بررسی عوامل مؤثر بر صادرات غیرنفتی با تأکید بر عوامل غیرقیمتی

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

فرهاد دژپسند ¹ , میثم امیری ² , بنیامین ساوه ³

1 - استادیاردانشکده علوم اقتصادی وسیاسی دانشگاه شهید بهشتی
2 - دانشجوی دکتری دانشکده علوم اقتصادی دانشگاه تهران
3 - کارشناس ارشد برنامه ریزی سیستمهای اقتصادی دانشگاه شهید بهشتی

تاریخ دریافت : 1394/02/16 تاریخ پذیرش : 1394/02/16 تاریخ انتشار : 1391/10/01

کلید واژه: صادرات غیرنفتی, نرخ ارز حقیقی, درجۀ بازی اقتصاد, بهره وری کل عوامل تولید, روش ARDL,

چکیده مقاله :

از جمله راه¬های توسعه اقتصادی در کشورهای نفتی مانند کشور ایران، با یک اقتصاد تک محصولی وابسته به نفت، حرکت شتابان به سوی متنوع سازی و افزایش توانایی صادرات غیر نفتی است و این مهم جز با بررسی همه جانبه عوامل مؤثر بر صادرات غیرنفتی امکانپذیر نیست. در این مسیر به رغم این که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته بررسی صادرات و واردات در چارچوب متغیرهای قیمتی مرتبط صورت می‌پذیرد (در کشور ما نیز اکثر تحلیل‌ها از این چارچوب فراتر نرفته‌اند)، اما به نظر می‌رسد در اقتصاد ایران شرایط نهادی، علمی، تکنولوژیکی و مدیریتی تأثیرات بسیار شگرف تری بر روی صادرات خواهند داشت. لذا در این مقاله سعی بر آن است که قدم را از مطالعات قبلی فراتر نهاده و با اضافه نمودن عوامل حقیقی و غیرقیمتی به مدل کمّی صادرات غیرنفتی، میزان تأثیر آنها تخمین زده شود. به این منظور در این مطالعه صادرات غیرنفتی تابعی از متغیرهای نرخ ارز حقیقی، بهره وری کل عوامل تولید، تولید ناخالص داخلی و درجۀ باز بودن اقتصاد در نظر گرفته شده است و از روش ARDL به منظور برآورد مدل و بررسی اثر تغییرات هر یک از این عوامل بر صادرات غیرنفتی در طی سال های 86-1353 استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می دهد که صادرات غیرنفتی به طور اساسی به وضعیت متغیرهای غیرقیمتی وابسته بوده و این تأثیر قابل ملاحظه و تعیین کننده است، به طوری که نتایج حاصل از برآوردها حکایت از تأثیر مثبت بهره وری، درجۀ باز بودن اقتصاد و تولید ناخالص داخلی بر صادرات غیرنفتی دارد، البته با توجه به وجود مشکلات مبنایی که در بخش تولید و صادرات کشور وجود دارد و با عنایت به نتایج برآورد شده، نرخ ارز تأثیر معنی¬داری بر صادرات غیرنفتی ندارد.

چکیده انگلیسی:

One of the ways for encouraging economic development in oil exporting countries like Iran (which is known as an oil-dependent economy) is moving toward diversification of export revenues rapidly by increasing non-oil exports. This goal is not accessible without a comprehensive survey and examination of factors that affects non-oil exports condition. Although, in many developed countries, export and import analysis is performed in framework of relevant price variables (Also in our country most of the surveys have not gone beyond this framework).But it seems that institutional, scientific, technological and management factors have much greater effect on export variables in Iran in comparison to other countries. Hence, in this article we have tried to go beyond previous studies by adding real and non-price factors to quantitative model of non-oil export in order to estimate their impacts.In order to do this, we have considered non-oil exports to be a function of real exchange rate, total factor productivity, gross national product and the degree of openness of the economy. In addition, we have used ARDL for estimating the model and investigating the effects of each of these factors on non-oil export during 1975-2007. Finding of this paper shows that non-oil export is significantly and effectively, dependant on non-price variables. The results of our estimation show that productivity, degree of economic openness and GDP have positive effects on non-oil export. Albeit according to basic problems in production and export and according to our estimations, we claim that exchange rate does not have a significant impact on non-oil export.

منابع و مأخذ:

 

1. اخوی، احمد، «مطالعه ای در نظریه ها، کاربردها و تجربه های تجارت بین الملل، استراتژی بازرگانی و توسعه اقتصادی»، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، سال 1373.


2. اکبری، محمد (1385)، «نااطمینانی حاصل از نوسانات نرخ ارز و اثر آن بر صادرات غیرنفتی»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.


3. بانک مرکزی ایران، حسابهای ملی ایران، سال های مختلف.


4. بانک مرکزی ایران، گزارش اقتصادی و تراز نامه، سالهای مختلف.


5. پاکدامن، رضا (1377)، «عوامل حقوقی بازدارنده و محدودکننده صادرات ایران»، مجموعه مقالات اولین همایش سیاست های بازرگانی و تجارت بین الملل، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، صفحه 165-145.


6. تقوی، مهدی، « تجارت بین الملل »، نشر پیشبرد، سال 1366.


7. توتونچی ملکی، سعید(1385)، « اثر نوسانات نرخ ارز بر متغیرهای کلان اقتصادی (تورم، تولیدکل با تأکید بر صادرات غیرنفتی)»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی


8. خاوری نژاد، ابوالفضل،« شاخص های بهره وری اقتصاد ایران»، فصلنامه حساب های اقتصادی ایران،شماره1،بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1385.


9. راهنمای اندازه گیری شاخص های بهره وری نیروی کار و سرمایه و بهره وری کل عوامل در بخش ها و زیر بخش های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی کشور، سازمان ملی بهره وری ایران،(١٣٨٣)، تهران.


10. سالواتوره، دومنیک، « تجارت بین الملل »، ترجمه حمید رضا ارباب، نشر نی، سال 1376


11. سجادی تفرشی، سید علی (1379)، «اثر صادرات نفت بر صادرات غیرنفتی طی دورۀ 77-1353»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، مرکز علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد.


12. شاکری، عباس (1383)، «عوامل تعیین کننده صادرات غیرنفتی ایران»، پژوهشنامۀ بازرگانی، 1383.


13. شجری، هوشنگ و دیگران، «عبور نرخ ارز و رابطۀ آن با سیاست های پولی و در جۀ باز بودن اقتصاد در ایران به روش سیستم های فازی عصبی»، فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، شماره 26، بهار 1385، 179-153.


14. شرزه ای، غلاعلی(1375).بررسی روند صادرات غیر نفتی و شناخت عوامل مؤثر بر آن. دومین سمینار صادرات غیر نفتی کشور.


15. شهشهانی،احمد.(1357).الگوی اقتصاد سنجی ایران.تهران: دانشگاه تهران.


16. کاتوزیان، محمد علی، «نظریه اقتصاد بین الملل»، تهران، دانشگاه تهران، 1353.


17. کرمی، مریم (1387)، «بررسی اثر تجارت الکترونیکی بر صادرات غیرنفتی»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.


18. نادری، ابوالقاسم، «مزیت نسبی و توسعه صادرات در ایران، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی»، آبان 1371.


19. نوفرستی، محمد و عباس عرب مازار(1373)، «یک الگوی اقتصاد سنجی کلان برای اقتصاد ایران»، فصل نامه پژوهش ها وسیاست های اقتصادی، شماره 1.


20. نوفرستی، محمد، «ریشه واحد و همجمعی در اقتصاد سنجی»، انتشارات رسا، تهران، 1378


21. ولد خانی، عباس (1376)، «عوامل تعیین کننده صادرات غیر نفتی در ایران با استفاده از روش های همگرایی انگل- گرنجر و یوهانسن (1374-1338)»، مجله برنامه و بودجه ، سال دوم ، شماره 22 و 23.


22. ولی زاده زنوز، پروین (1384)، «بررسی بهره وری در اقتصاد ایران»، بانک مرکزی ایران، مجموعه پژوهش های بازرگانی، شماره 24.


23. ولی زاده زنوز، پروین (1388)، « بهر هوری نیروی کار، سرمایهو کل عوامل تولید »، بانک مرکزی ایران، مجموعه پژوهش های بازرگانی، شماره 40.


24. هادیان،ابراهیم؛طاهری، احسان.(1377).سیاستهای تعدیل نرخ ارز و تأثیر آن بر صادرات غیر نفتی. پنجمین همایش صادرات غیر نفتی کشور: تبریز:اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تبریز.


25. هومن، تقی (1376)، «تأثیر نرخ ارز بر صادرات غیرنفتی و واردات ایران»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.


26. مقیمی،محمدرضا(1376).اثر درآمدهای نفتی بر صادرات غیر نفتی از کانال نرخ ارز. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی.

 

27. C. Brooks، ‘introductory econometrics for finance، Cambridge university press، 2002، 170 -190.


28. Frankel jocob and Harry Johnson،’The Monetary Approach to Bop’ London : Alen and Unwin 1976.


29. G.Haberler، ‘Comparative advantage، Agricultural production and International Trade’، The International journal of Agrarian Affairs، may 1964.


30. Greenaway، D. and R. Kneller (2004)، ‘Exporting، Productivity and Agglomeration: A Difference in Difference Analysis of Matched Firms’، University of Nottingham، GEP Research Paper 03/45.


31. Hatemi.j، Abdolnasser، (2001)، ’Productivity performance and export performance: A time-series perespective’ Eastern Economic journal، 27، 2، 149-164.


32. Khan، Mohsen (1974)، ‘Import and export demand in developing countries’، I.M.F.، Staff papers، vol 11، no 3.


33. Mac Bean،’Export Instability and Economic Development’ (Cambridge mass : Harvard University press، 1966.


34. Pesaran.M.H. (1984). Macroeconomic Policy in an Oil-Exporting Economy with Foreign Exchange Controls. Economica، Vol.51،PP:253-270.


35. Wagner،j. (2007)، ‘Export and productivity: A survey of the evidence Firm level data’، The world Economy، 30، 1،60-89.


36. www.cbi.ir


37. www.tpo.ir