جُستاری در رویکرد مولوی به از خودبیگانگیِ انسان، با نگرشی به انسانِ معاصر

محورهای موضوعی : اسطوره

مجتبی صداقتی فرد ¹ , فرهاد ابی زاده ²

1 - استادیار جامعهشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار
2 - استادیارعلوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1390/10/01

کلید واژه: صورت(1), معنا(2), بی‌خویشتنی ]از خودبیگانگی[(3), از خود رهاشدگی(4), انسان معاصر,

چکیده مقاله :

در این مقاله، نگارندگان با رویکردی برای شناخت چالش‌هایی که در برابر انسان معاصر قرار دارد با بهره‌گیری از آراء مولوی در مثنوی معنوی، پدیدة از خودبیگانگی را مورد توجه قرار داده‌اند. در ادبیات کهن پارسی، برخی اندیشمندان با بیان نکات ظریف و مهمی دربارة ازخودبیگانگی انسان، دری دیگر در شناخت این‌گونه پدیدارهای گشوده و منظر خاصی را پیش روی انسان نهاده‌اند که در اطلاقی کلی می‌توان آن را نظرگاه عرفانی خواند. در صدر قائلان و حاملان پیام عرفانی در فرهنگ دیرین پارسی، مولوی است که در شش دفتر مثنوی معنوی، بسان معلّمی انسان‌گرا، هوشمندانه پدیدارهایی را از دل روایات و داستان‌ها استخراج کرده است که تأمل در آنها انسان امروز را نیز به نکات گران‌بها و ارزشمند رهنمون می‌سازد. وی درباره مسخ و از خودبیگانگی بشری در برابر پدیدارهای غفلت‌ساز و فریبای بیرونیِ جهان مادی، معناپردازی و اشارات قابل توجهی کرده است که شرح، تفسیر و تحلیل آن محور محتوای این نوشتار را تشکیل می‌دهد.

چکیده انگلیسی:

    The authors of  this article present the concept of "alienation" as a challenge for modern man, based on the thoughts of Mowlānā Jalāl-al Din Balkhī’s Masnavi-e Manavi. As a matter of fact,  alienation is not  entirely a characteristic of the contemporary age. In Persian Literature the concept of alienation has been proposed and discussed by Islamic mystics long before the dawn of the modern era. Mowlānā Jalāl-al Din  Balkhī, in his six books of Masnavi-e Manavi, speaks about alienation and metamorphosis from a mystical point of view.  

منابع و مأخذ:

کتابنامه

آراسته، رضا. 1372. تولدی در عشق و خلاقیت [مولوی و روان‌شناسی]. ترجمة حسین نجاتی. تهران : فراروان.

امام محمد غزّالی. 1364. کیمیای سعادت. به تصحیح حسین خدیوجم. تهران: علمی-فرهنگی.

تنهایی، حسین ابوالحسن. 1374. درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی. گناباد : مرندیز.

حافظ. 1379. دیوان. به تصحیح غنی و قزوینی. تهران: اقبال.

جعفری، محمدتقی. بی‌تا. مولوی و جهان‌بینی‌ها. تهران: بعثت.

دریابندری، نجف. 1368. درد بی‌خویشتنی (بررسی مفهوم الیناسیون در غرب). تهران: پرواز.

ریتزر، جرج. 1374. نظریه‌های‌جامعه‌شناسی در دوران‌معاصر. ترجمة محسن ثلاثی. تهران: علمی.

ساروخانی، باقر. 1368. جامعه‌شناسی ارتباطات. تهران: اطلاعات

سجادى، سیدمهدى. 1389. تبیین و نقد تطبیقى قرابت‌ها و پارادکس‌هاى ممکن بین آموزه‏هاى تربیتى مولوى و پست‌مدرنیسم. تهران: تبیان.

سروش، عبدالکریم. 1373. "معرفت؛ مؤلفۀ ممتاز مدرنیسم". کیان. س 2. ش 20.

ــــــــــــــــ . 1373. ایدئولوژی شیطانی. چ 5. تهران: صراط.

ــــــــــــــــ . 1375. فربه‌تر از ایدئولوژی. چ 3. تهران: صراط.

ــــــــــــــــ . 1377. "دیانت، مدارا و مدرنیت"[مصاحبه]. کیان. س 3. ش 45.

شارون، جوئل. 1998. ده پرسش از دیدگاه جامعه‌شناسی. ترجمة منوچهر صبوری. چ 3. تهران: نی.

شریعتی، علی. 1361. بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی. تهران: الهام.

صداقتی‌فرد، مجتبی. 1382. "گفت‌وگو با خویشتن؛ راهی به سوی خودآگاهی و حیات بارور". ماهنامۀ دانش زندگی از نگاه عرفان و معنویت. س 1. ش 3.

ــــــــــــــ . 1389. جامعه شناسی (کلیات، مفاهیم، پیشینه). چ 4. تهران: ارسباران.

فرانکل، ویکتور. 1975. انسان در جست‌وجوی معنی ترجمة نهضت صالحیان و مهین میلانی. تهران: مترجم.

فروم، اریک. 1357. سیمای انسان راستین. ترجمة اکبر تبریزی. تهران: بهجت.

ــــــــــ . 1361. داشتن یا بودن؟ ترجمة اکبر تبریزی. تهران: مروارید.

ــــــــــ . 1362. هنرعشق ورزیدن. پوری سلطانی. چ 5. تهران: مروارید.

قائم مقامی، فرهت. بی‌تا. ازخودبیگانگی و انسان بی خویشتن. تهران: سازمان نشر فرهنگ اسلامی.

قره‌باغی، علی‌اصغر. 1380. تبارشناسی پست مدرنیسم. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

کیویستو، پیتر. 1384. اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی. ترجمة منوچهر صبوری. چ 4. تهران: نی.

مارکوزه، هربرت. 1362. انسان تک‌ساحتی. ترجمة محسن مؤیدی. چ 3. تهران: امیرکبیر.

مسعودنیا، ابراهیم. 1380. "تبیین جامعه‌شناختی بی‌تفاوتی شهروندان". اطلاعات سیاسی-اقتصادی. ش 167-168.

محسنی، منوچهر. 1380. جامعه‌شناسی جامعۀ اطلاعاتی. تهران: دیدار.

مولوی. 1379. کلیات دیوان شمس. به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. چ 2. تهران: بهزاد.

ـــــ . 1381. مثنوی معنوی. مطابق تصحیح رینولد نیکلسن. چ 3. تهران: بهنود.

منابع انگلیسی/  English References

Encyclopedia of Sociology. 1992. vol 2. New York : MacMiliian.

Sedaghati fard, Mojtaba. 2006. Criticism and Study of Post-modernism&Its Effects on Philosophical and Scientific Knowledge. Nordic sociological Association, congress in Finland, Turku.

Marx, Karl. 1961. Economic and Philosophical Manuscripts of 1844. Moscow: Foreign Languages Publishining House.

منابع انگلیسی/  English References

Encyclopedia of Sociology. 1992. vol 2. New York : MacMiliian.

Sedaghati fard, Mojtaba. 2006. Criticism and Study of Post-modernism&Its Effects on Philosophical and Scientific Knowledge. Nordic sociological Association, congress in Finland, Turku.

Marx, Karl. 1961. Economic and Philosophical Manuscripts of 1844. Moscow: Foreign Languages Publishining House.

References

Ārāsteh, Reza. (1993/1372H). Tavallodi dar Eshgh va Khallāghiat [Mowlavi va Ravānshenāsi]. Hossein Nejati. Tehran: Farā Ravān.

Daryābandari, Najaf. (1989/1368H). Dard-e Bi Khishtani (A study of the concept of Alienation in the West). Tehran: Parvāz.

Emām Mohammad-e Ghazzāli. (1985/1364H). Ed. by Hossein Khadiv Jam. Tehran: Elmi va Farhangy.

Frankl, Victor Emil. (1975/1354H). Ensan dar Jostojoo-ye Ma’ni (Man’s Search for Meaning). Tr. by Nohzat Sālehiān and Mahin Milāni. Tehran: Motarjem.

Fromm, Erich. (1978/1357H). Sīmā-ye Ensan-e Rāstin. Tr. by Akbar Tabrizi. Tehran: Behjat.

--------. (1982/1361H). Dāshtan ya Boodan?(To have or To be). Tr. by Akbar Tabrizi. Tehran: Morvārid.

--------. (1983/1362H). Honar-e Eshgh Varzidan (The Art of Loving). Tr. by Poori Soltāni. 5^th ed. Tehran: Morvārid.

Ghāem Maghāmi, Farhat. (n.d.). Az khod Bigānegi va Ensān-e Bi Khishtan. Tehran: Sāzmān-e Nashr-e Farhang-e Eslami.

Ghare Bāghi, Ali Asghar. (2001/1380H). Tabār Shenāsi-e Post Modernism. Tehran: Daftar-e Pazhouhesh-hāye Farhangi.

Ghazzāli, Emmām Mohammad Ibn Mohammad. (1985/1364H). Kimiā-ye Sa’ādat. Ed. by Hossein Khadiv Jam. Tehran: Elmi va Farhangi.

Hāfez. (2000/1379H). Divān. Ed. by Ghani and Ghazvini. Tehran: Eghbāl.

Ja’fari, Mohammad Taghi. (n.d.). Mowlavi va Jahānbini-hā. Tehran: Be’sat.

Marcuse, Herbert. (1983/1362H). Ensan-e Tak Sāhati (One-dimensional man). Tr. by Mohsen Mo’ayyedi. 3^rd ed. Tehran: Amir Kabir.

Masoud Niā, Ebrahim. (2001/1380H). “Tabyin-e Jāme’e Shenākhti-e Bitafāvoti-e Shahrvandān”. Ettelā’āt-e Siāsi-Eghtesādi: No. 167-168.

Mohseni, Manouchehr. (2001/1380H). Jāme’e Shenāsi-e Jāme’e-ye Ettelā’āti. Tehran: Didār.

Mowlavi. (2000/1379H). Kolliāt-e Divān-e Shams. Ed. by Badi-oz Zamān Foroozānfar. 2^nd ed. Tehran: Behzād.

--------. (2002/1381H). Masnavi-e Ma’navi. Based on Reynold Nicholson’s edition. 3^rd ed. Tehran: Behnood.

Kivisto, Peter. (2005/1384H). Andishe-hāye Bonyādi dar Jāme’e Shenāsi (Key Ideas in Sociology). Tr. by Manouchehr Sabouri. 4^th ed. Tehran: Nei.

Ritzer, George. (1995/1374H). Nazariyye-hāye Jāme’e Shenāsi dar Dorān-e Moāser (Contemporary Sociological Theories). Tr. by Mohsen Salāsi. Tehran: Elmi.

Sajjādi, Seyyed Mahdi. (2010/1389H). Tab’yīn va Naghd-e Tatbighi-e Gharābat-hā va Paradox-hāye Momken Bein-e Āmooze-hāye Tarbiati-e Mowlavi va Post Modernism. Tehran: Tebiān.

Sārookhāni, Bāgher. (1989/1368H). Jāme’e Shenāsi-e Ertebātāt. Tehran: Ettelā’āt.

Sedāghati Fard, Mojtabā. (2003/1382H). “Goftogoo ba Khishtan; Rāhi be sooye Khod Āgāhi va Hayāt-e Bārvar”. Dānesh-e Zendegi az Negāh-e Erfān va Ma’naviat Monthly Journal: Year 1. No. 3.

--------. (2010/1389H). Jāme’e Shenāsi: Kolliāt, Mafāhim, Pishineh. 4^th ed. Tehran: Arasbārān.

Shari’ati, Ali. (1982/1361H). Bāzshenāsi-e Hovviat-e Irani-Eslami. Tehran: Elhām.

Charon, Joel. (1998/1377H). Dah Porsesh az Didgāh-e Jāme’e Shenāsi (Ten Questions: A Sociological Approach). Tr. by Manoochehr Saboori. 3^rd ed. Tehran: Nei.

Sorush, Abdol Karim. (1994/1373H). “Ma’refat; Mo’allefe-ye Momtāz-e Modernism”. Kiān: Year 2. No. 20.

--------. (1994/1373H). Ideology-ye Sheitāni. 5^th ed. Tehran: Serāt.

--------. (1996/1375H). Farbeh-tar az Ideology. 3^rd ed. Tehran: Serāt.

--------. (1998/1377H). “Dīyānat, Modārā, va Moderniyāt” [interview]. Kiān: Year 3. No. 45.

Tanhāyī, Hossein Abol Hassan. (1995/1374H). Darāmadi bar Makāteb va Nazariyye-hāye Jāme’e Shenāsi. Gonābād: Marandiz.