تأثیر فراوانی منابع طبیعی بر رشد اقتصادی کشورهای عضو اوپک از طریق کانال توسعه مالی: رهیافت مدل پانل آستانه‌ای

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

افسانه بلوچ ریگی نسب ¹ , مرضیه اسفندیاری ² , رضا روشن ³

1 - گروه آموزشی علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
2 - گروه آموزشی علوم اقتصادی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.
3 - گروه آموزشی علوم اقتصادی، دانشکده کسب و کار و اقتصاد، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/09/01 تاریخ پذیرش : 1403/08/30 تاریخ انتشار : 1403/12/18

کلید واژه: فراوانی منابع طبیعی, رشد اقتصادی, توسعه مالی, مدل پانل آستانه‌ای, کشورهای عضو اوپک,

چکیده مقاله :

وجود فراوانی نفت به عنوان منبع طبیعی در کشورهای عضو اوپک از یک‌سو و رشد اقتصادی نامتناسب از سوی دیگر، مطالعات زیادی را در جهت یافتن دلایل این عدم تناسب موجب شده است. برخی از مطالعات دلیل اصلی عدم تناسب وفور منابع طبیعی و رشد اقتصادی را در عدم برخورداری از بازارهای مالی عمیق شمرده‌اند. در این راستا پژوهش حاضر به بررسی میزان تأثیرگذاری رانت نفتی بر رشد اقتصادی با توجه به سطح تعمیق مالی کشورهای عضو اوپک می‌پردازد. برای این منظور از داده‌های ترکیبی و مدل رگرسیون آستانه‌ای در بازه زمانی 2019-2000 استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که مقدار آستانه توسعه مالی برابر 19/4 می‌باشد. تأثیر فراوانی منابع طبیعی (نفت) بر رشد اقتصادی از کانال توسعه مالی در رژیم اول که میزان تعمیق مالی کمتر از حد آستانه است، مثبت و معنادار بوده اما در رژیم دوم تأثیر معناداری ندارد. همچنین بر اساس یافته‌های تحقیق، رشد جمعیت و تورم منجر به کاهش رشد اقتصادی شده و باز بودن تجارت و سرمایه‌گذاری ناخالص، رشد اقتصادی را در دوره مورد بررسی افزایش داده است. بنابراین تعمیق مالی در کشورهای مورد مطالعه نتوانسته است بر پدیده نفرین منابع غلبه نماید.

چکیده انگلیسی:

Despite the abundance of natural resources in OPEC member countries, these countries do not have favorable economic growth. One of the main reasons is that financial markets in these countries are not deep enough. The main purpose of this study is to investigate the impact of natural resource exports on economic growth given the level of financial deepening of OPEC member countries (including Angola, Iran, Indonesia, Ecuador, Qatar, Republic of the Congo, Kuwait, Gabon, Saudi Arabia, Nigeria, and Algeria). For this mean, composite data and panel threshold regression model in the period 2000-2019 were used. The results show that the threshold value for the financial development variable (internal credit of banks to the private sector) equals 4.19. The effect of the abundance of natural resources (oil) on economic growth through the financial development channel is positive and significant for the first regime where the rate of financial deepening is below the threshold, and for the second regime where the rate of financial deepening is above the threshold is not significant. Also in the threshold model, the coefficients of the impact of population growth and inflation on economic growth are negative and the coefficients of the impact of trade openness and gross investment on economic growth have been positive. It seems that in order to positively affect oil exports on the economic growth of OPEC member countries at high levels of financial development, it is necessary to pay attention to all components of financial development and deepen it.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع
ابونوری، عباسعلی و خواجه زاده، مهدیس(1399)، تحلیل تاثیر گسترش مالی و تجاری بر رشد اقتصادی در کشورهای عضو اوپک، اقتصاد مالی سال ۱۴ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۵۱) 173 - 194
احمدیان یزدی فرزانه، همایونی فر مسعود، مهدوی عادلی محمد حسین، فلاحی محمد علی، حسینی سید محمد (1396)، مطالعه نقش توسعۀ مالی بر نحوه اثرگذاري رانت منابع طبیعی بر اَشکال مختلف سرمایه در ایران، پژوهشهاي اقتصاد پولی، مالی (دانش وتوسعه سابق)دوره جدید، سال بیست و چهارم، شماره 14، صص 68-30.
ابراهیمی، محسن و سالاریان، محمد (1388)، بررسی پدیده ی نفرین منابع طبیعی در کشورهای صادرکننده ی نفت وتأثیر حضور در اوپک بر رشد اقتصادی کشورهای عضو آن / فصلنامه اقتصاد مقداري (بررسیهاي اقتصادي سابق)، دوره 6 ،شماره 1 ،بهار 1388 ،صفحات 100 -7
بهبودی داوود، اصغرپور حسین، ممی پور سیاب (1388)، فراوانی منابع طبیعی ،سرمایه انسانی و رشد اقتصادی در کشورهای صادرکننده نفت (با تاکید برمنابع نفتی)، فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، سال سیزدهم، شماره 40، صص 147_125.
راستی محمد (1388)، بررسی رابطه توسعه مالی و رشد اقتصادی در کشورهای عضو اوپک: آزمون فروض پاتریک، بررسی های بازرگانی، دوره 7، شماره 38، صص 72-59.
رضایی محمد، یاوری کاظم، عزتی مرتضی، و منصور اعتصامی (1394)، بررسی اثروفورمنابع طبیعی (نفت و گاز) برسرکوب مالی و رشد اقتصادی از کانال اثرگذاری بر توزیع درآمد، پژوهشنامه اقتصادی انرژی ایران، سال چهارم، شماره 14، صص 122_89.
راسخي، سعيد و رنجبر، اميد (1388 ،(اثر توسعه مالي بر رشد اقتصادي كشورهاي عضو سازمان كنفرانس اسلامي، مجله دانش و توسعه،سال 16 ،شماره 27 ،صص1_22.
رحماني، تيمور و گلستاني، ماندانا (1388)، تحليلی از نفرين منابع نفتی و رانت جويی بر توزيع درآمد در كشورهاي منتخب نفت خيز، مجله تحقيقات اقتصادی، شماره 89 ،صص 57 .
زارعی بتول و لاجوردی حسن (1397)، بررسی رابطه توسعه مالی و تکانه های نفتی بر رشد اقتصادی، فصلنامـه اقتصاد مالی، سال دوازدهم، شماره ،صص 193-208.
شاه آبادی و صادقی(1392) مقايسه اثر وفور منابع طبيعي بر رشد اقتصادي ايران و نروژ فصلنامه مدلسازي اقتصادي (سال هفتم، شماره « 2 پياپي ، »22 تابستان 1392 ،صفحات 43_ 21.
شهبازی و سعیدپور، 1392، تاثیر آستانه ای توسعه مالی بر رشد اقتصادی در کشورهای دی هشت.، پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 12، شماره 3، صص 21-38
ياوري کاظم، رضاقلي زاده مهديه، و آقايي مجید (1390)، بررسی رشد اقتصادی در كشورهای وابسته به منابع طبيعی (با تاكيد بر منابع نفتي)، فصلنامه مدلسازي اقتصادي، سال پنجم، شماره «3پياپي، » ، صص 46-25 .
یاوری کاظم، و سلمانی بهزاد (1384)، رشد اقتصادی در کشورهای دارای منابع طبیعی :مورد کشورهای صادرکننده نفت، .فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، سال دهم، شماره 37، صص 24_1.
مردانی علی (1396)، بررسی تاثیر قیمت سهام با توجه به وضعیت شاخص ثبات سیاسی کشورهای تولیدکننده نفت: رهیافت پانل آستانه ای، دانشگاه خوارزمی، پایان نامه کارشناسی ارشد.
مهرآرا، محسن و زارعی، محمد (1390)، اثرات غیرخطی مصرف انرژی بر رشد اقتصادی مبتنی بر رویکرد آستانه‌ای، فصلنامه مدیریت، اقتصاد و حسابداری پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 2، شماره 5، صص 11-44.
محسن نظری و مبارک، اصغر (1389) وفورمنابع طبیعی ،بیماری هلندی و رشد اقتصادی در کشورهای نفتی (1389).فصلنامه مطالعات اقتصادانرژی/سال هفتم/شماره ی 27/زمستان 1389/صفحات 68_47.
مدیری، حمیدرضا و دامن کشیده، مرجان(1402)، شوک نامتقارن قیمت نفت، درآمدهای مالیاتی، نفرین منابع، بازار سهام و سیکل های تجاری در اقتصادهای صادر کننده نفتی، اقتصاد مالی سال ۱۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۶۴) صص 187 - 206
مهدوی عادلی، محمدحسین روحانی، ،مریم (1397).اثر وفور منابع طبیعی بر توسعه مالی در کشورهای منتخب اوپک نفت و گاز (با تاکید بر شاخص چندبعدی توسعه مالی در بازار سهام 1397).نشریه علمی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار سال دوازدهم،شماره چهل و دوم تابستان 1398.
- Ahamad,k; Mahalik,M.K.,& Shahbaz,M. (2016). Dynamics between economic growth, labor, Capital, and natural resource abundance in Iran an application of the combined Cointegration approach. Resources.Policy, 44, 213_221.
Amini, A. (2018). Studying the Effect of Abundance of Natural Resources on Economic Growth-European Journal of Sustainable Development 7(1). 201-208.
Beck, T. (2010). Finance and Oil: Is There a Resource Curse in Financial Development? CEPR discussion paper, Vol. 2011-004, EBC
Chan K. (1993). Imperfect Information and Cross-Autocorrelation among Stock Prices, the Journal of Finance. XLV111, 4, 1211-1232.
-Chekouri Sidi, M., Chibi, A. &Benbouziane, M. (2020). Resource Abundance and Financial Development, Evidence from Algeria. _Asian Journal of Economics, Finance, and Management. 2(4), 78-93.
Erdoğan, S., Yıldırım, D. Ç., & Gedikli, A. (2020). Natural resource abundance, financial development, and economic growth: An investigation on Next-11 countries. Resources Policy, 65, 101559. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2019.101559
Im, K.S. M.H. Pesaran & Y. Shin. (2003). Testing for unit roots in heterogeneous panels. Journal of Econometrics, 115(1). 53-74.
Kutan, A., & Wyzan, M., Michel L. (2005). Explaining the Real Exchange Rate in Kazakhstan,1996_2003; Is Kazakhstan Vulnerable Disease? Economic Systems, 29(2). 242-255.
Lederman, D., & Maloney, W. (2003). Open questions about the link between natural_ resources and economic growth: Sachs and Warner Revisited. Central Bank of Chile, Working Papers, No. 141.
Papyrakis, E; Gerlagh, Reyer. (2004). Resource-Abundance and Economic Growth in the U.S., Nota di Lavoro, No. 62.2004, Fondazione Eni Enrico Mattei (FEEM), Milano.
Redmond, T.; Nasir, M. A. (2020). Role of natural resource abundance, international trade, and financial development in the economic development of selected countries, Resources Policy, 66(2020), pp. 1-15.
Sachs, J., & Warner, A, M. (1997). Natural resource abundance and economic Growth. NBER working papers, center for International Development, and Harvard Institute for International Development.
Samargandi, N; Fidrmuc J.,& Ghosh S. (2014). Is the Relationship Between Financial Development and Economic Growth Monotonic? Evidence from a Sample of Middle-Income Countries. World Development. 68, 66-81,
Sidi M.C., Chibia, A., & Benbouziane, M. (2017). Algeria and the natural resource curse: oil abundance and economic growth, Middle East Development Journal, 9(2), 233–255,
Stijns, J. (2005). Natural resource abundance and economic growth revisited. Resources Policy, 30(2). 107-130
world Devlopment Databank (2020).
www.opec.home page. OPEC Annual Statistical Bulletin, OPEC. (2019).