تحلیلی بر چگونگی تحولات توزیع درآمد در ایران مبتنی بر شاخص های منتخب ، ( 1393-1380)
محورهای موضوعی : اقتصاد مالی
سید شمس الدین حسینی
1
(استادیار اقتصاد، دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.)
نسرین قبادی
2
(دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.)
کلید واژه: واژه‌های کلیدی: توزیع درآمد, جینی, تایل, کاکوانی, اصول دالتون, مخارج تعدیل شده فردی. طبقه بندی JEL : O150, I380, H530,
چکیده مقاله :
بررسی توزیع شخصی درآمد طی سال های 1380 تا 1393 در دو جامعه شهری و روستایی ایران با استفاده از شاخص های تایل، کاکوانی و جینی موضوع مقاله حاضر است. شاخص تایل به تمامی گروه های درآمدی وزن یکسانی می دهد و برای ارزیابی تغییرات توزیع درآمد در کل جامعه مزیت دارد، ولی شاخص کاکوانی نسبت به تغییرات توزیع در طبقات پایین درآمدی حساس تر است و برای ارزیابی تغییرات توزیع درآمد در گروه های پایین درآمدی برتری دارد. شاخص جینی متداول ترین شاخص اندازه گیری توزیع درآمد است که نسبت به توزیع درآمد در طبقات میانی درآمد حساس تر است. این شاخص ها اصول دالتون (ویژگی های مطلوب شاخص توزیع درآمد) را نقض نمی کنند و در مقایسه با سایر شاخص های توزیع درآمد از دقت بالاتری برخوردارند. محاسبه شاخص های یادشده هم بر حسب مخارج کلی خانوارها (بدون ملاحظه اندازه یا بعد خانوار) و هم بر حسب مخارج فردی (با ملاحظه اندازه خانوارها ) انجام شده است تا بررسی و ارزیابی دقیق تری از تغییرات در جامعه شهری و جامعه روستایی کشور صورت پذیرد. مضاف بر آن، با توجه به اهمیت طبقات پایین درآمدی در سیاستهای توزیعی، علاوه بر شاخص کاکوانی، سعی شده است تحلیل تحولات توزیع بواسطه امکان اتخاذ پارامتر مناسب برای شاخص اتکینسون، براساس این شاخص نیز بسط داده شود. نتایج محاسبه شاخص ها نشان می دهد نابرابری درآمد هم در جامعه شهری و هم در جامعه روستایی ایران در دوره مورد بررسی کاهش یافته است. اگرچه نابرابری در هر دو جامعه شهری و روستایی و نیز همه طبقات درآمدی، از سال 1389 کاهش داشته، لیکن بیشترین افت شاخص در سال 1390 یعنی اولین سال پس از اجرای هدفمند سازی یارانه ها اتفاق افتاده است و سال 1392 بهترین وضعیت توزیع طی دوره را نشان می دهد. محاسبات شاخص جینی مبین یک تحول اساسی در روند توزیع در جامعه شهری و روستایی است. Abstract The subject of this article is to investigate personal income distribution both in rural and uban areas using Theil, Kakwani and Gini indices during 1380-93. Theil index considers equal weights for all income groups, so it concentrates on measuring income inequality among all income classes; while Kakwani index uses higher weights for low income classes and is therefore suitable for measuring income distribution in low income groups. The Gini index is the most frequently used inequality index which is sensitive to the middle of income distribution. These indices satisfy Dalton principles and are more informative about income distribution than other indices. Income inequality is measured both based on household expenditures and also per capita expenditures, known as PENNE, given equal share of family income for each member in order to achieve more precise evaluation of income distribution changes both in urban and rural areas. Ignoring family size for investigating income inequality would underestimate overall inequality because of the consequent large number of very small incomes. Moreover, considering the importance of low income groups in distributional policy, Atkinson index is applied, supporting Kakwani index. Results show the year 1392 has the least income distribution historical value both in urban and rural societies. Moreover, the year 1390 as the first year of performing subsidies targeting policy, achieved the most annual reduction. Besides, significant decreases has occured on Gini distribution trend.
فهرست منابع
1) اللهیاری، آیدا (1389)، «معرفی شاخص جدید بازبودن اقتصاد ایران و بررسی آثار آن بر توزیع درآمد»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی
2) بختیاری، صادق(1382)، « تحلیلی از توزیع درآمد با استفاده از روش پارامتریک»، وزرات امور اقتصادی و دارایی، معاونت امور اقتصادی، تهران
3) حسینی، سید شمس الدین(1386)،" طراحی و تدوین شاخص های توزیع درآمد و سطوح برخورداری از خدمات تأمین اجتماعی"، مجمع تشخیص مصلحت نظام
4) حسینی، سید شمس‌الدین (۱۳۸۶)، «بررسی شاخصهای اندازه گیری توزیع درآمد»، معاونت پژوهشی مجمع تشخیص مصلحت
5) خداداد کاشی فرهاد و خلیل حیدری(1382)، بررسی روند فقر و توزیع درآمد و تعیین اقشار لازم الحمایه "، فصلنامه پژوهشهای بازرگانی، ش 43
6) خدادادکاشی، فرهاد و همکاران(١٣٨٢)؛ «بررسی روند فقر و توزیع درآمد و تعیین اقشار لازم‌الحمایه بر حسب خصوصیات اجتماعی و اقتصادی»، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، تهران.
7) داده های خام بودجه خانوار، مرکز آمار ایران، سالهای مختلف
8) دفتر آمارهای جمعیت، نیروی کار و سرشماری(1387)، " توزیع درامد درخانوارهای شهری و روستایی در سالهای 1376-86"، مرکز آمار ایران
9) رحیمی بدر، بیتا (1392) ، " برآورد الگوی توزیع درآمد مناطق شهری و روستایی ایران با استفاده از اشکال مختلف تابعی تصریح شده برای منحنی لورنز"، فصلنامه راهبرد اقتصادی، سال دوم، شماره 4
10) رفایی، محسن(1375)، «بررسی نابرابری درآمد طی سالهای 70-1351»، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، تهران
11) گرجی، ابراهیم(1376)، «بررسی آثار سیاستهای اقتصادی دولت بر توزیع درآمدها»، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 2
12) محمودی، وحید(1383)، " بررسی تحولات توزیع درآمد در برنامه اول توسعه "، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 33
13) نژادعبداله معصومه و همکاران (1392)، " شاخص های توزیع درآمد در ایران"، مجله اقتصادی، شماره های 9و 10
14) نیلی، مسعود و فرح بخش، علی، ارتباط رشد اقتصادی و توزیع درآمد، مجموعه مباحث و مقالات اولین همایش تدوین برنامه سوم توسعه کشور، جلد سوم، 1377، سازمان برنامه و بودجه، صص 51-17.
15) Ahluwalia, M. S. (1976). Inequality, poverty and development. Journal of development economics, 3(4), 307-342.
16) Aigner, D. J., & Heins, A. J. (1967). A social welfare view of the measurement of income equality. Review of Income and Wealth, 13(1), 12-25.
17) Alderson, A. S., & Doran, K. (2010). How has income inequality grown? The reshaping of the income distribution in LIS countries. Inequality and The Status of The Middle Class: Lessons from the Luxembourg Income Study, Luxembourg.
18) Beckfield Jason(2006) , “European Integration and Income Inequality”, American Sociological Review , vol. 71 ,no. 6
19) Bentzel, R. (1970). The social significance of income distribution statistics. Review of Income and Wealth, 16(3), 253-264.
20) Biewen Martin(2000), ''Income Inequality in Germany Dduring 1980-1990'', Journal of International Association for Research in Income and Wealth, No. 1
21) Champernowne, David G.(1974) , '' A Comparison of Measurement of Inequality of Income Distribution'' , Economic Journal, Vol. 84
22) Corbacho, M. A., & Schwartz, M. G. (2002). Mexico: experiences with pro-poor expenditure policies (No. 2-12). International Monetary Fund.
23) Cowell Frank A.( 1984), “THE STRUCTURE OF AMERICAN INCOME INEQUALITY”, Review of Income and Wealth, Volume 30, Issue 3
24) Dalton, H. (1920). The measurement of the inequality of incomes. The Economic Journal, 348-361.
25) De Nardi, M., Ren, L., & Wei, C. (2000). Income inequality and redistribution in five countries. ECONOMIC PERSPECTIVES-FEDERAL RESERVE BANK OF CHICAGO, 24(2), 2-20.
26) Haddad, L., and Kanbur, R. (1990) “How Serious is the Neglect of Intra-Household Inequality”, The Economic Journal, Vol. 100, No. 402, pp. 866-881.
27) Liu, H. (2006), “Changing regional rural inequality in China 1980–2002”, Institute of Geographical Sciences and Natural Resources Research, CAS, Beijing, (8): 100-113.
28) Lydall, H.(1977), ''Income Distribution during the Process of Development'', Research Working Paper, WEP 2-23/WP 52,GENEVA , ILO
29) Martini P.R. (2001),"Has Income Distribution Really worsened in the south? And Has Income Distributions Really worsened Between the North & The south?" Background Paper for The HDI Report
30) Milanovic B.(2001), “world Income Inequality in the Second Half of the Century", Mimeo, World Bank
31) Paukert Felix (1973), “Income Distribution at Different Levels of Development”, A Survey of Evidence "in International Labor Review, pp 97-125
32) Pesaran, M. H. (1978). Income distribution and its major determinants in Iran. In J. A.Jacqz (Ed.), Iran: Past, Present and Future. New York: Aspen Institutefor Humanistic Studies p.: 34
33) Sarel, M. M. (1997). How macroeconomic factors affect income distribution: the cross-country evidence (No. 97-152). International Monetary Fund.
34) Theil, H. (1979). World income inequality and its components. Economics Letters, 2(1), 99-102.
35) Wenchao Jin, Robert Joyce, David Phillips & Luke Sibieta(2012),” Poverty and Inequality in the UK: 2011”, The Institute for Fiscal Studies
یادداشت‌ها
