بررسی فقهی حقوقی ابزار مشتقه سوآپ ومقایسه آن با نهادهای مشابه درحقوق ایران

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

صغری چهره نژاد ¹ (دانشجوی دکتری حقوق خصوصی ، گروه حقوق خصوصی ، واحد اردبیل ، دانشگاه آزاد اسلامی ، اردبیل ، ایران)
داوود اندرز ² (استادیار گروه حقوق خصوصی ، واحد دماوند ، دانشگاه آزاد اسلامی ، دماوند ، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/04/02 تاریخ پذیرش : 1399/07/27 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: حقوق ایران, بررسی فقهی حقوقی, ابزار مشتقه, سوآپ,

چکیده مقاله :

هدف اصلی پژوهش بررسی فقهی حقوقی ابزار مشتقه سوآپ و مقایسه آن با عقود معینه و نهادهای مشابه حقوقی در ایران جهت استفاده از این قرارداد دربازار بورس و رفع خلا موجود در زمینه قراردادها است . بستر سازی و تدوین مبانی نظری جهت استفاده از آن جهت وضع قانون جامع و کاملی در خصوص قرارداد‌ مشتقه سوآپ از اهداف اصلی تحقیق حاضر می‌باشد. وجود قوانین مربوط به قرارداد‌های مشتقه جهت استفاده قضات و وکلا برای حل اختلافات طرفین قرارداد بسیار ضروری می‌باشد. تحقیق حاضر خلاء قانونی موجود در این زمینه را برای استفاده قضات و وکلا و بورس اوراق بهادار و سایر سازمانها پر خواهد نمود.با بررسیهای جامع وآزمون فرضیات مشخص گردید که این قرارداد در قالب صلح دین به دین قرار دارد .همچنین معلوم گردید که سوآپ نرخ بهره متعارف غرب با اصول قرارداد‌های اسلامی وفقه شیعه منطبق نمی باشد و قرارداد سوآپ شباهت هایی با بیع تورق دارد اما بیع تورق محسوب نمی شود و قرارداد جدیدی می‌باشد که می‌توان با تصحیح شکل غربی این قرارداد را در قالب عقود اسلامی مورد استفاده قرار داد.

منابع و مأخذ:

- امامی، سید حسن. (1381). حقوق مدنی. شش جلدی، جلد اول، تهران: انتشارات اسلامیه.

- انصاری، شیخ مرتضی. (1420 ق). المکاسب. قم: مجمع الفکر الاسلامی.

- بهاروندی، احمد. (1388). بررسی روش­های پوشش ریسک دارایی­های ارزی بانک­ها از منظر فقه امامیه و قانون بانکداری بدون ربا. پایان­نامـه کارشناسـی ارشـد دانشـگاه امـام صادق (ع).

- توکلی کرمانی، سعید. (1380). انتقال تعهد. تهران: نشر دانشور.

- خوزین، علی و دنکوب، مرتضی. (1390). اولویت‌بندی عوامل موثر در بکارگیری اوراق مشتقه در بورس اوراق بهادار تهران. مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار (مدیریت پرتفوی). 2(7): 166-145. 

- راعی، رضا و سعیدی، علی. (1387). مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک. تهران: انتشارات.

- رضایی دوانی، مجید و اکبری، محمدجواد. (1392). سواپ ارز؛ بررسی فقهی و امکان استفاده از آن در بازارهای اسلامی. معرفت اقتصاد اسلامی. 2(پیاپی 8): 128-103.

- شـــهیدی، مهدی. (1382). تشکیل قراردادها و تعهدات. چاپ دوم، دو جلدی، تهران: انتشارات مجد.

- صفایی، سیدحسین. (1382). قواعد عمومی قراردادها. تهران: نشر میزان.

- طوسی، محمدبن حسن. (1417 ق). التبیان فی تفسیر القـرآن. قـم: مکتـب الاعـلام الاسـلامی.

- کاتوزیان، ناصر. (1376). حقوق مدنی قواعد عمومی قراردادهـا. جلد 2، چاپ 5، تهـران: شـرکت سهامی انتشار.

- محقق حلّی، ابوالقاسـم. (1403 ق). شـرایع­الاسـلام فـی مسـائل الحـلال و الحـرام. بیـروت: دارالاضواء.

- محقق نیا، محمدجواد؛ تملکی، حسین و خواجه زاده دزفولی، هادی. (1392). بررسی قراردادهای سوآپ نرخ بهره از دید فقه امامیه. اقتصاد اسلامی. 13(52): 170-141.

- معصومی نیا، غلامعلی. (1385). بررسی فقهی ابزارهای مشتقه. جستارهای اقتصادی، 3(6): 188-153.

- موسویان. سید عباس و  موسوی بیوکی، سید محمدمهدی. (1388). مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی از طریق سوآپ نکول اعتباری. اقتصاد اسلامی. 8(33): 126-95.

- موسویان، سید عباس و تملکی، حسین. (1392). بررسی قراردادهای سوآپ کالا از دیدگاه فقه امامیه. تحقیقات مالی، 2(2): 54-25.

- موسوی بیوکی، سیدمحمدمهدی. (1388). بررسی تطبیقی مشتقات اعتباری با فقـه امامیـه بـا هدف مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی. پایـان­نامـه کارشناسـی ارشـد، دانشگاه امام صادق.

- هال، جان. (1388). مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسـک؛ ترجمـه سجاد سیاح و علی صالح آبادی. تهران: گروه رایانه تدبیر پرداز.

- حسین زاده، جواد. (1391). بررسی حقوقی ساختار و اعتبار قرارداد آتی یکسان. مجله حقوقی دادگستری.  76(80): 195-169.

- حبیب اللهی، محمدهادی و ذاکرنیا، احسان. (1397). بررسی امکان استفاده از سوآپ نکول اعتباری در پوشش ریسک اعتباری صکوک. جستارهای اقتصادی ایران. 15(29): 120-95.

- مشهدی زاده، علیرضا. (1395). بررسی حقوقی- فقهی قراردادهای آتی در بورس انرژی. مبانی فقهی حقوق اسلامی (پژوهش‌نامه فقه و حقوق اسلامی). 9(17): 215-193.