بررسی ویژگیهای سبکی اشعار باقی ماندۀ دورۀ اول ادبیات فارسی (طاهریان و صفاریان)

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

سیاوش مرشدی ¹ , محمد نجاری ²

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان- مرکز گمیشان
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

تاریخ دریافت : 1392/07/10 تاریخ پذیرش : 1392/12/11 تاریخ انتشار : 1393/01/01

کلید واژه: شعر, سبک شناسی, دورۀ طاهریان و صفاریان, شکل بیرونی, شکل درونی, شکل ذهنی,

چکیده مقاله :

از دورۀ نخست شعر فارسی ـ که از دهۀ نخستین سدۀ سوم هجری آغاز و تا پایان این سده ادامه داشت ـ تنها 64 بیت از هشت شاعر این دوره (حنظله بادغیسی، محمد بن وصیف سگزی (سیستانی)، بَسّام کورد، محمد بن مخلّد، محمود بن ورّاق، فیروز مشرقی، ابوسلیک گرگانی و شاکر بخاری) باقی مانده است که ژیلبر لازار ـ پژوهشگر و متخصص فرانسوی زبان فارسی ـ آنها را در کتاب اشعار پراکندۀ قدیم ترین شاعران زبان فارسی گردآوری کرده است. تعاریف گوناگونی نیز برای سبک ارایه شده است که در این جستار این تعاریف به طور مختصر ارایه و در نهایت بیشتر سبک دوره واکاوی شده است؛ یعنی: به طور کلی ویژگی های مشترک و خاصی که در شعر شاعران یک دوره به صورت بسامدی[1] به کار می رود. برای این منظور، بسامد ویژگیهای سبکی از سه منظر: 1ـ شکل بیرونی[2] (وزن، قافیه، ردیف، حرف روی، آرایه های لفظی بدیع، قالبهای شعری، کلمات شعر و ویژگی های دستوری)؛ 2ـ شکل درونی[3] (صور خیال و آرایه های معنوی بدیع)؛ 3ـ پیام یا درون مایه[4] بررسی و نتایج حاصل از پژوهش، به صورت بسامدی و جداول آماری ارایه شده است. [1] frequency [2] . external form [3] internal form [4] . subjective form

چکیده انگلیسی:

 From the first period of Persian poem – which started from first decades of 9th century and continued to the end of this century – survived just 64 verses (Poets: Hanzley-e Badgheysi, Mohammad bn Wasif-e Sagzi (from Sistan), Bassam-e Kurd, Mohammad bn Mokhallad, Mahmud bn Warragh, Firuz Mashreghi, Abusolayk-e Gorgani and Shaker-e Bokhari (from Bokhara) which Gilbert Lazard in the oldest scattered Persian poems collected them. In the paper, have presented different definitions of style briefly, and eventually analyzed in the epoch style point of view, means the similar and specific characteristic in an epoch as frequency. The paper tries to study these poems as three points of view (External form, Internal Form, Subjective Form) and the results presented as frequency and in static charts

منابع و مأخذ:

1ـ احمد نژاد، کامل. (1363). تاریخ ادبیات و سبک شناسی (بخش نخست: شعر)، رشتۀ ادبیات فارسی مراکز تربیت معلم، سال اول، دفتر تحقیقات و برنامه ریز درسی.

2ـ دهخدا، علی اکبر و همکاران. (1377). لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم از دوره جدید، 15 ج.

3ـ زرقانی، مهدی. (1388). تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی: تطور دگردیسی ژانرها تا میانه سده پنجم، تهران: سخن.

4 ـ سعدی، مصلح الدین. (1385). کلیات سعدی، تصحیح محمد علی فروغی، تهران: نشر هرمس.

5 ـ شمیسا، سیروس .(1378)، آشنایی با عروض و قافیه، تهران: نشر فردوس.

6 ـ همو . (1386). سبک شناسی شعر، تهران: نشر میترا.

7 ـ همو . (1378). کلیات سبک شناسی، تهران: نشر فردوس.

8 ـ عبدالباقی، محمد فواد .(1378).  معجم المفهرس لاالطفاظ القرآن الکریم، تهران: اسلامی.

9 ـ غلامرضایی، محمد. (1377). سبک شناسی شعر از رودکی .... ، تهران: انتشارات جامی

10ـ لازار، ژیلبر. (1341). اشعار پراکندۀ قدیمترین شعرای زبان فارسی، تهران: انیسیتوی ایران و فرانسه

11 ـ محجوب، محمد جعفر. (1350). سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: انتشارات دانشسرای عالی و دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.