اثربخشی مداخله دلبستگی محور مادر - کودک بر افزایش ایمنی دلبستگی کودکان پیش‎ دبستانی

محورهای موضوعی : روان‌شناسی بالینی

حسین نادعلی ¹ (دانشجوی دکتری روان‌شناسی سلامت دانشگاه تهران)
محمدعلی بشارت ² (استاد دانشگاه تهران)
رضا رستمی ³ (دانشیار دانشگاه تهران)
هادی بهرامی احسان ⁴ (دانشیار دانشگاه تهران)

تاریخ دریافت : 1395/06/21 تاریخ پذیرش : 1395/06/21 تاریخ انتشار : 1395/04/01

کلید واژه: مداخله دلبستگی محور, زوج مادر‎-‎کودک, ایمنی دلبستگی, کودکان پیش‎ دبستانی,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش تعیین اثربخشی مداخله‎ای دلبستگی محور مادر-‎کودک بر افزایش ایمنی دلبستگی کودکان پیش دبستانی بود. از بین مادران و کودکان 4 تا 6 ساله مراجعه‎کننده به کلینیک آتیه، 28 زوج مادر-‎کودک بر اساس نمره آنها در طبقه‎های Q دلبستگی (واترز، 1987) و با در نظر گرفتن ملاک‎های ورود و خروج انتخاب شدند. گروه نمونه به‎ صورت تصادفی دو گروه آزمایش و گواه جایگزین و مداخله دلبستگی‎محور برای گروه آزمایش اجرا شد. این مداخله در برگیرنده 6 جلسه آموزش گروهی مادران و 6 جلسه بازی درمانگری گروهی برای کودکان و پس از آن 4 جلسه روان‎درمانگری برای هر زوج مادر - کودک بود. در پایان جلسه‎های مداخله، 12 زوج مادر-‎کودک از گروه آزمایش و 11 زوج مادر‎-‎کودک از گروه گواه بار دیگر براساس طبقه‎های Q دلبستگی ارزیابی شدند. نتایج آزمون تحلیل کواریانس نشان داد که در گروه آزمایش، افزون بر ایمنی کلی کودکان، چهار زیرمقیاس کاوش در محیط در حضور پایگاه ایمن، تعامل هموار با مراقب، انتظار کودک از دردسترس بودن و پاسخگویی مراقب، تنیدگی و آرامش‎طلبی نسبت به گروه گواه افزایش معنادار داشته است. به نظر می‎رسد مداخله‎های دلبستگی‎محور در افزایش سطح ایمنی دلبستگی که پیامدهای تحولی مهمی دارد، مؤثر است و در موقعیت‎های بالینی کاربرد دارد.

چکیده انگلیسی:

The present study aimed to examine the effectiveness of the mother-child attachment-based intervention in enhancing preschoolers’ attachment security. From all mothers and children ages between 4 and 6 years who referred to Atieh Clinic, 28 mother-child dyads were selected based on their attachment Q-sort scores (Waters, 1987) and the inclusion and exclusion criteria. The participants were randomly assigned into either control or experimental group. The mothers received six sessions of group education, the children received 6 sessions of group play therapy, and next each mother-child dyad received 4 sessions of individual psychotherapy. At the end of the intervention, 12 mother-child dyads of the experimental group and 11 mother-child dyads of the control group were assessed using attachment Q-sort. The results of ANCOVA indicated that in addition to the general security, four subscales of the 1) exploration from a secure base, 2) smooth interaction with the caregiver, 3) indications of availability and responsiveness related expectations, and 4) distress and comforting were improved significantly in experimental group compared with the control group. The findings suggested that the attachment-based intervention may be effective in enhancing attachment security which have crucial developmental outcomes and can be applied to the clinical settings.  

منابع و مأخذ:

بشارت، م.، ع.. (1392). مبانی درمانی نظریه دلبستگی. فصلنامه روان‎شناسی رویش، 2(1)، 28-15.

بشارت، م. ع.، هدایتی، م. و کردمیرزانیکوزاده، ع. (1393). نقش واسطه­ای مشکلات بین‎شخصی در رابطه بین آسیب­های دلبستگی و نشانه­های اضطراب. . فصلنامه روان‎شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی، 10(39)،236-225.

سیدموسوی، پ.، مظاهری، م.، پاکدامن، ش. و حیدری، م. (1392).اثربخشی بازی درمانی دلبستگی محور بر حساسیت مادرانه و بازنمایی­های منفی کودک از خود و مادر. فصلنامه روان‎شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی،10(38)،160-149.

قنبری، س. (1390). اثربخشی آموزش دلبستگی‎محور والدین بر کاهش نشانگان اضطرابی کودکان پیش دبستانی. پایان‎نامه دکتری روان‎شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‎شناسی، دانشگاه شهید بهشتی.

گنجوی، آ.، مظاهری، م. ع. و صادقی، م. (1393). ارتقای کیفیت دلبستگی شیرخوار توسط ارتقای آگاهی بین ذهنی مادر. فصلنامه روان‎شناسی تحولی: روان‎شناسان ایرانی،10(40)،359-351.

مقدس، م. (1392). ایمنی دلبستگی و مشکلات رفتاری درکودکان 1 تا 4 ساله تحت مراقبت شیرخوارگاه و کودکان تحت سرپرستی خانواده. پایان‎نامه کارشناسی ارشد روان‎شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‎شناسی، دانشگاه شهیدبهشتی.

Bowlby, J. (1969). Attachment and loss: attachment. New York: Basic Books.

Bowlby, J. (1988). A secure base: Parent–child attachment and healthy human development. New York: Basic Books.

Beckes, L., Coan, J. A., & Morris, J. P. (2013). Implicit conditioning of faces via the social regulation of emotion: ERP evidence of early attentional biases for security conditioned faces. Psychophysiology, 50(8), 734-42.

Bakermans-Kranenburg, M. J., & Van IJzendoorn, M. H. (2007).Genetic vulnerability or differ-rential susceptibility in child development? The case of attachment. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 48, 1160–1173.

Cassidy, J., & Shaver, P. R. (2008). Handbook of attachment: Theory, research and clinical applications. New York: Guilford.

Cassidy, J., Woodhouse, S. S., Cooper, G., Hoffman, K., Powell, B., &Rodenberg, M. (2005). Examination of the Precursors of Infant Attach-ment Security: Implications for early intervention and intervention research. In L. J. Berlin, Ziv, L. Amaya-Jackson & M. T. Greenberg, Enhancingearly attachment theory, research, intervention, and policy (pp.34-60). New York: Guilford Press.

Cooper, G., Hoffman, K., Powell, B., & Marvin, R. S. (2005). The Circle of Security Intervention: Differential Diagnosis and Differential Treatment. In L. J. Berlin, Y. Ziv, L. A. Jackson, M. T. Greenberg (Eds.), Enhancing Early Attachments Theory, Research, Intervention, and Policy (pp. 127-151). New York: Guilford Press.

Cornell, T., & Hamrin, V. (2008).Clinical inter-ventions for children with attachment problems. Journal of child and adolescent psychiatric nursing: Official publication of the Association of Child and Adolescent Psychiatric Nurses, 21(1), 35-47.

Dozier, M., Lindhiem, O., & Ackerman, J. P. (2004). Attachment and Bio behavioral Catch-up. In L. J. Berlin, Y. Ziv, L. Amaya-Jackson, & M. T. Greenberg (Eds.), Enhancing early attach-ments: Theory, research,intervention, and policy (pp. 178–194). New York: Guilford Press.

Fitton, V. A. (2012). Attachment theory: history, research, and practice. Psychoanalytic Social Work, 19, 121-143.

Fonagy, P. (2001). Attachment theory and psycho-analysis. New York: Other Press.

Goldsmith, D. F. (2007). Challenging Children’s Negative Internal Working Models: Utilizing Attachment-Based Treatment Strategies in a Therapeutic Preschool. In D. Oppenheim, & D. F. Goldsmith (Eds.), Attachment Theory in Clinical Work with Children (pp. 203–225). New York: Guilford Press.

Greenberg, M. T. (2005). Enhancing Early Attachments: Synthesis and Recommendations for Research, Practice, and Policy. . In L. J. Berlin, Y. Ziv, L. A. Jackson, M. T. Greenberg (Eds.), Enhancing Early Attachments Theory, Research, Intervention, and Policy (pp. 127-151). New York: Guilford Press.

Juffer, F., Bakermans-Kranenburg, M. J., & Van IJzendoorn, M. H. (2008). Promoting positive parenting: An attachment-based intervention. London: Taylor & Francis Group.

Kobak, R., Cassidy, J., Lyons-Ruth, K., &Ziv, Y. (2006). Attachment, stress and psychopathology: A developmental pathways model. In D. Cicchetti & D. Cohen (Eds.), Developmental psychopathology (2nd ed., Vol., pp. 333–369). Hoboken, NJ: Wiley.

Koren-karie, N., Oppenheim, D., & Goldsmith, D. F. (2007). Keeping the Inner World of the Child in Mind. . In D. Oppenheim, & D. F. Goldsmith (Eds.), Attachment Theory in Clinical Work with Children (pp. 31–57). New York: Guilford Press.

Marvin, R., Cooper, G., Hoffman, K., & Powell, B. (2002). The Circle of Security Project: Attachment-based intervention with caregiver–preschool child dyads. Attachment and Human Development, 4, 107-124.

Toth, S. L., Rogosch, F. A., Manly, J. T., & Cicchetti, D. (2006). The efficacy of toddler–parent psycho-therapy to reorganize attachment in the young offspring of mothers with major depressive disorder: A randomized preventive trial. Journal of Consulting and ClinicalPsychology, 74, 1006-1016.

Van IJzendoorn, M. H., Verijken, C. M. J. L., Bakermans-Keranenburg, M. J., & Riksen-Walraven, J. M. (2004). Assessing attachment security with the attachment Q sort: Meta-analytic evidence for the validity of the observer AQS.Child Development,75, 1188-1213.

Waters, E. (1987). Attachment Q-set (version 3). Retrieved January 17,2011 from http://www. johnbowlby. com.