نقش اخلاق در حقوق مسئولیت مدنی

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

سارا غفاری ¹ , جمشید نورشرق ²

1 -
2 -

تاریخ دریافت : 1390/11/04 تاریخ پذیرش : 1390/12/02 تاریخ انتشار : 1391/01/17

کلید واژه: اخلاق, تقصیر, حسن نیت, سوء نیت, خسارت معنوی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با عنوان نقش اخلاق در حقوق مسئولیت مدنی، جنبه‌های اخلاقی تقصیرکه ‌یکی از مبانی مهم مسئولیت مدنی محسوب می‌شود و جبران خسارت ناشی از آن را به تصویر می‌کشاند. بدیهی است تحقیق و بررسی پیرامون موضوع‌یاد شده مستلزم شناسایی اخلاق می‌باشد. در‌این راستا با شناخت اخلاق و فلسفه آن و با نگرشی بر نظریه‌های اخلاقی، تاثیر آن بر نظریه‌های مسئولیت مدنی مورد سنجش قرار می‌گیرد. پس از معرفی اخلاق، تقصیر و نقش اخلاق در آن مورد مطالعه قرار می‌گیرد. مبانی نظریه تقصیر پیوند عمیقی با اخلاق دارد چرا که حسن نیت و سوء نیت فاعل در جبران خسارت نقش به سزایی دارد.در تحولاتی که در نظریه تقصیر رخ داده است و منجر به پیدایش نظریه جدید تقصیر شده است، نیز گرچه مفاهیم اجتماعی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و معیارهای اخلاقی نقد شده‌اند، اما مداقه در نظریه‌یاد شده فحوای اخلاقی آن را نشان می‌دهد. مطالعه انواع تقسیمات تقصیر نیز به عمدی و غیر عمدی، شخصی و نوعی، ملاحظات اخلاقی را در‌این راستا به تصویر می‌کشاند. علاوه بر آن با بررسی نقش اخلاق درجبران خسارت در کنار مطالعه شرط عدم مسئولیت، از زاویه جدیدی وجهه اخلاقی راهکارهای قانون گذار در قانون مسئولیت مدنی در خصوص جبران خسارت مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نهایت به عنوان نتیجه کلی می‌توان گفت،حقوق مسئولیت مدنی، نه تنها با اهداف اخلاقی هم سو می‌باشد، بلکه در بسیاری از موارد در اعتلای سطح اخلاق در تلاش می‌باشد و ریشه‌های اخلاقی در اصول ونظریات و قوانین بررسی شده به وضوح به چشم می‌خورد.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع
الف) فارسی
کتب
1. ارسطو، 1381 ، اخلاق نیکوماخس، جلد اول، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
2. ابوالحمد، عبدالحمید، 1349 ، تحولات حقوق خصوصی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
3. بادینی، حسن، 1384 ، فلسفه مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار
4. پولانزاس، ن.آر، 1386 ، فلسفه حقوق، مترجم: الماسی، چاپ اول، نشر میزان
5. جوان، موسی، 1326 ، مبانی حقوق، جلد اول، چاپ اول، رنگین
6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، 1357 ، دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت، جلد اول، چاپ اول، تهران، انتشارات مشعل
آزادی
7. حائری یزدی، 1361 ، کاوش های عقل عملی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
8. دل وکیو، جورجو، 1380 ، فلسفه حقوق، مترجم: واحدی، چاپ اول، تهران، نشر میزان
9. درودیان، حسن علی، 1377 ، حقوق مدنی 4، تهران، انتشارات حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
10 . ژوردن، پاتریس، 1385 ، اصول مسئولیت مدنی، مترجم: ادیب، چاپ دوم، تهران، نشر میزان
11 . سالیوان، راجر، 1380 ، اخلاق در فلسفه کانت، مترجم، فولادوند، چاپ اول، انتشارات طرح نو
12 . شریفی، احمد حسین، 1384 ، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، چاپ دوم، موسسه آموزشی و پرورشی امام خمینی
13 . صفایی سید حسین و رحیمی حبیب الله، 1390 ، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، چاپ دوم، سمت
14 . طوسی، محمد بن نصیرالدین، 1373 ، اخلاق ناصری، تصحیح: مینویی، انتشارات خوارزمی
15 . عباسلو، بختیار، 1390 ، مسئولیت مدنی (با نگرش تطبیقی)، چاپ اول، تهران، نشر میزان
16 . فرانکنا، ویلیام کی، 1376 ، فلسفه اخلاق، مترجم: صادقی، چاپ اول، موسسه فرهنگی طه
17 . کاتوزیان، ناصر، 1387 ، الزام های خارج از قرارداد (مسئولیت مدنی)، جلد اول، چاپ هشتم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
1384 ، مسئولیت مدنی ناشی از عیب تولید،چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران 1 ،---------- .18
1377 ، فلسفه حقوق، چاپ اول، شرکت سهامی انتشار ،---------- .19
20 . لوررسا، میشل، 1375 ، مسئولیت مدنی، مترجم، اشتری، چاپ اول، نشر حقوقدان
21 . محمد رضایی، محمد، 1379 ، تبیین و نقد فلسفه اخلاق کانت، چاپ اول، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
نقش اخلاق در حقوق مسئولیت مدنی............................................................................. 20
22 . هگل، گئورگ ویلهلم فریدریش، 1378 ، عناصر فلسفه حق یا خلاصه ای از حقوق طبیعی و علوم سیاست، مترجم، ایرانی طب،
چاپ اول، انتشارات پروین
مقالات:
23 . امامی اسدالله و عبدی صادق، "تحلیل مبانی فقهی – حقوقی شرط عدم مسئولیت قراردادی" مجله مجتمع آموزش عالی قم،
تابستان 78 ، سال اول، شماره 2
24 . بابایی، ایرج،"نقد اصل قابلیت جبران کلیه خسارات در حقوق مسئولیت مدنی ایران"، فصلنامه علوم انسانی، 1384 ، سال
16- هفتم، شماره 15
25 . قاری، سید محمد، "نظریات اخلاقی در آیینه حقوق "، فصلنامه علمی – پژوهشی دانشگاه مفید، بهار 1381 ، سال هشتم،
شماره 29
ب) منابع عربی:
26 . زکی محمود، جمال الدین، 1987 م، مشکلات المسئولیه المدنیه، جلد دوم، مطبعه جامعه القاهره
27 . سراج، محمد احمد، 1410 ه. ق، ضمان العدوان فی الفقه الاسلامی (دراسه الفقهیه مقارنه باحکام المسئولیه التقصیریه فی
القانون)، قاهره، دارالثقافه للنشر و التوزیع
28 . السنهوری، احمد عبدارزاق، 1424 ه.ق، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، قاهره، بی جا، جلد اول، دارالنهضه العربیه
29 . سوار، محمد وحیدالدین، 1412 ه.ق، شرح القانون المدنی(النظریه العام للالتزام)، جلد دوم، دمشق، الطبعه الثانیه، المطبعه
الجدیده
30 . غزالی، ابوحامد محمد، 1421 ه.ق، احیاء علم الدین، جلد سوم، جزء 8، دارالاحیاءالتراث العربی
31 . میرزای نائینی، 1409 ه. ق، فوائد الاصول، الطبعه الاولی، قم، موسسه نشر اسلامی
32 . نراقی، محمد بن احمد، 1375 ، عوائد الایام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول
33 . نمله، عبدالکریم، 1420 ه.ق 19991 م، الرخص الشرعیۀ (واثباتها بالقیاس)، چاپ دوم، ریاض مکتبۀالرشد
ج) منابع انگلیسی:
٣۴- Black (H.C ), ١٩٨٣, Black Law Dictionary, ۵ the edition U.S.A
٣۵- Bohlen, Francis H, ١٩٠٨, “ The Moral Duty to Aid Other as a Basis OF Tort Liability “ Univercity of
Pennsylvania Law Review and American Law Register, Vol. ۵۶, N.۴, Volume. ۴٧, New series, Apr
٣۶- Jermy, Horder, Sep.١٩٩۵, Intention in the Criminal Law: A rejoinder, The Modern Law Review,
vol.۵٨, No.۵
٣٧- Kelly, David N, ٢٠٠٠، ” A Psychological Approach to Understanding the Legal Basis the No Duty to
Rescuse, “B.Y.U. Jornalof Publice Law, Vol. ١۴
٣٨- Miler, Richard W, ٢٠٠۴, “Beneficence, Duty and Distance”, Philosophy & Public Affairs, Vol. ٣٢, N. ۴
نقش اخلاق در حقوق مسئولیت مدنی............................................................................. 21
٣٩- Mohr J.C.B& Tubingen, ١٩٧٣, Torts, IN International Encyclopedia OF Comparative Law, ED: by
Tunc Ander, the hague. Boston, London, Martinus NihoffPubllshers, volXL, Part I
۴٠ – Owen, David G, first published ١٩٩۵, “Philosophical Foundations of Fault in Tort Law“, In
Philosophical Foundations of Fault in Tort Law, Oxford, Edited by Owen David, Clarendeon Press
۴١- Prosser, William, ١٩٧١, Law of Tort, Publishing co California
۴٢- Tunc Andre and Salle, ١٩٨٩, International Encyclopedia of comparative Law, Vol XI(٢-٢٠)
۴٣- Vranken, Martin, ١٩٩٨, Duty to Rescue in Civil Law Common Law, Les Extremes se Touchent The
International and Comparative Law Quarterly, Vol.۴٧, No.۴
۴۴- Weinrib, Ernest J, ١٩٨٠, “The case for a Duty to Rescue”, Yale Law Journal, Vol. ٩٠, N.٢
۴۵- ----------------------, ١٩٩۵, The Idea of Private Law, Harvard university Press
۴۶- Winfield and Jolowicz on Tort, ١٩۵٧, Tenth edition by W.V. Rogers, London, Sweet and Maxwell
د) منابع فرانسه:
۴٧- Carbonnier, ١٩٩۶, t.۴, Les obligations, Paris, Press Universitaires de France
۴- Starck, Boris, ١٩٧٢, Obligation,