مقایسه همدیدی وقوع توفان های شدید گردو خاک در فصول بهار و تابستان در شمال استان سیستان و بلوچستان

محورهای موضوعی : بیولوژی دریا

سمیرا برخوردار ¹ (گروه هواشناسی، دانشکده علوم فنون دریایی واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی)
محمد مرادی ² (پژوهشکده هواشناسی)
فروزان ارکیان ³ (گروه هواشناسی، دانشکده علوم فنون دریایی واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی)

تاریخ دریافت : 1393/05/12 تاریخ پذیرش : 1394/12/18 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: بادهای 120 روزه سیستان و بلوچستان, توفان گرد وخاک, ایستگاه هواشناسی زابل,

چکیده مقاله :

توفان گرد و خاک از مهم ترین پدیده های اقلیمی شرق کشور ایران است. از آن جایی که نوع خاک منطقه ریز دانه محسوب می‌شود، وزش باد مناسب سبب حرکت این ذرات شده و هنگامی که سرعت باد از آستانه مورد نظر بیشتر شود، بستر مناسبی برای ایجاد توفان خاک و شن فراهم می‌شود. در مطالعه برای بررسی این پدیده، داده‌های ایستگاه هواشناسی همدیدی زابل در دوره آماری 15 ساله 2010-1995 مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور تحلیل آماری توفان گرد و خاک دید افقی کمتر از 1000 متر به عنوان شاخص تعریف شد. براساس این تعریف دو مورد از شدیدترین توفان‌های گرد و خاک منطقه در فصل بهار و تابستان انتخاب گردید و با استفاده از داده های همدیدی بایگانی NCEP/NCAR، شرایط همدیدی و دینامیکی حاکم بر توفان های گرد و خاک انتخابی بررسی شد. نتایج نشان داد که در تابستان استقرار سامانه کم فشارگرمایی روی پاکستان و همراهی آن با فرارفت هوای سرد در شمال شرق ایران، سبب به وجود آمدن شیو شدید فشاری مناسب در منطقه می‌شود و شرایط برای ایجاد باد فراتر از آستانه مهیا می‌گردد. در فصل بهار یک سامانه جوی کژفشار با رطوبت کم و فرارفت هوای سرد نسبتا شدید که با جبهه سرد فعال همراهی می کند، سبب افزایش سرعت وزش باد، ایجاد توفان گردوخاک و کاهش دید افقی در منطقه شرق ایران می‌شود.

چکیده انگلیسی:

Dust storm is one of the most important climate phenomena in the east of Iran. Because the soil type of this area is fine aggregate, the appropriate wind velocity causes to rise of the particles and when the wind speed exceed than the certain threshold, suitable situation for dust and sand storms would provide. In this article to investigate the mentioned phenomenon we analyzed synoptic data from meteorological station in Zabol for the 15-years period from 1995 to 2010. To analyze the dust storm, Horizontal visibility less than 1000 m was defined as the index. Based on this definition, two of the most severe dust storms in spring and summer were chosen and by using the Synoptic data archives NCEP/ NCAR, Synoptic and dynamic conditions of the dust storms were investigated. The results showed that in the summer due to the thermal low pressure system over Pakistan accompanied by cold air advection in the North East of Iran, Causing an Intensive pressure gradient creation in the region and conditions for wind, exceed than the threshold, would be provided. In spring the a baroclinic atmospheric system with low humidity, and Relatively severe cold air advection accompanied by a active cold front, cause increases in wind speed, reducing horizontal visibility and creating dust storms in the east region of Iran.

منابع و مأخذ:

علیجانی، ب و رئیس پور،ک. 1390. تحلیل آماری، همدیدی توفان‌های گردو خاک در جنوب شرق ایران(مطالعه ی موردی: منطقه ی سیستان). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 5: 129-107

موسوی بایگی، م.  و اشرف، ب.  1391.  مطالعه وضعیت ناپایداری هوا و الگو‌های سینوپتیکی موثر بر وقوع توفان‌های گرد و خاک (مطالعه موردی مشهد). مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای ، 18: 43- 27.

نوحی، ا. 1384. مطالعه و بررسی نقش تغییرات اقلیمی در تشدید یا کاهش پدیده اقلیمی توفان‌های گرد و خاک در جنوب شرق ایران. جلد1. سازمان هواشناسی کشور، ایران.

Alizadeh Choobari, O., Zawar-Reza, P. & Sturman, A. 2014. The ‘wind of 120 days’ and dust storm activity over the Sistan Basin. Atmospheric Research, 143: 328-341.

Goudie, A.S. & Middleton, N.J. 2001. Saharan dust storms: nature and consequences.  Earth-Science Reviews56: 179–204.

Krishnamurti, T.N., Stefanova, L. & Misra, V. 2013. Tropical Meteorology: An introduction. Springer Verlag. New York.