نمودهای دادوستد فرهنگی بین ادبیات عرب و ادبیات غرب
محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی
علی صابری
1
(دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
کلید واژه: ادبیات عرب. ادبیات غرب. انواع ادبی. تبادل فرهنگی,
چکیده مقاله :
پیوند ادبی، به عنوان یکی از راه های دادوستد فرهنگی، میان نویسندگان و شاعران عرب و مغرب زمین به شمار می رود، برای این که بدانیم این دو ادبیات از چه زمانی این تبادل فرهنگی را آغاز کردند؟ و در چه زمینه هایی این تبادل صورت گرفت؟ و چه نتایجی به بار آورد؟ لازم است این دادوستد دو سویه را در دو مرحله‌ی متفاوت بررسی کرد: نخست مرحله ای که نویسندگان و شاعران مغرب زمین با استقبال از آثار ادبی مشرق زمین چون هزار و یک شب، کلیله و دمنه، مقامه نویسی و ساختار موسیقایی شعرعربی، به تقلید از ادبیات عرب، به عنوان پل ارتباطی بین شرق و غرب پرداختند، و در ادبیات غرب آثاری نو چون دکامرون، هپتامرون و پیکارسک و غیره، آفریدند. و در مرحله ی دوم ادیبان عرب با پیروی از نویسندگان غربی باعث پیدایش انواع ادبی جدیدی در ادبیات عربی چون نمایشنامه نویسی، حماسه سرایی، داستان کوتاه شدند؛ و شعر نو، و مکاتب نوین ادبی، که در ادبیات عربی بی سابقه بود، در میان ادیبان تازی رواج یافت، این پیوند فرهنگی در جهان همیشه باعث رشد و شکوفایی ادبیات ملت های گوناگون شده است، تا جایی که می‌توان ادبیات جهان را نتیجه‌ی یک فرایند دادوستد دائمی میان ملت ها دانست.
Literary interactions, as a means of cultural exchange, were established between the Arab and Western writers and poets in two different steps; the first step was embracing of the literary works of oriental writers and poets in the West; such works as a Thousand and One Nights, Panchatantra, Maqamah, and musical structure of Arab poem were imitated in the West, thereby forming a bridge between Eastern and Western literature. And the second stage was imitation of Western literature by Arab writers, which resulted in the emergence of new literary genres in Arab literature; playwriting, epic poetry, short story, and modernist poetry, as well as modern literary schools that were unprecedented in the Arab literature so became popular among Arab literary writers. Such cultural interaction has always resulted in development and flourishing of literature of different nations in the world, so much so that the world literature can be said to be the product of a process of ongoing exchange between different nations. Artistic interactions have long been one of the means to establish cultural exchange between different nations; of arts, literature, as a branch of verbal art, has plays a significant role in such an auspicious interaction. It is obvious that flourishing of world literature and cultural richness of the nations is indebted to such beautiful human art. Therefore, this paper tries to study the cultural interactions between Western and Arab literature in two steps: effect of Arab literature on Western literature and vice versa with a view to different literary genres. Although there were many works by writers and criticisms that were relevant to this study, the focus here was on those effects in literary works that are considered as innovation in the influenced literature, but as imitation from perspective of the influencing literature. However, such influence can be a cultural exchange, which can fertilize the influenced literature. In this paper, effects of Arab literature on Western and vice versa are studied in two steps.
ابراهیم، عبدالحمید.(1997م). الأدب المقارن من منظورالأدب العربی، چاپ نخست، قاهره: دارالشروق.
ابراهیم، محمدابوالفضل(1992م). مقدمه شرح مقامات الحریری، به کوشش شریشی، بیروت.
ابن الندیم.(1996م). الفهرست، به کوشش یوسف علی طویل، چاپ نخست، بیروت.
ابو ماضی، ایلیا.(1999م). دیوان، چاپ نخست، بیروت.
اسماعیل، عز الدین.(بی تا). الشعر العربی المعاصر، بیروت.
بدوی، مصطفی.(1969م). مختارات من الشعر العربی الحدیث، بیروت.
بروکلمن، کارل.(بی تا). تاریخ الأدب العربی، ترجمه عبد الحلیم نجار، چاپ دوم، قم: دارالکتاب الإسلامی.
بستانی، بطرس.(1989م).ادباء العرب، دار نظیر عبود، چاپ جدید، بیروت.
بستانی، سلیمان.(2004م). ترجمة الإلیاذة، به کوشش جابر عصفور، القاهره.
بقاعی،شفیق.(1985م). الأنواع الأدبیة، چاپ نخست، بیروت.
بیوسی، محمد رجب،(1980م). الادب الاندلسی بین التأثیر و التأثر، عربستان.
پریستلی، جی.بی،(1372ش). سیری در ادبیات غرب، ترجمه ابراهیم یونسی، چاپ سوم، تهران.
تراویک، باکنر.(1373ش). تاریخ ادبیات جهان، ترجمه عربعلی رضایی، چاپ نخست،تهران: فرزاد.
ثورنلی، جی و دیگران.(1990م). الأدب الإنجلیزی، ترجمه احمد شویخات، چاپ نخست، ریاض.
جیده، عبدالحمید.(بی‌تا). الاتجاهات الجدیدة فی الشعر العربی الحدیث، بیروت.
جیوسی، سلمی خضراء.(2007م). الاتجاهات فی الشعر العربی المعاصر، چاپ دوم، بیروت.
حرکات، مصطفی.(1998م). الشعر الحر، چاپ نخست، قاهره.
حسین، طه.(بی‌تا). فی الأدب الجاهلی، قاهره.
همو.(1981م). من تاریخ الأدب العربی، چاپ چهارم، بیروت: دارالعلم للملایین.
خالدی، روحی.(بی تا). تاریخ الأدب عند الافرنج و العرب و فیکتور هوکو.
خطیب، محمد کامل.(2002م).نظریة النقد مقالات نقدیة، دمشق.
خفاجی، عبدالمنعم.(1992م). دراسات فی الأدب العربی الحدیث و مدارسه، چاپ نخست، بیروت.
همو.(بی تا). الأدب العربی الحدیث، قاهره.
داد، سیما.(1375ش). فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ دوم، تهران.
دسوقی، عمر.(2003م). فی الأدب الحدیث، چاپ دوم، بیروت: دار الفکر.
دقاق، عمر و دیگران.(بی‌تا). ملامح النثر الحدیث، قاهره: مکتبه الثقفه الدینیه.
همو.(بی‌تا). تطور الشعر الحدیث و المعاصر، قاهره.
دورانت، ویلیام.(1378ش). تاریخ تمدن، چاپ ششم، تهران.
دیچز، دیوید.(1373ش).شیوه های نقد ادبی، ترجمه صدقیان و یوسفی، چاپ چهارم، تهران: منشورات علمی.
راغب، نبیل.(2003م). موسوعة النظریات الأدبیة، چاپ نخست، قاهره: الشرکه المصریه العالمیه للنشر.
رضایی، عربعلی(1382ش). واژگان توصیفی ادبیات، چاپ نخست، تهران: فرهنگ معاصر.
زراقط، عبد المجید.(1991م). الحداثة فی النقد الأدبی المعاصر، چاپ نخست، بیروت.
زیدان، جرجی.(1992م). تاریخ آداب اللغة العربیة، بیروت: دار مکتبه الحیاه.
سبیّل، عبدالعزیز و دیگران.(2002م). تاریخ الکمبریج فی الأدب العربی، چاپ نخست، جده.
سعید محمد، محمد.(2001م). دراسات فی الأدب الأندلسی، چاپ نخست، لیبی.
سلوم، داود.(1998م). من آفاق الأدب المقارن، چاپ نخست، بیروت: عالم الکتب.
سیاب، بدر شاکر.(2000م). الأعمال الشعریة الکاملة، چاپ دوم، بغداد.
سیدحسینی، رضا.(1381ش). مکتب‌های ادبی، چاپ یازدهم،تهران: منشورات نگاه.
شابی، ابوالقاسم.(1997م). دیوان، چاپ نخست، بیروت.
صابری، علی.(1386ش). الأدب المقارن دراسات تطبیقیة، چاپ نخست، تهران: شرح.
همو.(1385ش). النقد الأدبی و تطوره فی الأدب العربی، چاپ نخست، تهران، سمت.
صدیق، عیسی.(1357ش). تاریخ فرهنگ اروپا، چاپ چهارم، تهران.
ضیف، شوقی.(بی تا). دراسات فی الشعر العربی المعاصر، چاپ نهم، قاهره، دارالمعارف.
عباس، احسان. (1993م).تاریخ النقد الأدبی عند العرب، چاپ دوم، عمان.
همو.(1992م). اتجاهات الشعر العربی المعاصر، چاپ دوم، عمان.
عقاد، عباس محمود.(1978م). المجموعة الکاملة المجلد العاشر، چاپ نخست، بیروت.
علی، عبد الرضا.(1995م). نازک الملائکة الناقدة، چاپ نخست، المؤسسة للدراسات و النشر.
عید، یوسف.(1994م). المدارس الأدبیة و مذاهبها، چاپ نخست، بیروت.
کامبل، روبرت ب.(1996م). أعلام الأدب العربی المعاصر، چاپ نخست، بیروت: المعهدالالمانی للأبحاث الشرقیه.
کتانی، محمد.(1982م). الصراع بین القدیم و الجدید، چاپ نخست،دار الثقافة.
لافونتین، جان دو.(1995م).امثال لافونتین، ترجمه نقولا أبو هنا و تحقیق حسن عاصی، چاپ نخست، دار المواسم للطباعة.
لیتمان، ای(1982م). ألف لیلة و لیلة، به کوشش ابراهیم خورشید، چاپ نخست، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
مقالح، عبد العزیز.(1981م). الشعر بین الرؤیا و التشکیل، بیروت.
مقدسی، انیس.(1988م). الاتجاهات الأدبیة، چاپ هشتم، بیروت: دارالعلم للملایین.
همو.(1990م). الفنون الأدبیة و أعلامها، چاپ پنجم، بیروت: دارالعلم للملایین.
ملائکة، نازک.(1967م). قضایا الشعر المعاصر، چاپ سوم، بغداد.
همو.(1986م). دیوان، بیروت.
مندور، محمد.(1996م). النقد المنهجی عند العرب، قاهره.
همو.(2002م).الأدب و مذاهبه، چاپ دوم، القاهره.
منفلوطی، مصطفی لطفی.(بی تا). النظرات، بیروت.
مطران، خلیل.(بی تا). دیوان، بیروت.
موسی، سلامة.(1961م). الأدب للشعب، قاهره.
میرصادقی، جمال.(1377ش). واژه نامه هنر داستان نویسی، چاپ نخست، تهران: کتاب مهناز.
نجم، محمد یوسف.(بی تا). فن القصة، بیروت: دارالثقافه.
نویهی، محمد.(1964م). قضیة الشعر الجدید، قاهره.
وهبه، مجدی.(1984م). معجم المصطلحات العربیة فی اللغة و الأدب، چاپ دوم، بیروت: مکتبه لبنان.
هلال، محمد غنمیی.(1999م). الأدب المقارن، چاپ سوم، بیروت: دارالعودة.
