بررسی کهن الگو در شعر احمد شاملو با نگاه کاربردشناختی

محورهای موضوعی : اسطوره

پروانه دلاور ¹ , محمدعلی گذشتی ² , علیرضا صالحی ³

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نوشهر
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
3 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

تاریخ دریافت : 1393/09/23 تاریخ پذیرش : 1394/03/18 تاریخ انتشار : 1394/05/01

کلید واژه: کهن الگو, احمد شاملو, کاربردشناسی, سبک شناسی,

چکیده مقاله :

کهن‌الگو تمایل ساختاری نهفته‌ای است که بیانگر محتویات و فرایندهای پویای ناخودآگاه جمعی در سیمای تصاویر ابتدایی است و در همه‌ دوران‌ها و نژادها مشترک است. کهن‌الگوها در اشکال نمادین در رؤیا و اساطیر و دین و ادبیات، موضوع مطالعه‌اند. معنای کاربردشناختی،بخشی از معنا است که فوق‌العاده متغیر است و در بافت کلامی مشخص می‌شود و به عوامل زیادی وابسته است. در این مقاله، برجسته‌ترین کهن‌الگوها در شعر شاملو بارویکردی کاربردشناسانه، یعنی درنظر قراردادن لایه ایدئولوژیک شعر به عنوان عاملی برون بافتی بررسی می‌شوند. برجسته‌ترین کهن‌الگوها در شعر وی، آنیما، زمین، شهر/ وطن، آب و... هستند و چنین جلوه‌ای در معنای کاربردشناختی، لایه‌ اسطوره‌ای- حماسی شعرهای او را تقویت می‌کند.

چکیده انگلیسی:

Archetype is a hidden structural tendency that shows the contents and dynamic processes of a collective unconscious. Archetypes can be studied in different contexts: dreams, myths, religion and literature. The present article, based on the concept of "pragmatic meaning", tries to study the most prominent archetypes - such as anima, land, city/home, water - in the poems of Ahmad Shāmlū (1925-2000). So, the ideological layers of the poems are considered as an outer-context factor, showing their mythological and epic function.

منابع و مأخذ:

 

قرآن کریم.1380. ترجمه الهی قمشه‌ای. چ دوم. تهران: گویه.

آلندی، رنه. 1378. عشق. ترجمه جلال ستاری. تهران: توس.

اپلی، ارنست. 1371. رؤیا و تعبیر رؤیا. ترجمه‌ دل‌آرا قهرمان. تهران: فردوس و مجید.

الیاده، میرچا و همکاران. 1383. جهان اسطوره‌شناسی. ج3. ترجمه جلال ستاری. تهران: مرکز.

الیاده، میرچا. 1375. مقدس و نامقدس. ترجمه‌ نصرا... ‌زنگویی. تهران: سروش.

باقی‌نژاد، عباس. 1386. «شاملو؛ شاعر زندگی و مرگ»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دانشگاه آزاد اسلامی‌واحد تهران ‌جنوب. ش‌9. زمستان 1386. ص53-25.

پیرنیا، حسن. 1388 . عصر اساطیری تاریخ ایران. چ سوم. تهران: هیرمند.

جم‌زاده، الهام. 1386. آنیما در شعر شاملو. تهران: شهر خورشید.

حسن‌زاده، آمنه. 1386. «جایگاه اعداد در فرهنگ مردم ایران با تأکید بر اعداد هفت و چهل»، فرهنگ مردم ایران. ش10. پاییز 1386. ص190-165.

حرّی، ابوالفضل. 1388. «کارکرد کهن‌الگوها در شعر کلاسیک و معاصر فارسی»، فصلنامه‌ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد تهران‌ جنوب، س5. ش 15. تابستان 1388. ص28-11.

حریری، ناصر.1377. درباره‌ هنر و ادبیات. چ چهارم، بابل: آویشن.

رونق، محمد‌علی. 1388. شاملو‌شناسی. تهران: مازیار.

سلاجقه، پروین. 1389. نقد نوین در حوزه‌ شعر. تهران: مروارید.

شاملو، احمد. 1389. مجموعه آثار: دفتر یکم. چ نهم. تهران: نگاه.

شایگان‌فر، حمیدرضا. 1380. نقد ادبی. تهران: دستان.

شمیسا، سیروس. 1378. نقد ادبی. تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس. 1383. بیان و معانی. چ هشتم. تهران: فردوس.

شریفی، شهلا و ساناز علیپور. 1388. «بررسی مقایسه‌ای میزان عدم تحقق قواعد اصل مشارکت گرایس در یک نمایشنامه فارسی و یک نمایشنامه‌ی انگلیسی»، مجله‌ زبان و زبان‌شناسی. س5. ش2. پیاپی10. پاییز و زمستان 1388. ص67-47 .

صفری، جهانگیر و حمیده محمودنژاد. 1385. «بررسی مام بزرگ و پیرخرد در اشعار شاملو»، مجله‌ دانشکده‌ علوم انسانی دانشگاه سمنان، س5، ش15، پاییز 1385، ص86-67.

عسگری پاشایی عین ا... . 1388. از زخم قلب... . چ ششم. تهران: چشمه.

فتوحی، محمود. 1390. سبک‌شناسی. تهران: سخن.

قائمی، فرزاد و همکاران. 1388. «تحلیل نمادین اسطوره آب و نمودهای آن در شاهنامه‌ فردوسی براساس روش نقد اسطوره‌ای»، مجله‌ جستارهای ادبی، ش 65، تابستان 1388، ص67-47.

گرین، ویلفرد و همکاران. 1376. مبانی نقدادبی. ترجمه فرزانه طاهری. تهران: نیلوفر.

گورین، ویلفرد و همکاران. 1370. راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمه زهرا میهن‌خواه. تهران: اطلاعات.

میرصادقی، میمنت. 1376. واژه‌نامه‌ هنر شاعری. چ دوم. تهران: کتاب مهناز.

والی، زهره. 1379. هفت در قلمرو تمدن و فرهنگ بشری. تهران: اساطیر.

یاوری، حورا. 1374. روانکاوی و ادبیات (دو متن؛ دو انسان؛ دو جهان). تهران: تاریخ ایران.

یونگ، کارل گوستاو. 1387. انسان و سمبول‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. چ ششم. تهران: جامی.

English source

Grice , Herbert Paul. 1975. Logic and conversation in (eds.)P.cole&J.Morgan syntax and semantics 3 : speech Acts .New York : Academic Press .

Yule, George .1996. pragmatics. Oxford : Oxford university press.

 

References

’Asgari Pāshā’i, ’Einollāh. (2009/1388SH). Az zakhm-e ghalb … . 6th ed. Tehran: Cheshmeh.

Aeppli, Ernst. (1992/1371SH). Ro'yā va ta'bir-e ro'yā (Der Traum und

Seine deutung). Tr. by Del-ārā Ghahremān. Tehran: Ferdows va

Majid.

Allendy, René. (1999/1378SH). Eshgh (L'amour). Tr. by Jalāl Sattāri. Tehran: Tous.

Bāghi Nezhād, ’Abbās. (2007/1386SH). “Shamlou; Shā’er-e zendegi o marg”. The Journal of Zabān va Adabiyāt-e Farsi. Tehran Jonoub

Islamic Azad University. No. 9. Winter 1386, pp. 25-53.

Eliade, Mircea and et. al. (2004/1383SH). Jahān-e ostoureh-shenāsi

(the world of mythology). Tr. by Jalāl sattāri. Vol. 3. Tehran: Markaz.

Eliade, Mircea. (2004/1383SH). Moqaddas o nāmoqaddas (The

Sacred and the Profane: the nature of religion). Tr. by Nasr-ollah

Zangouei. Tehran: Soroush.

Fotouhi, Mahmoud. (2011/1390SH). Sabk shenāsi. Tehran: Sokhan.

Ghā’emi, Farzād and et. al. (2009/1388SH). “Tahlil-e nemādin-e

ostoureh-ye ’ab va nemoud-hā-ye ān dar shahnāmeh-ye Ferdowsi bar

asās-e ravesh-e naqd-e ostoureh-ei”. The Journal of Jastār-ha-ye

Adabi. No. 65. Summer 1388. Pp. 47-67.

Grice, Herbert Paul. (1975). "Logic and Conversation", syntax and

semantics. Ed. by P. cole & J. Morgan. Vol. 3: speech Acts .New

York: Academic Press .

Guerin, Wilfred L. and et. al. (1991/1370SH). Rāhnamā-ye rouykardhā-ye naqd-e adabi (A Handbook of critical Approaches to literature).

Tr. by Zahrā Mihankhāh. Tehran: Enteshārāt-e Etelā’āt.

Guerin, Wilfred L. and Others. (1997/1376SH). Mabāni-e naqd-e

adabi (A Handbook of critical Approaches to literature). Tr. by

Farzāneh Tāheri. Tehran: Niloufar.

Hariri, Nāser. (1998.1377SH). Darbāreh-ye honar va adabiyāt. 4th ed.

Bābol: Āvishan.

Hassan-zādeh, Āmeneh. (2007/1386SH). “jāyegāh-e a’dād dar

farhang-e mardom-e Iran bā ta’kid bar a’dād-e haft va chehel” .

Farhang-e Mardom-e Iran. Autumn 1386. Pp. 165-190.

Horri, Abolfazl. (2009/1388SH). “Kārkard-e kohan-olgou-hā dar

she’r-e kelāsik o moāser-e Fārsi”. Azad University Quarterly Journal

of Mytho-mystic Literature. No. 15.

Jam-zādeh, Elhām. (2007/1386SH). Ānima dar she’r-e Shāmlou.

Tehran: Shahr-e Khorshid.

Jung, Carl Gustav. (2008/1387H). Ensān va sambol-hā-yash (man and

his symbols). Tr. by Mahmoud Soltāniyeh. 6th ed. Tehran: Jāmi.

Mir-sādeghi, Meimanat. (1997/1376SH). Vāzheh-nāmeh-ye honar-e

shā’eri. 2nd ed. Tehran: Ketāb-e Mahnāz.

Pirniyā, Hasan. (2009/1388SH). ’Asr-e asātiri-ye tārikh-e Iran.

Tehran: Hirmand.

Rownagh, Mohammad ’Ali. (2009/1388SH). shāmlou shenāsi.

Tehran: Māziyār.

Safari, Jahāngir va Hamideh Mahmoud Nezhād. (2006/1385SH).

“Barresi-ye mām-e bozorg va pir-e kherad dar ash’ār-e Shāmlou”. The

journal of Humanities Faculty of Semnān University. Year 5. No. 15.

Autumn 1385. Pp. 67-86.

Salājeghe, Parvin. (2010/1389H). Naghd-e novin dar hozeh-ye she’r.

Tehran: Morvārid.

Shamisā, Sirous. (1999/1378SH). Naqd-e adabi. Tehran: Frdows.

Shamisā, Sirous. (2004/1383SH). Bayān va ma’āni. 8th ed. Tehran:

Ferdows.

Shāmlou, Ahmad. (2010/1389H). Majmouꞌeh-ye Āsār.Daftar-e yekom.

9

th ed. Tehran: Negāh.

Sharifi, Shahlā va Sānāz ’Alipour. (2009/1388SH). “Barresi moghāyeseh’i-ye mizān-e ’adam-e tahaghogh-e ghavā’ed-e asl-e moshārekat-e Gerāys dar yek nemāyeshnāmeh-ye englisi”. The jornal of language and linguistics. Year 5. No. 2. Consecutive 10. Autumn

and winter 1388. Pp. 57-67.

Shāyegānfar, Hamid Rezā. (2001/1380SH). Naqd-e adabi: Mo’arefiye makateb-e naqd o tahlil-e shavahed o motoun-i az adab-e fārsi.

Tehran: Dastān.

The holy Quran. (2001/1380SH). Tr. by Elāhi Ghomshehei. 2nd ed.

Tehran: Gouyeh.

Vāli, Zohreh. (2000/1379SH). Haft dar ghalamrow tamdon va farhang-e bashari. Tehran: Asātir.

Yāvari, Hourā. (1995/1374SH). Ravānkāvi va adabiyāt (do matn; do ensān; do jahān). Tehran: Tārikh-e Iran.

Yule, George. (1996). Pragmatics. Oxford: Oxford University Press.

English source

Grice , Herbert Paul. 1975. Logic and conversation in (eds.)P.cole&J.Morgan syntax and semantics 3 : speech Acts .New York : Academic Press .

Yule, George .1996. pragmatics. Oxford : Oxford university press.