برآورد اندازه اقتصاد زیرزمینی در ایران و بررسی عوامل مؤثر بر آن
محورهای موضوعی : اقتصاد مالیهانیه علیزاده 1 , فرهاد غفاری 2
1 - کارشناس ­ارشد،­دانشکده ­مدیریت ­و اقتصاد ­دانشگاه آزاد اسلامی­ واحد­علوم ­و تحقیقات­.تهران.ایران
2 - استادیار ،­دانشکده ­مدیریت ­و اقتصاد ­دانشگاه آزاد اسلامی­ واحد­علوم ­و تحقیقات­.تهران.ایران
کلید واژه: واژگان کلیدی: اقتصاد ایران, اقتصاد زیرزمینی, عوامل مؤثر بر اقتصاد زیرزمینی, تحلیل عاملی اکتشافی JEL: A10, E26, C38,
چکیده مقاله :
اقتصاد زیرزمینی پدیده ای است که همه کشورهای جهان با آن مواجه اند.تحقیقات نشان می دهد که اندازه بخش زیرزمینی در بیشتر کشورها نسبتاً قابل توجه بوده و فعالیت های این بخش علت بیشتر نابه سامانی های اقتصادی است. بنابراین برآورد این بخش از اقتصاد از جنبه شناسایی شکاف مالیاتی، اثر بخشی سیاست های پولی و مالی، رشد اقتصادی و توزیع درآمد اهمیت فراوانی دارد. در این پژوهش در قسمت تجربی درگام نخست اندازه اقتصاد زیرزمینی ایران را طی سالهای 1387-1352،به کمک تحلیل عاملی اکتشافی برآورد کرده ایم. در گام دوم چگونگی و شدت اثرگذاری متغیرهایی همچون بارمالیاتی مستقیم، بارمالیاتی غیر مستقیم، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، عرضه پول، تولید ناخالص داخلی و نرخ فعالیت را در قالب الگوی خودرگرسیون برداری مورد مطالعه قرار دادیم. نتایج نشان می دهد، میانگین اندازه اقتصاد زیرزمینی در این دوره به طور متوسط در حدود 27 درصد از GDP است. همچنین برآورد مدل نشان داد که در بلندمدت شوک رشد تولید ناخالص داخلی و رشد تشکیل سرمایه ناخالص اثر منفی بر رشد اقتصاد زیرزمینی داشته اند. و شوک رشد عرضه پول، رشد بارمالیاتی غیرمستقیم، رشد بارمالیاتی مستقیم و رشد نرخ فعالیت اثر مثبت بر رشد اقتصاد زیرزمینی داشته اند.که در بین این عوامل، رشد تولید ناخالص داخلی بیشترین اثر را بر اقتصاد زیرزمینی داشته است. The Underground Economy is a phenomenon that all countries have to deal with it. The researches display that the size of activities in the underground economy are fairly large as wellas,theseactivities are the causes of most economicdisturbances; therefore,itsestimation is important in the tax gaprealization,theeffectiveness of monetary and fiscalpolicies,economicgrowth and income distribution aspects. In empirical section, we estimatedfirst the size of the underground economic activities for Iran from 1352 to 1387 by using exploratory factoranalysis. Second,wehave investigatedthe impacts of some variables such asdirect tax burden , indirect tax burden, gross fixed capital formation , money supply , GDP, and direct tax rate of activity on the underground economy by econometric model. The empirical results indicate that underground economic are equal to 26.77 percent ofGDP,respectively. The model showed that the long-run GDP growth shocks and growth of gross capital formation have a negative effect on the growth of the underground economy. And the shock of money supply growth, load growth in indirect taxes, direct taxes and the growth rate of load growth activities a positive effect on have underground economy. That among these factors, GDP growth has had the greatest influence on the underground economy.
منابع
- آذرمند، حمید(1386). ارزیابی اقتصاد پنهان در ایران. فصلنامه حسابهای اقتصادی ایران،2(3)،43-24
- احمدی،رضا.(1382).برآورد حجم اقتصاد زیرزمینی در ایران با روش MIMIC .(پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد).دانشگاه مازندران،ایران.
- اسفندیاری،علی اصغر.جمال منش،آرش.(1381).اقتصاد زیرزمینی و تاثیر آن بر اقتصاد ملی،پژوهشنامه اقتصادی،47-13.
- خلعت بری،فیروزه.(1368).اقتصاد زیرزمینی.تهران،مجله رونق، سال اول،شماره 1 و 2
- رضازاده،کبری.(1389)برآورد حجم اقتصاد زیرزمینی و بررسی رابطه آن با توزیع درآمد. (پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد).دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
- زارع چاهوکی،محمدعلی.(1389).روش های تحلیل چند متغیره در نرم افزار SPSS
- سالاری شهری،الهام.(1390).بررسی رابطه بین اقتصاد زیرزمینی،نرخ مالیات و نرخ بهره در ایران. (پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
- شکیبائی، علیرضا، رئیس پور، علی (1386) بررسی روند تحولات اقتصاد سایه ای در ایران: رویکرد MIMIC،فصلنامه پژوهش های اقتصادی،6(3)،33-17
- عرب مازار یزدی، علی. (1380). اقتصاد سیاه در ایران: اندازه،علل و آثار در سه دهه اخیر. تهران، مجله برنامه و بودجه، شماره 62 و 63،60-3
- عرب مازار یزدی، علی. (1384). اقتصاد سیاه در ایران. تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی
- فرهادی،عزیزا...(1381)."بررسی و اندازه گیری اقتصاد زیرزمینی و عوامل موثر برآن با استفاده از روش MIMIC "پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه شهید بهشتی
- نادران،الیاس.صدیقی،حسن(1386).بررسی اثر مالیات و اجزای آن بر حجم اقتصاد زیرزمینی در ایران.تهران،مجله تحقیقات اقتصادی،شماره 85
- نیک پور، معصومه. (1391). تعیین کننده های اقتصاد زیرزمینی در ایران. (پایان نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد). دانشگاه مازندران
- نوفرستی، محمد.(1387). ریشه واحد و همجمعی در اقتصاد سنجی، انتشارات رسا
- Breusch T., 2005. Estimating the Underground Economy usind MIMIC Models, The Australian
- Dell’Anno R., Gomez M., Pardo Á. A., 2004. Shadow Economy in three very different Countries: France, Spain and Greece. A MIMIC Approach, www.unisa.it, WP April.
- Ene, Maria Ene.& Stefanescu, Andrei(2010). Size and Implication of Underground Economy in Romania- A MIMIC Approach. Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica, 13(1), 2011
- Ene C. M., Mitroi A., 2008. Two Sides of the MIMIC Model of the Underground Economy, Econophysics, New Economics & Complexity International Conference, ENEC Working Papers CD, May 2008, ISBN 978-973-8128-94-1.
- Enste D., Schneider F., 1998. Increasing Shadow Economies All Over the World – Fiction or Reality? A Survey of the Global Evidence of their Size and of their Impact from 1970 to 1995, IZA Discussion Paper No.26, December.
- Giles David E.A., 1999, Modelling the Hidden Economy and the Tax-Gap in New Zealand, Feb., http://web.uvic.ca/econ/economet_he.html;
- Giles David E.A. & Tedds Lindsay M., 2002, Modelling the Underground Economies in Canada and New Zealand: A Comparative Analysis, Econometrics Working Paper EWP0003, April.
- Schneider F., 2005, Shadow Economies of 145 Countries all over the World: Estimation Results over the Period 1999 to 2003, Johannes Kepler University of Linz, WP on www.econ.jkku.at/Schneider.
- Schneider F., Enste Dominik H., 2002, The Shadow Economy. An International Survey, Cambridge University Press.
- Tedds Lindsay M., 2005, The Underground Economy in Canada, in Size, Causes and Consequences of the Underground Economy. An International Perspective, Edited by Christopher Bajada and Friedrich Schneider, Ashgate Publishing Ltd, 2005.
