه علمی پژوهشی جستارهای اقتصادی، Biquarterly Journal of Economic Essays، س6، ش 11.

9- رالز، جان؛ 1387، نظریه عدالت، ترجمه سید محمد کما سروریان، مرتضی بحرانی با مقدمه رضا داوری اردکانی، ناشر، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، چاپ اول

10- سن، آمارتیا؛  1383، توسعه یعنی آزادی، ترجمه محمد حسین نوری نائینی، نشر نی، تهران، چاپ اول.

11- سن، آمارتیا؛ 1381، توسعه به مثابه آزادی، ترجمه حسین راغفر،  انتشارات کویر، تهران، چاپ اول.

12- سایت مرکز آمار ایران

13- سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

14- سایت سازمان ملل متحد

15- فیض‏زاده، علی، بررسی شاخص توسعه انسانی ایران و کشورهای همسایه، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال سوم، شماره9.

16- قهرمان عبدلی، تعیین‏کننده‏های مخارج درمان در سازمان تأمین اجتماعی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 27.

17- کریمی موغاری، زهرا، عباسپور، مقایسه شاخصهای توسعه انسانی ایران و ترکیه از 1990 تا 2009، فصلنامه پژوهشی اطلاعات سیاسی – اقتصادی (شماره 284).

18- گجراتی، دامودار، 1390، مبانی اقتصاد سنجی، ترجمه حمید ابریشمی، ناشر، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هفتم.

19- نونژاد، مسعود، بهارلو، 1388، تأثیر تأمین اجتماعی بر رشد اقتصادی در ایران، ماهنامه اقتصادی، اجتماعی، علمی و فرهنگی کار و جامعه؛ شماره 108.

20- وزارت رفاه و تأمین اجتماعی، 1387، برنامه راهبردی وزارت رفاه و تأمین اجتماعی، تهران، ناشر موسسه فرهنگی هنری آهنگ آتیه.

21- واعظی، ویدا، زارع، حسین، 1390، رابطه توزیع درآمد (شاخص منتخب صریب جینی) و اقتصاد سلامت (شاخص منتخب مرگ و میر و علل مرگ) در ایران، فصلنامه علمی ـ پزوهشی رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 42، ص 281-313.

22- هانت، دایانا، 1386، نظریه‌های اقتصادی توسعه، تحلیلی از پارادایم‌های رقیب، ترجمه غلامرضا آزاد(ارمکی)، نشر نی، چاپ دوم، تهران.

 

23- Giorgio bellettini and Carlotta Berti Ceroni, 2000, Social Security Expenditure and Economic Growth: An Empirical Assessment, Research in Economics54,249-275. www.idealibrary.com

24- Cruz A. Echevarra, Amaia Iza, 2006, Life expectancy, Human capital, Social Security and Growth, Journal of Public Economics 90, 2323-2349, www.elsevier.com 

25- Gerhard Glomm, Michael Kaganovich, 2008, Social Security, Public Ecuation and the Growth-inequality Rrelationship, European Economic Review 52, 1009-1034, www.scienceDirect.com

26- Juergen jung. Chung Tran, the Extension of Social Security Coverage in Developming Countries, Journal of Development Economics 99, 439-458, www.elsevier.com

27- Michael Kaganovich, Itzhak Zilcha, 1999, Education, Social Security, and Growth, Journal of Public Economics 71 (1999) 289–309, www.Elsevier.com

28- Morten I. Lau; Social Security Incentives and Human Capital Investment, Finish Economy.

29- Noorbakhsh, Fahad, 1998, A Modified Human Development Index, World Developmet, Vol. 26, No. 3, pp. 517-528,  WWW.Elsevier.com

30- Ambuj D. Sagar A, Adil Najam. 1998, The Human Development Index: A Critical Review, Ecological Economics 25, 249-264.

31- Lawrence H. Thompson; Social Security and Economic Growth; ISSA, International Social Security Association; Lusaka, Zambia, 9-12 August 2005

32- Siew Ling Yew, Jie Zhang, 2009, Optimal Social Security in a Dynamic model with Human Capital Externalities, Fertility and Endogenous Growth, Journal of Public Economics, www.elsevier.com

33- Jie Zhang, Junsen Zhang, October 2003, “How Does Social Security Effect Economic Growth? Evidence from Cross-Country Data

34- Jie Zhang, 1995, Social Security and Endogenous Growth Original Research Article, Journal of public Economics, volume 58, Issuse2, pages 185-213.