اثربخشی آموزش مهارت‌های ارتباطی به مادران دارای فرزند با اختلال نارسایی توجه/ فزون‌کنشی بر ارتقای تعامل والد-کودک

محورهای موضوعی : روان‌شناسی بالینی

حامد مغربی سینکی ¹ (کارشناس ارشد)
سعید حسن‌زاده ² (دانشیار)
علی‎اکبر ارجمندنیا ³ (دانشیار)
مژگان خادمی ⁴ (استادیار)

تاریخ دریافت : 1395/09/30 تاریخ پذیرش : 1395/09/30 تاریخ انتشار : 1395/07/01

کلید واژه: تعامل والد-کودک, مادران, : مهارت‌های ارتباطی, اختلال نارسایی توجه/‎فزون‌کنشی,

چکیده مقاله :

این پژوهش با هدف تعیین تأثیر آموزش مهارت‌های ارتباطی به مادران کودکان دارای اختلال نارسایی توجه/ فزون‌کنشی بر ارتقای تعامل والد-کودکانجام شد. در این بررسی 26 مادر که فرزندان 6 تا 12 ساله با اختلال نارسایی توجه/ فزون‌کنشی داشتند، ابتدا به صورت غیر تصادفی (هدفمند) انتخاب و سپس به صورت تصادفی در دو گروه 13 نفری آزمایشی و گواه قرار داده شدند. ابزار پژوهش مقیاس تعامل والد-کودک پیانتا (1994) بود. گروه آزمایشی طی هشت جلسه برنامة آموزشی مهارت‌های ارتباطی دریافت کرد. نتایج حاکی از آن بود که آموزش مهارت‌های ارتباطی تأثیر معنادار بر ارتقای تعامل والد-کودک بین مادران شرکت‌کننده در گروه آزمایشی نسبت به گروه گواه دارد و موجب کاهش مؤلفه‌های تعارض و وابستگی و افزایش مؤلفه نزدیکی شده است. با توجه به اهمیت آموزش والدین به‌ویژه مادران در تربیت فرزند و تأثیر شیوة برقراری ارتباط و تعامل‎های آنان در به‌وجود آمدن نوع رفتار کودک دارای اختلال نارسایی توجه/‎فزون‌کنشی، آموزش مهارت‌های ارتباطی به والدین برای هر چه بهتر برخورد کردن آنان با فرزند خود و همچنین ارتقای سطح تعامل والد-کودک ضرورت دارد.

چکیده انگلیسی:

  T The present study aimed to investigate the efficacy of communication skills training to mothers of children with attention deficit/ hyperactivity disorder (ADHD) on enhancement of parent-child interaction. Twenty six mothers who had 6-12 year old children with ADHD were selected by purposeful sampling and randomly assigned into either experimental or control group. The participants completed the Pianta Parent-Child Interaction Scale (1994). The experimental group received 8 sessions of the communication skills training. The results indicated that the communication skills training had significant effect on enhancement of parent-child interaction in the experimental group. The communication skills training reduced the conflict and dependence components and increased intimacy component. Given the importance of parents education in rearing children, communication skills training to parents of children with ADHD is necessary to improve parent-child interaction in this group.

منابع و مأخذ:

ابارشی، ز. (1388). تأثیر آموزش برنامة "ارتقاء رشد روانی- اجتماعی کودک از طریق تعامل با مادر" بر رابطه مادر و کودک و خوداثرمندی والدگری مادران کودکان زیر سه سال. پایان‎‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.

ابارشی، ز.، طهماسیان، ک.، مظاهری، م. و پناغی، ل. (1388). تأثیر آموزش برنامه ارتقای رشد روانی- اجتماعی کودک از طریق بهبود تعامل مادر-کودک بر خوداثرمندی والدگری و رابطه مادر-کودک زیر سه سال. پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 3(3)، 57-49.

امامی، س. و محمدی، م. (1390). روش‌های نوین در تربیت کودکان و نوجوانان (راهنمای والدین برای رفتار با فرزند بیش‌فعال و پرخاشگر). تهران: انتشارات ارجمند.

برجعلی، م.، علیزاده، ح.، احدی، ح.، فرخی، ن.، سهرابی، ف. و محمدی، م. (1393). مقایسة تأثیر روش‌های آموزش دلگرم‌سازی، رفتاری و دارودرمانی بر مهارت‌های خودکنترلی در کودکان با اختلال نارسایی توجه و بیش‌فعالی. فصلنامة مطالعات روان‌شناسی بالینی، 16(4)، 175-153.

بلالی، ر. و آقایوسفی، ع. (1390). اثربخشی آموزش والدین بر کاهش مشکلات رفتاری کودکان. فصلنامة روان‌شناسی کاربردی، 5(4)، 73-59.

حاجی‎سیدرضی، ح.، ازخوش، م.، طهماسیان، ک.، بیات، م. و بیگلریان، ا. (1391). معناداری اثربخشی آموزش والدین کودکان نافرمان بر روش‌های فرزندپروری مادران و مشکلات رفتاری کودکان. فصلنامة خانواده‌پژوهی، 8(32)، 391-373.

صادقی، ا.، شهیدی، ش. و خوشابی، ک. (1390). اثربخشی آموزش مدیریت والدین بر کارکرد خانواده کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش‌فعالی. فصلنامة خانواده‌پژوهی، 7(26)، 185-175.

طاهری، م.، یعقوبی، ح.، عبدی، ر.، و محمدزاده، ع. (1394). اثربخشی آموزش بهبود روابط مادر-کودک بر تغییر شیوه‌های فرزند‌پروری مستبدانه و آزادگذار. پژوهش‌های کاربردی در روان‌شناسی تربیتی، 2(2)، 4، 49-39.

طبائیان، س.، امیری، ش. و کلانتری، م. (1389). اختلال کمبود توجه فزون‌کنشی. اصفهان: انتشارات مهر قائم.

طهماسیان، ک.، اناری، آ. و فتح‌آبادی، م. (1389). عوامل مؤثر بر خوداثرمندی والدینی مادران کودکان 6-2 ساله. فصلنامة خانواده‌پژوهی، 6(24)، 495-483.

عابدی‌شاپورآبادی، ث.، پورمحمدرضای‌تجریشی، م. و محمدخانی، پ. (1391). اثربخشی برنامة گروهی والدگری مثبت بر نشانه‌های اختلال بیش‌فعالی/‎ نارسایی توجه در کودکان. توان‌بخشی، 13(5)، 48-38.

کردلو، م.، اسماعیلی، ز. و آزادی، ا. (1392). بیش‌فعالی: راهکارهای مطلوب در تعامل با کودکان بیش‌فعال. تعلیم و تربیت استثنایی، 4(117)، 48-38.

متولی‌پور، ع. و رشیدی، ا. (1388). فشار روانی فرزندپروری در والدین کودکان دارای اختلال نارسایی توجه/‎بیش‌فعالی. تعلیم و تربیت استثنایی، 91، 65-57.

محمداسماعیل، ا. (1389). درسنامة درمان رفتاری- شناختی کودکان مبتلا به بیش‌فعالی/ نارسایی توجه (چاپ دوم). تهران: نشر دانژه.

مفرد، ف. (1390). بررسی ارتباط بین رابطة مادر-کودک با رشد هیجانی کارکردی و رشد کاربردی زبان در کودکان پیش‌دبستانی ناحیة 7 مشهد. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد.

نجاتی، ا.، موسوی، ر.، روشن‌چلسی، ر. و محمودی‌قرائی، ج. (1395). اثربخشی مداخلات گروهی مبتنی بر رابطة والد-کودک (CPRT) بر بهبود فرزندپروری مادران کودکان 8 تا 11 ساله مبتلا به اختلال بیش‌فعالی-کمبود توجه. مجلة روان‌شناسی بالینی، 8، (1)، 49-37.

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5^th ed., text rev). Washington, DC: Author.

Balseviciene, B., Sinkariova, L., & Andrusaityte, S. (2014). Do green spaces matter? The associations between parenting stress, child mental health problems and green spaces. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 140, 511-516.

Choate, M. L., Pincuse, D. B., Eyberg, S. M., & Barlow, D. H. (2005). Parent child interaction therapy for young children. A pilot srudy. Cognitive and Behavioral Practice, 12, 126-135.

Chronis-Tuscano, A., Raggi, V. L., Clarke, T.L., Rooney, M. E., Diaz, Y., & Pian, J. (2008). Associations between maternal attention-deficit/hyperactivity disorder symptoms and parenting. Journal of Abnormal Child Psychology, 36, 1237-1250.

Coghill, D., Soutullo, C., Aubuisson, C., Preuss, U., Lindback, T., Silverberg, M., & Buitelaar, J. (2008). Impact of attention-deficit/hyperactivity disorder on the patient and family: Results from a european survey. Child and Adolescent Psychiatry          and Mental Health, 2 (1), 2-31.

Daley, D., & O’Brien, M. (2013). A small-scale rando-mized controlled trial of the self-help version of the New Forest Parent Training Programme for children with ADHD symptoms. European Child & Adolescent Psychiatry, 22 (9), 543-552.

DeLoatche, K. J. (2015). Parent-child interaction therapy as a treatment for ADHD in early childhood: A multiple baseline single-case design. Unpublished doctoral dissertation, College of Education, University of South Florida, Tampa Bay, Florida.

Ditzen, B., Schmidt, S., Strauss, B., Nater, U.M., Ehlert, U., & Heinrichs, N. (2008). Adult attachment and social support interact to reduce psychological but not cortisol responses to stress. Journal of Psychosomatic Research, 64(5), 479-486.

Fabio, G. A., Pelham, W. E., Coles, E. K., Gnagy, E. M., Chronis-Tuscano, A., & O’Connor, B. C. (2009). A meta-analysis of behavioral treatment for attentiondeficit/ hyperactivity disorder. Clinical Psychology Review, 29(2), 29-40.

Gohnson, G., Kent, G., & Leather, J. (2005). Strengthening the parent-child relationship: A review of family interventions and their use in medical settings.Child Care Health and Development, 31(1), 25-32. 

Hodgkins, P., Sasane, R., & Meijer, W. M. (2011). Pharmacologic treatment of attention-deficit/ hyper-activity disorder in children: Incidence, prevalence, and treatment patterns in the Netherlands. Clinical Therapeutics, 33(2), 188-203.

Kaminski, J. W., Valle, L. A., Filene, J. H., & Boyle, C. L. (2008). A meta-analytic review of components associated with parent training program effect-tiveness. Journal of Abnormal Child Psychology, 36 (4), 567-589.

Keen, D., Couzens, D., Muspratt, S., & Rodger, S. (2010). The effect of a parent focused intervention for children with a recent diagnosis of Autism spectrum disorder on   parenting stress and com-petence. Research in Autism Spectrum Disorders, 4, 229-241.

LaForett, D., Murray. D., & Kollins S. (2008). Psychosocial treatments for preschool-aged children with attention-deficit hyperactivity disorder. Developmental Disabilities Research Reviews, 14 (4), 300-310.

Lederer, A. (2008). Taming the wild child: From living hell to living well. Bloomington, IN: Universe.

Levac, A. M., McMay, E., Merka, P., & Reddon-D'Arcy, M. L. (2008). Exploring parent participation in parent training program for children's aggression: Understanding and illumi-nating mechanisms of change. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing, 21(2), 78-88.

Markie-Dadds, C., Turner, M. T., & Sanders, M. R. (2002). Every parents workbook. The University of Queensland and Health Department of Western Australia, Brisbane, QLD: Triple P International Pty Ltd.

Matos, M., Bauermeister, J. J., & Bernal, G. (2009). Parent-child interaction therapy for Puerto Rican preschool children with ADHD and behavior problems: A pilot efficacy study. Family Process, 48 (2), 232-252.

McBurnett, K., & Pfiffner, L. (2008). Attention deficit hyperactivity disorder: Concepts, controversies, new directions. New York: Informa Healthcare USA.

McNeil, C. B., & Hembree-Kigin, T. L. (2010). Parent-child interaction therapy (2nd ed.). New York: Springer.

Miller, T. W., Nigg, J. T., & Miller, R. L. (2009). Attention deficit hyperactivity disorder in African American children: What can be concluded from the past ten years? Clinical Psychology Review, 29 (1), 77-86.

Rabinovitch, A. (2014). Parenting practices and parenting stress in African American families of children with and without ADHD. Unpublished master’s thesis, Virginia Commonwealth Uni-versity, Richmond, Virginia.

Robin, A. L. (2008). Family intervention for home-based problems of adolescents with attention-deficit/ hyperactivity disorder. Adolescent Medicine: State of the Art Reviews, 19(2), 268-277.

Runcan, P. L. (2012). The time factor: does it influence the parent-child relationship? Procedia-Social and Behavioral Sciences, 33, 11-14.

Sanders, M. R., Bor, W., & Morawsk, A. (2007). Maintenance of treatment gains: A comparison of enhanced, standard, and self-directed Triple P-Positive Parenting Program. Journal of Abnormal Child Psychology, 35, 983-998.

Scott, L. H. (2009). The etiology of attention deficit hyperactivity disorder: imaging evidence for neonatal hypoxic-ischemia. Health Sciences Journal, 5 (1), 637-650.

Seipp, C. M., & Johnstone, C. (2005). Mother-son interactions in families of boys with attention-deficit/hyperactivity disorder with and without oppositional behavior. Journal of Abnormal Psychology, 33, 81-98.

Self-Brown, S., Fredrick, K., Binder, S., Whitaker, D., Lutzker, J., Edwards, A., & Blankenship, J. (2011). Examining the need for cultural adaptations to an evidence- based Parent Training Program targeting the prevention of child maltreatment. Children and Youth Services Review, 33, 1166-1172.

Singh, N., Lancioni, G., Winton, A., & Singh, J. (2010). Mindfulness training for parents and their children with ADHD increases the children’s compliance. Journal of Child and Family Studies, 19(2), 167-174.

Spielfogel, J. E., Leathers, S. J., Christian, E., & McMeel, L. S. (2011). Parent management training, relationships with agency staff, and child mental health: Urban foster parents' perspectives. Children and Youth Services Review, 33(4), 2366-2374.

Steiner, A. M. (2011). A strength-based approach to parent education for children with autism. Journal of Positive Behavior Interventions, 13(3), 178-190.

Thomas, L., & Zimmer-Gembeck, M. (2007). Behavioral outcomes of parent-child interaction therapy and triple P-Positive Parenting Program: A review and meta-analysis. Journal of Abnormal Child Psychology, 35, 475-495.

 

Tully, E. C., Iacono, W. G., & McGue, M. (2008). An adoption study of parental depression as an environmental liability for adolescent depression and childhood disruptive disorders. American Journal of Psychiatry, 165(9), 1148-1154.

Tylor, S. (2006). An investigation of the relationship between black single mothers' myth/stereotype acceptance, parental self efficacy, and childrearing practices. Unpublished master’s thesis, Boston College, Boston, USA.

Urquiza, A. J., & Timmer, S. (2012). Parent-child interaction therapy: Enhancing parent child rela-tionships. Psychosocial Intervention, 21, 145-156.

Wong, S. Y., Lai, A. C., Martinson, I., & Wong, T. K. (2006). Effects of on education program on family participation in the rehabilitation of children with developmental disability. Journal of Intellectual Disabilities, 10(2), 165-189.