فراتحلیل اثربخشی مداخلات روان شناختی بر خودپنداشت دانش آموزان

محورهای موضوعی : روان‌ شناسی تحولی

محمدرضا مرادی پور ¹

1 - کارشناس ارشد روانشناسی بالینی دانشگاه اصفهان

تاریخ دریافت : 1399/07/03 تاریخ پذیرش : 1399/07/03 تاریخ انتشار : 1399/04/01

کلید واژه: فراتحلیل, خودپنداشت, دانش‌آموزان, مداخلات روان‌شناختی,

چکیده مقاله :

این پژوهش با هدف بررسی میزان اثربخشی مداخلات روان‌شناختی بر خودپنداشت دانش‌آموزان بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده در ایران بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷ صورت گرفت. روش این پژوهش، فراتحلیل و جامعه آماری آن، شامل تمام بررسی‌های انجام‌شده در کشور بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷ بود که در پایگاه‌های اطلاعاتی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مجلات تخصصی نور، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، بانک اطلاعات نشریات کشور، و مرکز اسناد و مدارک علمی ایران دردسترس بودند. به‌منظور جمع‌آوری اطلاعات لازم از فهرست استفاده شد. پس از جمع‌آوری اطلاعات و بررسی ملاک‌های ورود و خروج، 20 اندازه اثر از 18 پژوهش که دارای شرایط لازم بودند، به‌دست آمد. از نمودار قیفی، روش رگرسیون خطی ایگر وNایمن از خطای روزنتال و آزمونQبرای بررسی مفروضات فراتحلیل استفاده شد. اندازه اثر ترکیبی حاصل از بررسی تحت مدل اثرات تصادفی برابر با526/1به‌دست آمد که نشان‌دهنده اثربخشی مثبت مداخلات بود؛ بنابراین از یافته‌های این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که مداخلات روان‌شناختی بر خودپنداشت دانش‌آموزان اثربخشی مطلوبی دارد.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was to evaluate the effectiveness of psychological interventions on students’ self-concept based on studies in Iran from 1390-1397. The method of this study was meta-analysis. The statistical population included all related studies in the country from 1390-1397 which were available in Institute for Humanities and Cultural Studies, Noormags, SID, Magiran, and Irandocs databases. For collecting data, a checklist was used. After checking the inclusion and exclusion criteria, 20 effect sizes were computed from 18 studies. The comprehensive meta-analysis software (CMA-2) was used to analyze the collected data. In this regard, a Funnel plot, Egger's linear regression method, Rosenthal's fail-safe N and Q test were used to investigate the meta-analysis assumptions. The calculated combined effect size based on the random model was 1.526, which indicates the positive effect of interventions. According to the findings, it can be concluded that psychological interventions have improving effects on students' self-concept

منابع و مأخذ:

آلبویه، گ.، طباطبایی، س. و طباطبایی، خ. (1394). اثر مداخله روان‌شناسی مثبت‌نگر به شیوه گروهی بر عزت نفس، خودپنداره و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر تجدیدی پایه اول دبیرستان. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، ۱۲(22)، 22 -1.

اصغری ‌ملامحمود، ف.، شریفی درآمدی، پ.، فرخی، ن. و مقدس، ع. (1397). تدوین و بررسی اثربخشی برنامه آموزش جسمی، شناختی و هیجانی بلوغ بر خودپنداره دانش‌آموزان دختر نابینا. مطالعات ناتوانی، 8(14)، 7 -1.

افروز، غ.، قاسم‌زاده، س.، تازیکی، ط. و دلگشاد، ئ. (1393). اثربخشی آموزشی تنظیم خلق بر خودپنداره و کفایت اجتماعی دانش‌آموزان با ناتوانی یادگیری. ناتوانی‌های یادگیری، 3(3)، 24 -6.

الماسی، م. (1391). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر خودپنداره و خطرجویی دانش‌آموزان پسر پایه اول مقطع دبیرستان منطقه جی اصفهان. پایان‌نامه ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ، رشته روان‌شناسی عمومی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز.

بیک‌محمدی، م.، ترخان، م. و اکبری، ب. (1391). تأثیر آموزش گروهی شناختی رفتاری و مصون‌سازی در مقابل فشار روانی بر سازگاری اجتماعی و خودپنداره دانش‌آموزان دختر دبیرستانی. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 13(50)، 50 -41.

جناآبادی، ح.، عیسی‌زادگان، ع. و نعمتی، م. (1394). اثربخشی مصاحبه انگیزشی بر افزایش خودکارآمدی و بهبود خودپنداره دانش‌آموزان کم‎پیشرفت مدارس متوسطه. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 12(22)، 80 -70.

حسن‌زاده، ر.، حسینی، ح. و مرادی، ب. (1384). ارتباط بین خودپنداره کلی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 7(24)، ۲۴ -۱.

ربیعی‎نژاد، م.، کجباف، م.، مظاهری، م.، طالبی، ه. و عابدی، ا. (1394). بررسی اثربخشی آموزش مبتنی بر مدل هوش چندگانه بر خودپنداره و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پسر نارساخوان. ناتوانی‌های یادگیری، 5(1)، 85 -69.

ساکت محجوب، م.، خسروجاوید، م. و کافی‌ماسوله، س. (1393). تأثیر آموزش نظریه ذهن در مهارت‌های اجتماعی و خودپنداره کودکان نارساخوان. مطالعات ناتوانی، 4(4)، 92 -85.

سلگی، ز. و ویسی، ر. (1397). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر حساسیت اضطرابی، خودپنداره و خودکارآمدی تحصیلی دانش‌آموزان دچار نارسانویسی. روان‌شناسی کاربردی، 12(4)، 594 -573.

شیخ‌الاسلامی، ع.، جعفری، ع. و عبادیان، ع. (1395). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر خودپنداره دانش‌آموزان دارای افت تحصیلی. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 10(32). 63 -52.

عبدالعلیان، م. و فرهنگی، ع. (1395). اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر خودپنداره و حساسیت اضطرابی دانش‌آموزان مبتلابه ناتوانی‌های یادگیری. ناتوانی‌های یادگیری، 5(19)، 58 -43.

عبدالعلی‌زاده، ف. (1393). بررسی مقایسه‌ای اثربخشی نقاشی درمانی و بازی‌درمانی بر خودپنداره و پرخاشگری دانش‌آموزان پسر دارای اختلال یادگیری شهر مشهد. پایان‌نامه ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارشد، رشته روان‌شناسی بالینی، پردیس بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد.

عسگری، م.، میرمهدی، س. و مظلومی، ا. (1390). تأثیر آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر خودپنداره و پیشرفت تحصیلی ریاضی دانش‌آموزان دختر سال سوم راهنمایی اراک. روان‌شناسی تربیتی، 7(21)، 44 -23.

غفاریان، ح. و خیاطان، ف. (1397). تأثیر آموزش درمان مبتنی بر شفقت بر خودپنداره و ابراز وجود دانش‌آموزان دختر دوره اول دبیرستان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 19(1)، 36 -26.

غلامی، ی.، حیدری، م.، رحیمی‌نژاد، ع. و خداپناهی، م. (1385). رابطه انگیزش پیشرفت و خودپنداشت با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پایه هشتم در درس علوم بر اساس تحلیل نتایج «تیمزـ آر». فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 2(7)، 218 -207.

قربانی‌زاده، و. (1396)، روش تحقیق فراتحلیل با نرم‌افزار CMA-2. تهران: بازتاب.

کارزانی‌نژاد، م. (1392). بررسی اثربخشی آموزش ابراز وجود بر سازگاری اجتماعی، خودپنداره و انگیزه‌ پیشرفت دانش‌آموزان دختر پایه‌‌ اول و دوم دبیرستان یزد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.

کریم‌زاده، م. و محسنی، ن. (1384). بررسی و شناسایی خودپنداره‌ تحصیلی و غیرتحصیلی، و پیش‌بینی‌کنند‌گی آن در پیشرفت تحصیلی: در دانش‌آموزان دختر سال دوم دبیرستان شهر تهران (گرایش‌های ریاضی- فیزیک و علوم انسانی). اندیشه‌های نوین تربیتی، 1(2)، 38 -23.

کریمی‌جوزستانی، ل.، قمرانی، ا. و یارمحمدیان، ا. (1396). اثربخشی آموزش مبتنی بر اثر پیگمالیون به معلمان بر خودپنداره و رضایت از مدرسه دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری املا. اندیشه‌های نوین تربیتی، 13(4)، 268 -251.

لطفی عظیمی، ا. و ابراهیمی قوام، ص. (1394). سبک‌های انگیزش و پیشرفت تحصیلی: نقش واسطه‌ای خودپنداشت تحصیلی. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روا‌ن‌شناسان ایرانی، 11(43)، 258 -247.

نبی‌دوست، ع.، برجعلی، ا. و استکی، م. (1394). اثربخشی آموزش دو نیمکره مغز بر خودپنداره و مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان مبتلا به اختلال نارساخوانی. ناتوانی‌های یادگیری، 4(3)، 103 -90.

نظری، ف. (1394). اثربخشی آموزش مهارت همدلی بر افزایش مهارت‌های اجتماعی و خودپنداره دانش‌آموزان دختر. پایان‌نامه ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ، رشته روان‌شناسی عمومی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد مرودشت.

نعامی، ع.، شمس‌علیزاده، ن. و عبدی، ع. (1395). اثربخشی برنامه آموزش مهارت جرأت‌ورزی بر میزان کمرویی و خودپنداره کلی دختران نوجوان. زن و جامعه، 7(1)، 200 -181.

نعمتی، م. (1390). ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ مصاحبه اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ ﺑﺮ ﺧﻮدﻛﺎرآﻣﺪی، ﺧﻮدﭘﻨﺪاره و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ دانش‌آموزان کم‌پیشرفت پسر مدارس ﻣﺘﻮسطه ﺷﻬﺮ اروﻣﻴﻪ در ﺳﺎل ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ 90 -1389. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته روان‌شناسی، دانشکده ادبیات دانشگاه ارومیه.

هومن، ح. (1396)، راهنمای عملی فراتحلیل در پژوهش علمی. تهران: سازمان‌ مطالعه ‌و تدوین‌ کتب‌ علوم ‌انسانی ‌دانشگاه‌ها (سمت).

ینگی‌ملکی، س. (1393). بررسی اثربخشی آموزش مثبت‌اندیشی بر خودپنداره و سازگاری دانش‌آموزان بینا و نابینا شهر تهران. پایان‌نامه ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ، رشته روان‌شناسی تربیتی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی.

 

Burnett, P. C., Pillay, H., & Dart, B. C. (2003). The influences of conceptions of learning and learner self-concept on high school students' approaches to learning. School Psychology International, 24(1), 54-66.

Chao, C. N. G., McInerney, D. M., & Bai, B. (2019). Self-efficacy and Self-concept as Predictors of Language Learning Achievements in an Asian Bilingual Context. The Asia-Pacific Education Researcher, 28(2), 139-147.

Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences (2nd ed.). Hillsdale, N.J: Lawrence Erlbaum Associates.

Gana, K. (2012). Psychology of self-concept. Hauppauge, N.Y: Nova Science Publishers.

Haney, P., & Durlak, J. A. (1998). Changing self-esteem in children and adolescents: A meta-analytical review. Journal of Clinical Child Psychology, 27(4), 423-433.

Hansen, K., & Henderson, M. (2019). Does academic self-concept drive academic achievement? Oxford Review of Education, 45(5), 657-672.

Huang, C. (2011). Self-concept and academic achievement: A meta-analysis of longitudinal relations. Journal of School Psychology, 49(5), 505-528.

Huitt, W. (2004). Self-concept and self-esteem. Educational Psychology Interactive, 1-5.

Leflot, G., Onghena, P., & Colpin, H. (2010). Teacher–child interactions: relations with children's self-concept in second grade. Infant and Child Development, 19(4), 385-405.

Marsh, H. W., & Craven, R. G. (2006). Reciprocal effects of self-concept and performance from a multidimensional perspective: Beyond seductive pleasure and unidimensional perspectives. Perspectives on Psychological Science, 1(2), 133-163.

Marsh, H. W., & O'Mara, A. (2008). Reciprocal effects between academic self-concept, self-esteem, achievement, and attainment over seven adolescent years: Unidimensional and multidimensional perspectives of self-concept. Personality and Social Psychology Bulletin, 34(4), 542-552.

Marsh, H. W., & Yeung, A. S. (1997). Causal effects of academic self-concept on academic achievement: Structural equation models of longitudinal data. Journal of Educational Psychology, 89(1), 41-54.

O'Mara, A. J., Marsh, H. W., Craven, R. G., & Debus, R. L. (2006). Do self-concept interventions make a difference? A synergistic blend of construct validation and meta-analysis. Educational Psychologist, 41(3), 181-206.

Preckel, F., Niepel, C., Schneider, M., & Brunner, M. (2013). Self-concept in adolescence: A longitudinal study on reciprocal effects of self-perceptions in academic and social domains. Journal of Adolescence, 36(6), 1165-1175.

Sewasew, D., & Schroeders, U. (2019). The developmental interplay of academic self-concept and achievement within and across domains among primary school students. Contemporary Educational Psychology, 58, 204-212.

Shavelson, R. J., Hubner, J. J., & Stanton, G. C. (1976). Self-concept: Validation of construct interpretations. Review of Educational Research, 46(3), 407-441.

Taylor, L. D., Davis-Kean, P., & Malanchuk, O. (2007). Self‐esteem, academic self‐concept, and aggression at school. Aggressive Behavior: Official Journal of the International Society for Research on Aggression, 33(2), 130-136.

Valentine, J. C., DuBois, D. L., & Cooper, H. (2004). The relation between self-beliefs and academic achievement: A meta-analytic review. Educational Psychologist, 39(2), 111-133.

Vegas, K. C. (2005). The effectiveness of functional behavior assessment-based behavioral interventions for reducing problem behaviors: A meta-analysis: The University of Utah.