گونه‌شناسی شخصیت پرندگان در منطق‌الطیر عطّار نیشابوری

بهره‌ور, مجید; نیکدار اصل, محمدحسین; محمدی, فرزانه

کد مقاله : 519633 بازدید : 116 صفحه: 11 - 44

20.1001.1.20084420.1394.11.41.1.5

نوع مقاله: پژوهشی

گونه‌شناسی شخصیت پرندگان در منطق‌الطیر عطّار نیشابوری

محورهای موضوعی : اسطوره

مجید بهره‌ور ¹ (استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یاسوج)
محمدحسین نیکدار اصل ² (استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یاسوج)
فرزانه محمدی ³ (دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی)

تاریخ دریافت : 1394/11/11 تاریخ پذیرش : 1394/11/11 تاریخ انتشار : 1394/11/01

کلید واژه: شخصیت, عطار, روان‌شناسی ادبی, منطق‌الطیر, پرندگان,

چکیده مقاله :

با توجه به طبیب، عارف و شاعر بودنِ عطار نیشابوری این فرض چندان بعید نیست که او در منظومه رمزی- تمثیلی‌اش، منطق‌الطیر، توانسته باشد بر پایه تجارب بیرونی و سلوکِ درونی، دیدگاهی شرقی در باب رشدِ شخصیت و سلامت روانیِ انسان عرضه کرده باشد. هدف از پژوهش حاضر، واکاوی پرداخت‌های ادبی- عرفانیِ عطار از روی گونه‌های شخصیتِ درون‌گرا و برون‌گرا بنا بر نظام تحلیلیِ یونگ و پیروانش است. بنا بر نتایج این پژوهش، عطّار برای درمان ناهنجاری‌های روحیِ مردم در جامعه آشفته‌اش، از تجربه عرفانی متناسب با ظرفیت‌های وجودی افراد و گروه‌های اجتماع بهره برده است و چگونگی کمال‌یابی گونه‌های افراد را به فراخورِ صفات و موانع شخصیتیِ شایعشان تبیین کرده است. عطار در این پیشنهاد عرفانی و درمان‌گرانه افزون بر تبیین کهن‌الگوییِ کمال و سلامت فردی از طریق کنار زدن سایه و گذر از آنیما، تفرّد روحی را در گروِ زدودن صورتک‌های مرسوم می‌نهد. سرانجام خصایص برون‌گرایانه و درون‌گرایانه افراد در چنان پی‌رنگِ اسطوره‌ای-کهن‌الگویی و تجربه معرفتی مضمحل می‌شود.

چکیده انگلیسی:

Attār of Nishapur, as a physician, mystic and poet it is not improbable for him to present an eastern view about character growth and mental health of men stemming from his outer experiences and mystic journeys. The aim of present research is to expound the literal and mystical comments of Attār concerning extrovert and introvert personality types based on the ideas of Jung and his followers. Attār uses mystical experience to cure the mental abnormalities of people in his confused society based on capacity of individuals and social groups, and in this way, he explains the perfectibility of men and the personal obstacles and attributes of them. Attār exposes the archetype of perfection and mental health by putting away shadow and anima, and puts the spiritual individualization aside from common masks. Finally, extrovert and introvert characters of individuals are dissolved in mythic-archetypical plots and epistemic experiences.

منابع و مأخذ:

ادل، لئون. 1373. «ادبیات و روان‌شناسی». ترجمه بهروز عزبدفتری، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، شماره‌های 8-6، صص192-165.

بزرگ بیگدلی، سعید و احسان پورابریشم. 1390. «نقد و تحلیل حکایت شیخ صنعان بر اساس نظریه "فرآیند فردیت" یونگ». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دوره 7، شماره 23، تابستان، صص 38-9.

پالمر، مایکل. 1385. فروید، یونگ و دین. ترجمه محمد دهگان‌پور و غلامرضا محمدی. تهران: نشر رشد.

پورنامداریان، تقی. 1386. رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. چ6. تهران: علمی و فرهنگی.

حجازی، بهجت‌السادات. 1389. طبیبان جان. چ 1. مشهد: دانشگاه فردوسی.

سیاسی، علی اکبر. 1367. نظریه‌های شخصیت یا مکاتب روان‌شناسی. تهران: دانشگاه تهران.

عطار نیشابوری، فرید الدین محمّد. 1384. منطق‌الطیر (مقامات الطیور). به اهتمام سید صادق گوهرین، چ 22، تهران: علمی و فرهنگی.

عطار نیشابوری، فرید الدین محمّد. 1385. منطق‌الطیر. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چ 3. تهران: سخن.

فرخ‌نیا، رحیم و زهرا حیدری. 1390. «آستانه‌های پیوند و شکاف اجتماعی در منطق‌الطیر عطار نیشابوری»، جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، سال سوم، شماره اول، بهار و تابستان، صص 217-189.

قبادی، حسینعلی و همکاران. 1390. «پیام‌های جهانی عطار برای مشکلات فکری انسان معاصر». پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال 3، شماره 11، پاییز، صص 110-87.

قشقایی، سعید. 1390. «بررسی کهن‌الگوی سایه و انطباق آن با نفس در مثنوی‌های عطار»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، زمستان، سال 7، شماره 25، صص166-143.

فتوحی، محمود. 1386. بلاغت تصویر. چ 1. تهران: سخن.

کریمی، یوسف. 1389. روان‌شناسی شخصیت. چ 22. تهران: دانشگاه پیام نور.

گاربران، آلن و ژان شوالیه. 1378. فرهنگ نمادها. ترجمه سودابه فضائلی، چ1. تهران: جیجون.

هال، کالوین اس. و رنون جی. نوردبای. 1375. مبانی روان‌شناسی تحلیلی یونگ. ترجمه محمدحسین مقبل. چ 1. تهران: جهاد دانشگاهی.

یونگ، کارل گوستاو. 1382. انسان امروزی در جستجوی روح خود. ترجمه فریدون فرامرزی و لیلا فرامرزی. چ 1. مشهد: به‌نشر.

Cirlot, J. E. (1965). Dictionary of Symbols. Tr. Herbert Read. New York: Philosophical Library.

Samuels, Andrew (1999) Jung and the Post-Jungians. London and New York: Southern Illinois University Press.

References

Adele, Leon. (1994/1373SH). “Adabiyāt va Ravānshenāsi”. Tr. by Behrouz Azab-daftari. Literature and Humanities Faculty Journal of Tarbiyat Mo’allem University. No. 6-8. Pp. 165-192.

Attār-e Neyshābouri, Farid-oddin. (2005/1384SH). Mantegh-otteir (maghāmātol-toyour). With the efforts of Mohammad Sādegh Gowharin. 8^th ed. Tehran: ’Elmi o Farhangi.

Attār-e Neyshābouri, Farid-oddin. (2006/1385SH). Mantegh-otteir. Edition and introduction by Mohammad Reza Shafi’i Kadkani. 3^rd ed. Tehran: Sokhan.

Bozorg Bigdeli, Sa’eid va Ehsā-pour Abrisham. (2011/1390SH). “nagh o tahlil-e hekāyat-e Sheikh-e Sa’ān bar asās-e nazariyyeh farāyand-e fardiyyat”. The Quarterly Journal Motāle’āt-e Erfāni va Ostoureh-shenakhti. Period 7. No. 23. Pp. 9-38.

Chevalier, Jean & Alain Guerbrant. (2008/1387SH). Farhang-e Nemād-hā (Dictionary of symbols). Translation & research by Soudābeh Fazā'eli. 1^st ed. Tehran: Jeyhoun.

Farrokhniyā, Rahim va Zahrā Heidari. (2011/1390SH). “Astānehā-ye peyvand va shekaf-e ejtemā’ei dar mantegh-otteir e Attār-e Neyshābouri”. Jāme’e-shenāsi-ye Honar va Adabiyāt. Year 3. Spring and summer. No. 1. Pp. 169-217.

Fotouhi, Mahmoud. (2007/1386SH). Balāghat-e Tasvir. 1^st ed. Tehran: Sokhan.

Ghashghāei, Sa’eed. (2011/1390SH). “Barrsei-ye kohan-olgouy-e sāyeh va entebagh-e ān bā nafs dar Masnavi-hā-ye Attār”. The Quarterly Journal Motāle’āt-e Erfāni va Ostoureh-shenakhti. Year 7, No. 25. 143-166.

Ghobādi, Hossein’ali and et. al. (2011/1390SH). “Payāmhā-ye Jahāni ye Attār barā-ye moshkelāt-e fekri-ye ensān-e mo’āser”. Pazhouheshnāmeh-ye Adabiyāt-e Ta’limi. Year 3. No. 11. Pp. 87-110.

Hall, Calvin S. & Vernon J. Nordby. (2010/1389SH). Mabāni-ye Ravān-shenāsi-ye Tahlili-ye Young. Tr. by Mohammad Hossein Moghbel. Tehrān: Jahād-e Dāneshgāhi.

Hejāzi, Behjat-ossādāt. (2010/1389SH). Tabibān-e Jān. Mashhad: Dāneshgah-e Ferdowsi.

Jung, Carl Gustav. (2003/1382SH). Ensāne Emrouzi dar Jostojou-ye Rouh-e Khod (Modern man in search of a soul). Tr. by Fereydoun Farāmarzi va Leilā Farāmarzi. 1^st ed. Mashhad: Beh-nashr.

Jung, Carl Gustav. (2008/1387H). Ravān-shenāsi-ye Zamir-e Nāhkodāgāh (Uber die psychologie des unbewussten). Tr. by M. A. Amiri. Tehran: Elmi va Farhangi.

Karimi, Yousef. (2010/1389SH). Ravān-shenasi ye Shakhsiyyat. Tehrān: Payām-e Nour University.

Palmer, Richard. (2006/1385SH). Ferud, Jung va din (Freud and Jung on Religion). Tr. by Mohammad Dehgān-pour va Gholām-rezā Mohammadi. Tehran: Nashr-e Roshd.

Pournāmdāriyān, Taghi. (2007/1386SH). Ramz va Dāstānhā-ye Ramzi dar Adab-e Fārsi. Tehran:’Elmi va Farhangi.

Siyāsi, Ali-akbar. (1988/1367SH). Nazariyehā-ye Shakhsiyat yā makāteb-e ravān-shenāsi. Tehran: Tehran University.

_||_