واکاوی ساختار آیات الأقسام در قرآن کریم و چالش های فراروی ترجمه آن (نمونه موردی: سوره بلد در ترجمه آیتی، فولادوند، الهی قمشه ای، تفسیر المیزان، تفسیر مجمع البیان، تفسیر نمونه و تفسیر نور)
محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی
فرهاد دیوسالار
1
(استادیار دانشگاه آزاد اسلام کرج)
کلید واژه: ترجمه قرآن کریم, آیات الأقسام, سوگندهاى قرآن, چالش های ترجمه, سوره بلد,
چکیده مقاله :
قرآن کریم دارای ابعادی مختلف، ظاهری دلکش و باطنی عمیق است. از جمله این کرانه‌های دوردست و معانی بلند سوگندهای آن است. سوگندها بخش عظیمی از آیات قرآن و مخصوصا سوره های کوچک مکی را به خود اختصاص داده اند. جملات سوگند از اجزایی جدا ناپذیر همچون مُقسَم به ومُقسَم لَه تشکیل شده که بدون هم معنای کاملی ندارند. این دو جزء در اکثر آیات الأقسام به زیبایی بیان شده است. در این پژوهش که به روش توصیفی_ تحلیلی همراه با واکاوی و تحلیل ارتباط ساختارهای جمله قسم می باشد، به بررسی چالش های فراروی ترجمه ساختار آن در قرآن کریم _ نمونه موردی سوره بلد- در گفتار مترجمان و مفسران می پردازد. شایان ذکر است که قسم از دیدگاه نحویون، از روش‌های تأکید در گفتار بوده و ناگزیر از داشتن جواب است که هدف از قسم را بیان می‌کند. و از جمله اسلوب‌هایی است که متکلم کلام خود را با آن مؤکّد و حتمی می سازد. آنچه که از بررسی آیات قرآن در این خصوص استفاده مى شود، این است که سوگندهاى قرآنی عالى ترین وسیله جهت گرایش افکار انسان به تحقیق در ژرفاى مسائل مختلف و موجودات جهان است تا از رهگذر این کوشش ها و دقت ها درهاى علوم را بسوى جامعه انسانى بگشایند. پس شایسته است که بیشتر به ارتباط میان اجزای مختلف ساختار جمله قسم از طرف مفسرین و مترجمین در ترجمه های قرآن کریم مورد اهتمام قرار گیرد. حاصل بررسی ترجمه های قرآن مؤید این موضوع است که متأسفانه ترجمه های مدّ نظر و دیگر ترجمه های موجود، در ارتباط میان ارکان مختلف ساختار قسم - بخصوص در سوره بلد- آن را مورد توجه قرار نداده اند.
The Holy Qur'an has different dimensions and a delicate appearance and deep inner. Among these high meaningsand deep concepts are its oaths. Oaths confer a large part of the Quranic verses, and especially the small Mecca’s Surahs. The oaths are composed of indissoluble components, as well as Swear (Moghsem Beh) it and Sworn (Moghsem lah), which have no meaning without each other. In the present Descriptive-analytical study, we have investigated the relation between the structures of oath sentence. Also, the challenges in various translations of these sentences- the Balad Surah as a target- in view points of different translators and commentators were studied. It is notable that from the syntax scientists viewpoint, oath is considered as what makes the sentence emphasizing; Therefore, it is one way to emphasize usual statements and has no way except having an answer stating oath's objective. Since the Qur'an's oaths are the ultimate means for the tendency of human thoughts to research in the depths of various issues and creatures of the world in order to open up the science doors in to the human community.Then, it is necessary to notice into relationship between the various components of the structure of the oath sentences by commentators and translators in the translations of the Holy Quran. The results of this study on the various translations of the Holy Quran indicate that unfortunately the above mentionedtranslations and the other could not consider the exact relationship between different components of oath structure especially in Balad Surah.
قرآن کریم.
ابن عقیل، عبدالله.(1383). شرح ابن عقیل. تهران،: انتشارات استقلال.
ابن منظور، جمال الدین.(1300ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
اصفهانی، راغب.(1416هـ.ق، 1996م) مفردات الفاظ القرآن، تحقیق صفوان داوودی. قم: انتشارات ذوی القربی.
اندلسی، أبوحیان.(1420ق). البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق محمد جمل صدقی. بیروت: دار الفکر.
بیضاوی، عبدالله بن عمر.(1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل، تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشلی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چ1.
جوزیة، ابن قیم.(بی تا). التبیان فی أقسام القرآن. بی جا: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
حجتی ، محمد باقر.(1374). تاریخ قرآن کریم . تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی ، چاپ ششم .
حریری، محمد یوسف.(1382). فرهنگ اصطلاحات حج. قم: انتشارات هجرت، چاپ اول.
حسن، عباس.(1383 ه . ش، 1425 ه . ق). النحو الوافی. قم: انتشارات ناصرخسرو، چاپ هفتم.
خرمشاهی، بهاءالدین.(۱۳۷۷ش). دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی. تهران: دوستان-ناهید، ج۲.
دهخدا، علی اکبر.(1377). لغتنامه دهخدا. تهران: چاپخانه دانشگاه تهران.
زرکشی، بدرالدین.(بی تا). البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابراهیم. بی جا: عیسی البابی و شرکاه، چ2.
زمخشری، محمود.(1407ق). الکشاف فی حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتب العربی، چ3.
سباعی، احمد.(1385). تاریخ مکه از آغاز تا پایان دولت شرفای مکه. رسول جعفریان (مترجم)، قم: مشعر.
سیوطی، جلال‌الدین.(بی تا). همع الهوامع شرح جمع الجوامع فی علم العربیة. بیروت: دارالمعرفة.
شرتونی، رشید.(1370). مبادی العربیة. قم: مؤسسة المطبوعات دار العلم، چاپ هفتم.
طباطبایی، محمد حسین.(1363) المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. بی جا: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
همو.(1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر نشر اسلامی، جامعه مدرسین حوزه علمیه، چ5.
طبرانی، سلیمان بن أحمد أبو القاسم.(بیتا). المعجم الکبیر (معجم الطبرانی الکبیر) محقق: حمدی عبد المجید السلفی. ناشر: مکتبة ابن تیمیة. قاهره. 25 جلد.
طبرسی، فضل بن حسن.(1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه محمد جواد بلاغی. تهران: ناصر خسرو.
طبری، أبوجعفر محمد.(1412ق). جامع البیان فی تقسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة، چ1.
طوسی، أبو جعفر محمد بن حسن.(۱۴۰۹ق). التبیان فی تفسیر القرآن. مکتبة الاعلام الاسلامی.
عمید، حسن.(1378) فرهنگ فارسی عمید. تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ پانزدهم.
فخر رازی، محمد بن عمر.(1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چ3.
فضایی، یوسف.(1393). جامعه شناسی دینی جاهلیت قبل از اسلام. پویان فرنگار: چاپ دوم.
قاسمی، محمد جمال الدین.(1418ق). محاسن التأویل، تحقیق محمد باسل. بیروت: دار الکتب العلمیة، چ1.
قرطبی، محمد بن أحمد.(1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو، چ1.
قزوینی، زکریا بن محمد بن محمود.(1373). آثار العباد و أخبار العباد. تهران: امیر کبیر، چاپ اول.
محمدی ری شهری، محمد.(1378). حج وعمره در قرآن وحدیث، مترجم جواد محدثی. قم: دار الحدیث. چ1.
مصری، ابن أبی الأصبع.(1368). بدیع القرآن، ترجمه سید علی میرلوحی. مشهد: آستان قدس رضوی.
مصطفوی، حسن.(1385). التحقیق فی کلمات القرآن. تهران: نشر آثار علامۀ مصطفوی، ، چاپ اول.
معرفت، محمدهادی.(۱۴۲۳ق). آموزش علوم قرآن. بی‌جا: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چ۱.
معین، محمد.(1350). فرهنگ فارسی معین. تهران: انتشارات امیر کبیر، 6جلد.
مقاتل بن سلیمان.(۱۴۲۳ق) تفسیر مقاتل، تحقیق عبدالله شحاته. بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.
مکارم شیرازی، ناصر؛ و جمعی از نویسندگان.(1380). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة. 27 جلد.
نهروالی، محمد بن أحمد.(2004/1425). الاعلام بأعلام بیت الله الحرام. قاهره: چاپ علی محمد عمر.
_||_