چگونگی اعمال حاکمیتی دولت ج.ا.ایران در امور هوانوردی و چالش های آن

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

حسین محمدزاده قره باغ ¹ (دانشجوی دوره دکترای رشته حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
منصور جباری قره باغ ² (استاد بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی)
حسینقلی رستم زاد ³ (دانشیار گروه حقوق بین الملل، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران مرکز، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/03/19 تاریخ پذیرش : 1399/09/14 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: "تصدی گری", "سازمان هواپیمایی کشوری", "اعمال حاکمیتی", "امنیت هوانوردی", "ایمنی هوانوردی",

چکیده مقاله :

امور هوانوردی هواپیمای کشوری در ایران به دلیل اهمیت و ارتباط آن با مسایل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی موجب شده است که دولت بعنوان قدرت عالی و برتر راساً به موضوع هوانوردی ورود نموده و این امور را به دست گرفته و از دو طریق حاکمیتی و تصدی گری انجام دهد. این تحقیق برآنست، ضمن بررسی اعمال حاکمیتی و بیان ایرادات و چالشهای پیش روی، بمنظور برون رفت از آنها، راهکار ارائه نماید. بر این مبناء، اعمال فوق باید در چارچوب اسناد بین المللی و مقررات داخلی صورت پذیرد. اما نه تنها در داخل قوانین و مقررات همپای مقررات بین المللی تصویب نگردیده اند، بلکه بعضاً دولت بر اساس مصالح و منافع خویش عمل می نماید و از سوی دیگر، تعدد نهادهای داخلی تاثیرگذار و ناهماهنگی آنها، جملگی موجبات تضعیف امنیت و ایمنی هوانوردی که از ارکان اصلی صنعت هوانوردی می باشند را بدنبال داشته است. بنابراین به منظور برون رفت از چالشهای داخلی و بین المللی، اقتضاء دارد، با ایجاد مقررات جدید و بازنگری قانون هواپیمایی کشوری و نیز اصلاح ساختار سازمان هواپیمایی کشوری بعنوان یک نهاد مستقل و تخصصی و تقویت شورای عالی هواپیمایی کشوری و به حداقل رساندن نهادهای تاثیرگذار و هماهنگی تنگاتنگ بین آنها و واگذاری امور تصدی گری توسط دولت، در راستای تقویت اعمال حاکمیتی، نهایتاً موجبات تضمین امنیت و ایمنی هوانوردی فراهم، تا در بازدیدهای ایکائو، امور هوانوردی کشوری با مشکلی مواجه نگردد.

منابع و مأخذ:

- اشراقی آرانی، مجتبی (1394). قانون هواپیمایی کشوری در نظم حقوق کنونی، چاپ اول. تهران، مخاطب.

- جباری، منصور (1393). حقوق هوایی از منظر داخلی و بین‌المللی، چاپ اول. تهران، شهر دانش.

- جباری، منصور (1385). قانون قابل اجرا در حمل و نقل هوایی: بررسی سوانح هوایی فوکر 28 (1373) و سی-130 (1384)، پژوهش‌های حقوقی شهر دانش، 5(9): 96-63.

- جباری، منصور (1398). افزایش قربانیان ویروس مرگبار کرونا، مسئولان حمل و نقل هوایی از این مقررات خبر دارند؟، سایت خبری تحلیلی تابنک، کد خبر 955051 مورخ 08/11/98.

- نواده توپچی، حسین (1397). مقدمه‌ای بر حقوق بین‌الملل هوایی – بررسی کنوانسیون شیکاگو و ضمایم، چاپ هفتم. خرسندی، چاپ هفتم.

- کاظمی، حمید (1395). حقوق بین‌الملل عمومی ‌‌هوایی، چاپ اول. تهران، گلها.

- نوربخش، نصرت اله (1395). هواپیما ربایی، مقصد نامعلوم، مجله صنعت حمل و نقل، (24): 15-1.

قوانین، مقررات و مصوبات و دستورالعمل‌ها

- قانون اساسی.

- قانون اجازه الحاق دولت ایران به مقررات هواپیمایی کشوری بین‌المللی، مصوب 1328، (روزنامه رسمی: 14/07/1328).

- قانون هواپیمایی کشوری، مصوب 1328، (روزنامه رسمی: 29/05/1328).

- قانون اصلاح ماده 6 قانون هواپیمایی کشوری مصوب 1347، (روزنامه رسمی: 11/02/1347).

- قانون اصلاح ماده 5 قانون هواپیمایی کشوری مصوب 1367، (روزنامه رسمی: 16/03/1367).

- قانون اجازه الحاق دولت ایران به کنوانسیون 1963 توکیو راجع به جرایم و برخی اعمال ارتکابی دیگر در هواپیما، مصوب 21/02/1355، (روزنامه رسمی: 29/03/1355).

- قانون الحاق دولت ایران به قرارداد بین المللی جلوگیری از تصرف غیرقانونی هواپیما، مصوب 1350، (روزنامه رسمی: 23/10/1350).

- قانون الحاق دولت ایران به کنوانسیون جلوگیری از اعمال غیرقانونی علیه امنیت هواپیمایی کشوری ، مصوب 1352، (روزنامه رسمی: 16/04/1352).

- قانون اجازه تصویب مقررات فنی و قواعد مربوط به کنوانسیون هواپیمایی کشوری بین‌المللی (کنوانسیون شیکاگو)، مصوب 1356، (روزنامه رسمی: 03/06/1356).

- قانون تصویب پروتکل جلوگیری از اعمال غیرقانونی خشونت آمیز در فرودگاه‌های هواپیمایی کشوری بین‌المللی، مصوب 1379، (روزنامه رسمی‌‌16/02/1380).

- قانون الحاق دولت ایران به کنوانسیون علامت گذاری مواد منفجره پلاستیکی به منظور شناسایی، مصوب 1386، (روزنامه رسمی: 16/08/1386)

- قانون تاسیس شرکت هواپیمایی ملی ایران مصوب 14/4/1345، (روزنامه رسمی: 30/05/1345) و اصلاحیه‌های بعدی آن (روزنامه رسمی: 24/10/1346 و 15/10/1363).

- قانون اصلاح موادی از قانون تاسیس هواپیمایی جمهوری اسلامی‌‌ ایران مصوب 1373، روزنامه رسمی: 27/02/1373

- قانون اخلال کنندگان امنیت پرواز و خرابکاری در وسائل و تاسیسات هواپیمایی مصوب 1350، (روزنامه رسمی: 23/01/1350).

- قانون مجازات اخلال گران در صنایع مصوب 1353 (روزنامه رسمی، مورخ 23/2/1353).

- قانون تشدید مجازات کبوترپرانی، مصوب 1351، (روزنامه رسمی: 15/04/1351).

- قانون مدیریت خدمات کشوری، مصوب 1386، (روزنامه رسمی: 29/08/1386).

- ابلاغ سیاست‌های کلی نظام مورخ 5/9/1385، (روزنامه رسمی: 15/09/1385).

- آیین‌نامه مقررات استاندارد بین‌المللی قابلیت پرواز هواپیما، مصوب 1364، (روزنامه رسمی: مورخ 31/1/1364).

- آیین‌نامه ثبت و تابعیت هواپیمایی کشوری، مصوب 1343 و اصلاحیه بعدی آن، مصوب 1373، (روزنامه رسمی: 15/11/1373).

- آیین‌نامه اجرایی گواهینامه‌های متخصصان فنی هواپیمایی و موسسه‌های مربوط به تعلیم و تربیت متخصصان هواپیمایی (غیرنظامی)، مصوب 1392، (روزنامه رسمی: 11/12/1392).

- آیین‌نامه احداث، توسعه، بهره برداری و مدیریت فرودگاه‌های غیرنظامی، مصوب 1392، (روزنامه رسمی: 03/02/1392).

- آیین‌نامه بررسی سوانح و حوادث هوایی (غیرنظامی)، مصوب 1390، (روزنامه رسمی: 22/01/1391).

- آیین‌نامه مدیریت و ساماندهی وسایل پرنده فوق سبک غیرنظامی، مصوب 1386، (روزنامه رسمی: 31/05/1386).

- آیین‌نامه پرواز هواپیماهای کشوری خارجی در ایران، مصوب 1341، (روزنامه رسمی: 12/10/1341).

- آیین‌نامه الزامات تایید قابلیت پروازی محصولات، قطعات، تجهیزات و الزامات تشکیلات طراحی و تولید مصوب ،1389، (روزنامه رسمی: 28/06/1389).

- آیین‌نامه نظارت بر مسافرت‌های خارجی دستگاه‌های اجرایی، (روزنامه رسمی: 18/05/1383).

- مصوبه شماره 6075/ش د، مصوب 1373 شورای عالی اداری، (روزنامه رسمی: 20/10/1373).

- مصوبه شماره 579095، مصوب 1395 شورای عالی اداری، (روزنامه رسمی: 01/04/1395).

- شیوه نامه شماره 9002، مورخ 01/07/1397 سازمان هواپیمایی کشوری.

References:

-Diederiks-verschoor (1997). I.H.Philepina; An introduction to Air Law (Hague Kluwer Law International).

- Guldiman, W (1990). “Some Legal Aspects of Aircraft Accident Investigations XV Ann. Air&Sp. L.

Case and Dacuments

- Chicago Convention, 1944, ICAO DOC 73000/6, 15 UNTS 6605.

- Convention on the Marking of Plastic Explosive for the Purpose of Detection.

- Convention for the Suppression of Unlawful Seizure of Aircraft Sept 23; 1970

- Convention on the Prevention of Unlawful Acts against Civil Aviation Security; 1971 (Montreal Convention).

- Convention for the Suppression of Illicit Acts Against International Civil Aviation; Beijing 2010.

- Convention on Offenses and Certain Other Acts Committed on Board Aircraft, done Sept. 14 1963.

- Annex 1: Personel Licensing; 10^th edn-2005-including Amendments 1-167.

- ICAO Doc. No.9294. Vol. II.

- ICAO Training Manual; Doc. 7192; Manual of Procedures for Establishment and Manegement of a States Personnel Licensing System, Doc. 9379; Human Factors Training Manual, Doc, 9683.