ردیف و نسبت آن با تصویرگری (پژوهشی در شعر کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی)

محورهای موضوعی : اسطوره

محمد حکیم آذر ¹ (استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاداسلامی ـ واحد شهر کرد)

تاریخ دریافت : 1394/03/05 تاریخ پذیرش : 1394/03/05 تاریخ انتشار : 1386/07/01

کلید واژه: ردیف, صور خیال, ردیف اسمی, کمال اسماعیل, قصیده,

چکیده مقاله :

ردیف از عناصر اصلی موسیقی شعر است. آن‌گونه که پیداست، نمی‌توان ردیف را در حوزة علوم بلاغی دانست و آن را به عنوان یکی از عوامل تصویرساز مطالعه کرد، اما دقت در دیوان شاعران قرن ششم و هفتم نشان می‌دهد که ردیف، به ویژه ردیف غیرفعلی، در آفرینش صور خیال از راه هدایت ذهن شاعر به لایه‌های معینی از تصاویر، نقش کلیدی دارد. خاقانی، ابوالفرج رونی و کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی بیش از دیگران به گسترش حوزة تصاویر از راه به کارگیری ردیف‌های غیرفعلی (و بیشتر اسمی) توجه داشته‌اند. بسامد بالای اسم‌ها، صفت‌ها و ضمیرهای به کار رفته در محل ردیف در دیوان شاعران یادشده، نشان‌دهندة این است که ردیف به عنوان ابزاری قدرتمند برای گسترش حوزة تصاویر عمل می‌کند. در این میان، اهتمام کمال‌الدین اسماعیل اصفهانی به ردیف‌های غیرفعلی بیش از دیگران بوده است. در این تحقیق به نقش هدایتگری ردیف در خلق تصاویر تازه و تسلط این شاعر بزرگ در بهره‌گیری از عناصر موسیقی شعر برای جلوه دادن به صور خیال، توجه شده است.