رتبه بندی حاکمیت شرکتی با استفاده از منطق فازی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

مجید عبدالهی ¹ (- گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
علی اسماعیل زاده ² (گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1402/09/16 تاریخ پذیرش : 1402/11/09 تاریخ انتشار : 1403/01/01

کلید واژه: D81, G34, واژه‌های کلیدی: حاکمیت شرکتی , رتبه بندی , منطق فازی , سیستم خبره فازی طبقه بندی JEL : M49,

چکیده مقاله :

چکیده در سالهای اخیر حمایت از حاکمیت شرکتی مورد توجه نهادهای نظارتی بازار سرمایه از جمله بورس اوراق بهادار قرار گرفته است. در این راستا شاخص حاکمیت شرکتی به عنوان یک ابزار نظارت بر شرکتها مورد توجه قرار گرفته تا شرکتهایی که ساز و کارهای حاکمیت شرکتی را بهتر رعایت می کنند از شرکتهایی که این ساز و کارها را کمتر رعایت می کنند از هم متمایز شوند و بر همین اساس شرکتها در جهت ارتقاء این ساز و کارها تلاش کرده و برای ایجاد بازده و ارزش بیشتر و در نتیجه بهبود شرایط بازار سرمایه قدم های موثرتری برداشته شود. در این پژوهش سعی بر آن است که شاخصی جدید تحت عنوان شاخص حاکمیت شرکتی فازی بکار گرفته شود و با توجه به نظر خواهی از خبرگان و تدوین قواعد استنتاج فازی، سه سیستم خبره فازی برای ارزیابی معیارهای حاکمیت شرکتی طراحی شده است. همچنین داده های مربوط به 160 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به عنوان نمونه، گردآوری شده و داده های آنها با استفاده از سیستم های فازی پیش گفته، مورد پردازش قرار گرفته است. خروجی سیستم اول، کیفیت شاخص مالکیت و شفافیت را در شرکت های نمونه نشان می دهد. خروجی سیستم دوم، کیفیت شاخص ساختار هیات مدیره و نهایتا خروجی سیستم سوم، کیفیت حاکمیت شرکتی را در شرکت های مزبور نشان می دهد. نتیجه این ارزیابی ها در لیستی از ضعیف ترین و برترین شرکتها از نظر مالکیت و شفافیت، ساختار هیات مدیره و نیز کیفیت حاکمیت شرکتی نشان داده شده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract In recent years, the support of corporate governance has attracted the attention of capital market regulatory bodies, including the stock exchange. In this regard, the corporate governance index has been taken into consideration as a monitoring tool for companies so that companies that better comply with corporate governance mechanisms can be distinguished from companies that do not comply with these mechanisms. On this basis, companies should try to improve these mechanisms and take more effective steps to create more efficiency and value and thus improve the conditions of the capital market. In this research, an attempt is made to use a new index under the title of fuzzy corporate governance index, and according to expert opinion and formulation of fuzzy inference rules, three fuzzy expert systems have been designed to evaluate corporate governance criteria. Also, the data related to 160 companies admitted to the Tehran Stock Exchange as a sample have been collected and their data has been processed using the aforementioned fuzzy systems. The output of the first system shows the quality of the ownership index and transparency in the sample companies. The output of the second system shows the quality of the board structure index and finally the output of the third system shows the quality of corporate governance in the mentioned companies. The results of these evaluations are shown in a list of the weakest and best companies in terms of ownership and transparency, the structure of the board of directors, and the quality of corporate governance.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

• ابراهیمی کردلر، علی، مرادی، محمد، اسکندر، هدی. (1389). "تاثیر نوع مالکیت نهادی بر عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". مجله تحقیقات حسابداری و حسابرسی. شماره 8.


• اسماعیل زاده مقری، علی، جلیلی، علی و زندآباد، عباس. (1389). "بررسی تاثیر حاکمیت شرکتی بر کیفیت سود در بورس اوراق بهادار تهران". مجله حسابداری مدیریت. سال اول. شماره 7. ص ص 79-91.


• بادآور نهندی، یونس، برادران حسن زاده، رسول، حسین بابایی، قادر. (1391). "بررسی رابطه بین برخی مکانیزم های حاکمیت شرکتی با ارزش ایجاد شده برای صاحبان سهام و ارزش افزوده اقتصادی". بررسی های حسابداری و حسابرسی. شماره 2. ص ص 16-1.


• حساس یگانه، یحیی، رئیسی، زهره، حسینی، مجتبی. (1388). "رابطه بین کیفیت حاکمیت شرکتی و عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه علوم مدیریت ایران". شماره 13. ص ص 75-100.


• حساس یگانه، یحیی، سلیمی، محمد جواد. (1390). "مدلی برای رتبه بندی حاکمیت شرکتی در ایران". فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی. شماره 30. ص ص 35-1.    


• حقیقی، یاسر، محمودی، ابوالفضل، رفیعی، آزاده، کریمیان مقدم، سید محسن. (1396). "بررسی رابطه رتبه حاکمیت شرکتی با عملکرد عملیاتی و ارزش شرکتها".


• ذوالفقاری، مهدی، واعظ، سیدعلی، خدامرادی، محمد. (1400). "ارائه الگوی تاثیر ارتباطات سیاسی و حاکمیت شرکتی بر عملکرد بانک ها در شرایط بروز بحران های مالی". فصلنامه اقتصاد مالی. شماره 55. ص ص 215-191.


• رحمانی، علی. (1391). "حاکمیت شرکتی و مدیریت ریسک در نظام بانکداری". مجموعه مقالات همایش راهبری شرکتی. ص ص 18-34. قابل دسترس در TSE.IR


• رحیمیان، نظام الدین؛ سید حسن صالح نژاد و علی سالکی. (1388). "رابطۀ میان برخی ساز وکارهای حاکمیت شرکتی و عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران". بررسی های حسابداری و حسابرسی. شماره 16. ص ص 86-71.


• سبزعلی پور، فرشاد، قیطاسی، روح اله، رحمتی، سلمان. (1391). "بررسی رابطه بین سازوکارهای حاکمیت شرکتی و دقت پیش بینی سود". مجله پژوهش های حسابداری مالی. شماره 2. ص ص 140-123.


• ستایش، محمد حسین، ابراهیمی، فهیمه. (1391). "بررسی تاثیر سازوکارهای حاکمیت شرکتی بر محتوای اطلاعاتی سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". مجله دانش حسابداری. شماره 8. ص ص 48-31.    


• سعیدیان، مسعود، سعیدی، پرویز، سمیعی، روح اله، اشرفی، وحید. (1399). "معرفی الگویی از حاکمیت شرکتی با تمرکز بر نقش واسطه گری مالی". فصلنامه اقتصاد مالی. شماره 50. ص ص 190-171.


• شوروزی، محمدرضا، خلیلی، محسن، سلیمانی، حمید، فروتن، امید. (1394). "ارتباط بین حاکمیت شرکتی و عملکرد شرکت بر مبنای رگرسیون فازی". پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی. سال هفتم. شماره 25. بهار 1394. ص ص 139-121.


• صراف، فاطمه، کریمی، مجتبی، بشارت پور، قاطمه. (1401). "تاثیر افق مالکیت نهادی بر مسئولیت اجتماعی و ارزش سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". فصلنامه اقتصاد مالی. شماره 58. ص ص 192-173.


• عرب مازار یزدی، محمد، علیزاده، مجید. (1390). "ساختار مالکیت و رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی و ارزش ایجاد شده برای سهامداران". چشم انداز مدیریت مالی. شماره 4. ص ص 58-45.


• علیزاده، مجید. (1388). "ساختار مالکیت و رابطه بین ارزش افزوده اقتصادی و ارزش ایجاد شده برای سهامداران". پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید بهشتی. ایران.


• قنبری، فرحناز. (1386). "بررسی تأثیرسازوکارهای حاکمیت شرکتی بر عملکرد شرکتهای سهامی پذیرفته شده در بورس تهران. پایان نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا. ایران.


• کاسکو، بارت. تفکر فازی. ترجمه: علی غفاری، عادل مقصودپور، علیرضا پورممتاز و جمشید قسیمی. انتشارات دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی. دی ماه 1384.


• کبیرزاده، مسعود. (1387). "سازه های موثر در تعیین پاداش هیات مدیره". مجله پیک نور. سال ششم. شماره 1. صص 145-127.


• کرراهی مقدم، سیروس، مستوفی، علیرضا. (1386). "نظام راهبری شرکت و حسابرسی داخلی". مجله اقتصاد. شماره 9. ص ص 17-12.


• مشایخ، شهناز، عبدالهی، مهین. (1390). "بررسی رابطه بین تمرکز مالکیت، عملکرد شرکت و سیاست تقسیم سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". مجله پژوهش های حسابداری مالی. شماره 4. ص ص 86-71.


• مشایخی، بیتا. (1391). "شفافیت، اطلاعات حسابداری مالی و نظام راهبری شرکتی". مجموعه مقالات همایش راهبری شرکتی. ص ص 18-34. قابل دسترس در TSE.IR

مهدوی، غلامحسین، منفرد مهارلوئی، محمد، ابراهیمی، فهیمه. (1390). "بررسی تاثیر نظام راهبری شرکتی بر اندازه موسسه حسابرسی منتخب شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". فصلنامه بورس اوراق بهادار. شماره 13. ص ص 155-135.

• Cosma, Simona, Mastroleo, Giovanni & Schwizer, Paolo (2018). "Assessing Corporate Governance Quality: Substance Over Form". Journal of Management and Governance. No.22. Pp 457-493.


• Dalton, Dan R, Daily, Catherine M, Ellstrand, Alan E, Johnson, Janathan L. (1998). "Meta-Analytic Reviews of Board Composition, Leadership Structure and Financial Performance''. Strategic Mnagement Journal, Vol. 19. Pp 269-290.


• Fama, E, Jensen, M.C. (1983). "Separation of Ownership and Control". Journal of Law and Economics. Vol. 26. No. 2. Pp 301-325.


• Heenetigala, Kumudini. (2011). "Corporate Governance Practices and Firm Performance of Listed Companies in Sri Lanka". Doctor of Business Administration, Faculty Business and Law, Victoria University Melbourne.


• Jensen, Michael C., Mekling, William H. (1976). "Theory of the Firm: Managerial Behavior Agency Costs and Ownership Structure". Journal of Financial Economics. Vol. 3. No.4. Pp 305-360.


• Joshua, Okpanachi, Gambo Joshua, Samuel, Tauhid, Suleiman. (2013). "Corporate Governance Principles Application and Financial Performance of Deposit Money Bank in Nigeria: An Impact Assessment". Research Journal or Financial and Accounting. Vol. 4. No. 2. Pp 53-64.


• Mashyekhi, Bita, Bazaz, Mohammad. (2008). "Corporate Governance and Firm Performance in Iran". Journal of Contemporary Accounting and Economics. Vol.4. No. 2. Pp 156-72.


• Moradi, Majid, Ebrahimi, Elham (2014). "Applying Fuzzy AHP and Similarity-Based Approach for Economic Evaluating Companies Based on Corporate Governance Measures". Global Journal of Management Studies and Researches. No.1. Pp 10-20.


• Monks, RAG, Minow, N. (2004). ''Corporate Governance". Blackwell Publishing, MA.


• Olayinka, MarteUadiale. (2010). "Impact of Board Structure on Corporate Financial Performance in Nigeria". International Journal of Business and Management. Vol. 5. No. 10. Pp 155-166.


• Rechner, P, Dalton, D. (1991). "CEO Duality and Organizational Performance: Longitudinal Study". Strategic Management Journal. Vol. 12. Pp 155-160.


• Teng, low lock, Aun, law kian and fook, ong seng, (2011). “Corporate Governance Assessment in Company Board Structure”. African Journal of Business Management Vol. 2. pp. 3391-3392. Available online at http://www.academicjournals.org/AJ