تحلیل عناصر حماسی در گرشاسب‌نامه

محورهای موضوعی : اسطوره

محتشم محمدی ¹ , نصرالله دشتی ²

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون

تاریخ دریافت : 1396/06/27 تاریخ پذیرش : 1396/06/27 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: اسطوره, گرشاسب‌نامه, ادب حماسی, عناصر حماسی,

چکیده مقاله :

گرشاسب‌نامه منظومه‌ای حماسی است که حکیم اسدی طوسی در آن جنگاوری‌ها و دلاوری‌های گرشاسب را به نظم کشیده است. گرشاسب یکی از مشهورترین پهلوانان ایرانی است که بخش‌های مهمی از ادبیات اسطوره‌ای و حماسی به توصیف اعمال او و فرزندانش (نریمان، سام، زال، رستم، فرامرز و...) اختصاص دارد. چهار عنصر (داستانی بودن، قهرمانی بودن، ملی بودن و خرق عادت) زمینه‌ساز یک داستان حماسی هستند. قوت و ضعف هر یک از این ویژگی‌ها در برجستگی و شهرت یک اثر حماسی تأثیر بسزایی دارد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه گرشاسب‌نامه در زمینه‌های خرق عادت و داستانی بودن قوی است، ضعف و سستی در دو زمینه قهرمانی و ملی سبب شده است که این اثر حماسی در میان عامه ایرانیان چندان مورد قبول واقع نشود.

چکیده انگلیسی:

Garshāsb-Nāmeh, composed by Hakim Asadi Tusi, is anepic poem about Garshāsb’s arrogance and warfare. Garshasb is one of the most famous Iranian heroes; some of important parts of the Iranian mythical and epic literature describe his and his children (Narimān, Sām, Zāl, Rustam, Farāmarz, etc.) actions and behaviors. The features of an epic story are as follows: it must be a work of fiction, it must describe heroes, it must be a national book, and it has to speak about fantastic and extraordinary affairs; these features make a story an epic one. The strength and weakness of each of these features has a significant effect on the prominence and reputation of an epic work. The findings of the research show that although Garshāsb-Nāmeh is a powerful fictional book and describes powerfully the fantastic and extraordinary affairs, but as a national book it is a weak one and can’t describe the heroes and heroic events well. So, these weaknesses have caused that the epic has not been widely accepted among the Iranian people. 

منابع و مأخذ:

آیدنلو، سجاد. 1388. از اسطوره تا حماسه. تهران : سخن.

ــــــــــــ . 1388. «هفت خان پهلوان»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی شهید باهنر کرمان، زمستان، شماره 26، صص 27-1.

اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد. 1386. گرشاسب‌نامه. به اهتمام و تصحیح حبیب یغمایی. تهران: دنیای کتاب.

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1377. اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.

براتی، محمود و محمد علی محمودی. 1389. «فرجام‌اندیشی در گرشاسب‌نامه اسدی»، مجله پژوهش‌های دینی، ش 21.

بهار، مهرداد. 1381. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.

خالقی مطلق، جلال. 1362 الف. «گردشی در گرشاسپ‌نامه2»، مجله ایران‌نامه، تابستان، شماره4 صص 513-559.

ـــــــــــــــــ . 1362ب. «مطالعات حماسی، فرامرز‌نامه»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، تابستان و پاییز، شماره 128و129 صص121-85.

رزمجو، حسین. 1381. قلمرو ادبیات حماسی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رستگار فسایی، منصور. 1380. انواع شعر فارسی. شیراز: نوید.

زرین‌کوب، عبدالحسین. 1382. ارسطو و فن شعر. تهران: امیرکبیر.

سرکاراتی، بهمن. 1378. سایه‌های شکار شده. تهران: قطره.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. 1352. «انواع ادبی»، مجله خرد و کوشش، بهار و تابستان، شماره 11 و 12 صص119-96.

شمیسا، سیروس. 1375. انواع ادبی. تهران: فردوس.

صدیقی، علی اصغر. 1385. فانتزی در شاهنامه. تهران: ترفند.

صفا، ذبیح الله. 1374. حماسه سرایی در ایران. تهران: فردوسی.

طباطبایی، مهدی. 1387. «بررسی جایگاه و شخصیت زنان در گرشاسب نامه»، مجله متن پژوهی ادبی، ش 38

عبادیان، محمود. 1369. فردوسی، سنت و نوآوری در حماسه‌سرایی . تهران: مروارید.

غیبی، محمود رضا. 1389. «بررسی فرهنگ عامیانه در گرشاسب نامه»، مجله نامه پارسی، ش 52.

کریستن‌سن، آرتور. 1368. کیانیان. ترجمه ذبیح الله صفا. تهران: علمی و فرهنگی.

کزازی، میر جلالدین. 1376. رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: مرکز.

کوپا، فاطمه و نوشین رفیعی. 1389. «شکل‌شناسی سه داستان از گرشاسب‌نامه بربنیاد نظریه پراپ»، مجله ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش 19.

معتضد کیانی، خداداد. 1389. «تحلیل منش‌های قهرمانان گرشاسب‌نامه»، مجله حافظ، ش68.

مؤذن جامی، محمد مهدی. 1379. ادب پهلوانی. تهران: قطره.

میرصادقی، جمال. 1376. عناصر داستان. تهران: سخن.

یشت‌ها. 1377. تفسیر و تألیف استاد ابراهیم پورداوود. تهران: اساطیر.

 

Asadī Tūsī, Abūnasr Alī ebn-e Ahmad. (2007/1386SH). Garšāsbnāmeh. With the Effort and Edition by Habīb Yaqmā’ī. Tehrān: Donyā-ye Ketāb.

Āydenlū, Sajād. (2009/1388SH). Az ostūreh tā hamāseh. Tehrān: Soxan.

Āydenlū, Sajād. (2009/1388SH).”Haft xān-e pahlevān”. Našrīye-ye Dāneškade-ye Adabiyāt , Olūm-e Ensānī-ye Šahīd Bāhonar-e Kermān. Winter. No. 26.

Bahār, Mehrdād. (2002/1381SH). Pažūhešī dar asātīr-e īrān. Tehrān: Āgāh.

Barātī, Mahmūd & Mohammad Alī Mahmūdī. (2010/1389SH). “Farjām andīšī dar garšāsbnāme-ye asadī”. Majale-ye Pažūhešhā-ye Dīnī. No. 21.

Christensen, Arthur Emanuel. (1989/1368SH). Kiyāniyān (Les Kayanides(. Tr. by Zabīhollā Safā. Tehrān: Elmī va Farhangī.

Ebādiyān, Mahmūd. (1990/1369SH). Ferdosī sonnat va noāvarī dar hamāseh-sorāī  . Tehrān: Morvārīd.

Esmaīlpūr, Abolqāsem. (1998/1377SH). Ostūreh bayān-e namādīn. Tehrān: Sorūš.

Kazāzī, Mīr Jalāl al-dīn. (1997/1376SH). Royā ^،hamāseh ostūreh^،. Tehrān: Markaz.

Kūpā, Fātemeh & Nūšīn Rafī’ī. (2010/1389SH). “Šekl-šenāsī-ye se dāstān az garšāsbnāme bar bonyād-e nazarīye-ye prop”. Azād University Quarterly Journal of Mytho – mystic Literature. No. 19.

Mīrsādeqī, Jamāl. (1997/1376SH). Anāsor-e dāstān. Tehrān: Soxan.

Mo’azenjāmī, Mohammad Mahdī. (2000/1379SH). Adab-e pahlevānī. Tehrān: Qatreh.

Mo’tazedkiyānī, Xodādād. (2010/1389SH).”Tahlīl-e manešhā-ye qahremānān-e garšāsbnāme”. Majale-ye Hāfez. No. 68.

Qeybī,  Mahmūd Rezā. (2010/1389SH).” Barrasī-ye farhang-e āmiyāne dar garšāsbnāme”. Nāme-ye Pārsī. No. 52.

Rastegār Fasāi, Mansūr. (2001/1380SH). Anvā’-e še’r-e fārsī. Šīrāz: Navīd-e Šīrāz.

Razmjū, Hosein. (2002/1381SH). Qalamro-ye adabiyāt-e hamāsī-ye īrān. Tehrān:Pažūhešgāh-e Olūm-e Ensānī va Motāle’āt-e Farhangī.

Safā, Zabīhollā. (1995/1374SH). Hamāseh-sorāī  dar īrān. Tehrān: Ferdosī.

Šafī’ī-ye Kadkanī, Mohammad Rezā. (1973/1352SH). “Anvā’-e adabī”. Majale-ye Xerad va Kūšeš”. Spring & Summer. No. 11 and 12.

Šamīsā, Sīrūs. (1996/1375SH). Anvā’-e adabī. Tehrān: Ferdows.

Sarkārātī. Bahman. (1999/1378SH). Sāyehā-ye šekār šodeh. Tehrān: Qatreh.

Sedīqī, Alīasqar. (2006/1385SH). Fāntezī dar šāhnāmeh. Tehrān: Tarfand.

Tabātabāī, Mahdī. (2008/ 1387SH) “Barrasī-ye jāygāh va šaxsīyat-e zanān dar garšāsbnāme”. Majale-ye Matn-Pažūhī-ye Adabī. No. 28.

Xāleqī-ye motlaq, Jalāl. (1983/1362SH). “Gardešī dar garšāsbnāme 2”. Majale-ye Īrān-nāmeh. Summer. No. 4.

Xāleqī-ye motlaq, Jalāl. (1983/1362SH). “Motāle’āt-e hamāsī, farāmarznāmeh”. Dāneškade-ye Adabiyāt , Olūm-e Ensānī-ye Tabrīz. Summer & Fall. No. 128 and 129.

Yašthā. Ed. by Ebrāhīm Pūrdāvūd. Tehrān: Asātīr.

Zarrīnkūb, Abdolhosein. (2003/1382SH). Arastū va fann-e še’r. Tehrān: Amīrkabīr.