آموزۀ عفو در گلستان سعدی
محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی
پریسا داوری
1
(استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان)
کلید واژه: سعدی, حکایت, گلستان, عفو,
چکیده مقاله :
یکی از مفاهیم اخلاقی و انسانی که در متون ادبی ما بسیار بدان پرداخته شده عفو است؛ این موضوع در آثار تعلیمی و عرفانی جایگاه ویژه‌ای دارد. در برخی از متون ادبی به گونه‌ای مستقل و مشخص به این موضوع اشارت شده ولی در گلستان و بوستان سعدی خلاف انتظار، باب مشخصی بدان اختصاص داده‌نشده و سعدی ضمن حکایاتش به آن گریز زده‌است. این مقاله به شیوۀ توصیفی_تحلیلی به موضوع عفو در گلستان سعدی پرداخته‌است. از نتایج تحقیق بر می‌آید که سعدی نخست عفو و بخشش را صفت خداوند دانسته، آن را به ستاری او پیوند می‌زند و سپس در مواعظش امرا را به عفو توصیه می‌کند. او در گلستان این مطلب را به طور تعمدی بیشتر در باب اول (سیرت پادشاهان) آورده‌است. آنچنان که سعدی می‌گوید پادشاهان که اغلب طبعی متلون داشته و احکامی سخت صادر می‌کرده‌اند، عموماً به واسطه‌گری دیگران از مغضوب گذشته‌اند، حال گاه به شنیدن سخنی ظریف یا لطیفه‌ای که به طبع ملوکانه موافق آمده‌است یا دفاعیه و استدلال شخص مغضوب یا کسی دیگر یا دیدن رفتاری از او. سعدی عفو را صفت مردان خدا می‌داند و در باب اخلاق درویشان دو حکایت در تأیید این سخن می‌آورد. نکتۀ قابل توجه اینکه او با همۀ توصیه‌هایش بر عفو، برخی گذشتها را از جمله در مورد ظالمان و کارگزاران فاسد، ناروا و اشتباه حکام می‌داند.
Forgiveness is among human and moral concepts which has highly been dealt with in our literary texts. It specially holds a prominent place in didactic and mystic works and has been in particular and individually referred to in some texts; contrary to expectations, however, there is no chapter dedicated specifically to this concept in the works created by Saadi. It has rather been briefly pointed out in his anecdotes. At first, he attributes this trait to the God and correlates it with the “concealing” attribute of the God. He, then, invites regnant in his aphorisms to show forgiveness. That might be the reason why the concept is more referred to in the first chapter (Kings’ Way of Life). As Saadi puts it, the kings, who often had erratic nature and handed down stiff sentences, mostly forgave disfavored through intermediation of third parties, considering an elegant speech or an epigram favored by his royal nature , a reply or reasoning by the disfavored or someone else or beholding a behavior exhibited by the disgraced. He attributes the trait to the God’s fellows as well and regarding Dervish ethics tells two anecdotes validating this statement. It is worthwhile mentioning that regardless of all his commendations concerning forgiveness, he believes that the kings sometimes offer forgiveness unduly and by mistake to oppressors and corrupt agents.
قرآن کریم
نهج‌الفصاحه(پرتوی از پیام پیامبر).(1384). ترجمۀ علی کرمی فریدنی، تهران: نشر حلم.
نهج‌البلاغه، ترجمۀ محمد دشتی، قم: موسسۀفرهنگی طلیعۀ نور.
دشتی، علی.(1380). در قلمرو سعدی، تهران: اساطیر.
دهخدا، علی اکبر.(1377). لغتنامه دهخدا، تهران: مؤسسۀ لغتنامۀ دهخدا
حافظ، شمس الدین محمد.(1373). دیوان حافظ، تصحیح محمدقزوینی، قاسم غنی، تهران: آروین.
سعدی، مصلح الدین.(1389). کلیات سعدی، تصحیح محمد علی فروغی، تهران: امیرکبیر.
سعدی.(1370). گلستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: انتشارات صفی‌علیشاه.
سعدی.( 1369). بوستان، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران:انتشارات خوارزمی.
فردوسی، ابوالقاسم.(1387). شاهنامه، بر پایۀ چاپ مسکو، تهران: هرمس.
منوچهری دامغانی، احمد بن قوص.(1381). دیوان، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: زوار.
مولوی، جلال الدین محمد.(1386). مثنوی، تصحیح رینولدا.نیکلسون، تهران: هرمس.
مولوی.(1377). دیوان شمس، بر اساس تصحیح استاد فروزانفر، تهران: نگاه.
نظامی، الیاس.(1387). خمسۀ نظامی، بر اساس چاپ مسکو، تهران: هرمس.
هخامنشی، کیخسرو.(2535). حکمت سعدی، تهران: امیرکبیر.
خادمی، روح الله.(1392). «بررسی مسائل فقهی و حقوقی در گلستان سعدی»، مقالات هفتمین پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی.
_||_