شباهت ها و تفاوت های سبک فکری منظومه چهارچمن و منطق الطیر
محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبیبهزاد ذاکری گتابی 1 , سپیده سپهری 2 , الهه حاجیها 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران
کلید واژه: نمادپردازی, سبک فکری, چهارچمن, گل‌ها و پرندگان, منطقالطیر,
چکیده مقاله :
موضوع تأثیرپذیری از ادبیات گذشته امر مسلّم و قطعی در هر دوره است و اختصاص به دوره خاص یا مشخص و معینی ندارد. هر شاعری، هم از جهت انتخاب لفظ و واژه و هم از نظر کیفیت کاربرد آنها در ترکیبات و به ویژه از نظر محتوا و درون‌مایه، نظر بر آثار گذشتگان دارد. از جمله این منظومه‌ها، چهارچمن اثر رمزی و تمثیلی شاه‌داعی، عارف و شاعر قرن نهم است که متأثر از منطق‌الطیراست؛ یعنی مضمون اصلی هر دو منظومه، جستجوی معبود یا فهم چونیِ اوست. در چهارچمن، شخصیت اصلی داستان که شوق نام دارد با شانزده گل و چهار پرنده به گونه‌ای انفرادی به خلوت می‌نشیند و پرسش‌های خود را با هر یک رد و بدل می‌کند. از این رو مضامین، تعابیر و ساختار این اثر، شباهت بسیاری با منطقالطیر دارد. روش این پژوهش توصیفی – تحلیلی است و یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بسیاری از مفاهیم عرفانی به کار رفته در منطقالطیر، چون وحدت وجود، حیرت، حجاب راه، درد و ... در چهارچمن نیز تکرار شده است. بسیاری از شخصیت‌ها در چهارچمن و منطقالطیر چون بنفشه و صعوه، سوسن و بط، نسرین و طاووس، دارای اندیشه و مسلک مشترکی هستند و نقش و عملکردشان در داستان یکی است.
The subject of the influence of the past literature is certain and definite in each period and is not assigned to a specific or definite period. Every poet has an opinion on the works of the past, both in terms of the choice of words and phrases and in terms of the quality of their use in compositions, and especially in terms of content and theme. Among these poems, "Chaharchaman" is a symbolic and allegorical work Shahdaie, mystic and poet of the ninth century, which is influenced by Mantegh-al-tair; That is, the main theme of both systems is the search for the god or his understanding of how. In Chaharchaman, the main character of the story called "Shogh" sits alone with sixteen flowers and four birds and exchanges his questions with each of them. Hence, the themes, interpretations and structure of this work are very similar to Mantegh-al-tair. The method of this research is descriptive-analytical and the findings of the research show that many mystical concepts used in Mantegh-al-tair, such as unity of existence, wonder, veil, pain, etc have been repeated in Chaharchaman. Many characters in Chaharchaman and Manteq al-Tair, such as Banafsheh and Sawa, Susan and Bat, Nasrin and Tavous, have a common idea and profession, and their roles and actions in the story are the same.
قرآن کریم
نهج البلاغه
اسفندیار، سبیکه.(1389). «عنصر درد در مصیبت نامه» فصلنامه بهار ادب، ش 4، صص 196-218.
پور جوادی، نصرالله.(1385). زبان حال در عرفان و ادب فارسی، تهران: هرمس.
حافظ شیرازی، شمس الدین محمد.(1386). دیوان غزلیات، به کوشش خطیب رهبر، چاپ شانزدهم، تهران: صفی علیشاه.
روزبهان بقلی شیرازی، ابومحمد.(1374). شرح شطحیات، به تصحیح هنری کربن، تهران: ایرانشناسی فرانسه.
زمانی، کریم.(1386). مینا گر عشق، چاپ پنجم، تهران: نشر نی.
سجادی، جعفر.(1362). فرهنگ لغات و اصطلاحات عرفانی، تهران: طهوری.
سنایی، مجدود بن آدم.(1380). دیوان، تصحیح مدرس رضوی، چاپ پنجم، تهران: سنایی.
شاه داعی شیرازی، نظام الدین محمود.(1339). کلیات، بخش اول، مشتمل بر مثنوی‌های شش گانه به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: کانون معرفت.
عطار نیشابوری، فریدالدین.(1385). منطق الطیر، تصحیح شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
همو. (1380). منطق الطیر، به تصحیح صادق گوهرین، تهران: علمی و فرهنگی.
همو. (1386). تذکره الاولیاء، تصحیح محمداستعلامی،چاپ شانزدهم، تهران: زوّار.
مستملی، اسماعیل بن محمد.(1366). شرح التعرف لمذهب التصوف، به تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.
مولوی، جلالالدین محمد.(1363). کلیات شمس، به کوشش بدیعالزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
همو. (1379). مثنوی، تصحیح محمد استعلامی، چاپ ششم، تهران: سخن.
یاحقی، محمدجعفر.(1386). فرهنگ اساطیر و داستان وارهها در ادبفارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
_||_