نقش دیوان و موجودات اهریمنی در نگاره های شاهنامه رشیدا
محورهای موضوعی : اسطوره
زهرا پاکزاد
1
(دانشجوی دکتری هنر دانشکدههنرهای زیبا ـ دانشگاه تهران)
کلید واژه: عرفان, جمال و جلال, اهریمنی, مخوف, نگاره های رشیدا,
چکیده مقاله :
جمال و جلال دو اصطلاح منحصر به فرد فلسفه و عرفان اسلامی است . اما نقش آنها درساحت هنر سنتی ، به ویژه نگارگری ، آن چنان شگفت انگیز است که بدون بررسی کارکردشان،تبیین نگارگری چندان ممکن نیست . در نگارگری ایرانی ، به ویژه نگاره های شاه نامه رشید ا،شخصیت های گوناگونی با ظرافت های خاص وجودی و بصری به تصویر کشیده شده اند. اینویژگی را می توان با عناوین ارزشی؛ موجودات خیر و شر، خیالی؛ موجودات اسطوره ای وواقعی، عرفانی؛ عاشق ها و معشوق ها، اجتماعی؛ شاهان و گدایان ، و اهریمنی؛ دیوان و اژدهایانبررسی کرد . تمامی این موجودات ذیل جلوه های جمال و جلال قابل بررسی اند. اما این مقالهبه موجودات اهریمنی می پردازد و اینکه چرا روح حاکم بر نگارگری و نگاره های شاهنامهرشیدا، زیبایی است، تا آنجا که اهریمن ها هم زیبا تصویر شده اند . خاستگاه نظریزیبایی شناختی ر ا بایستی در جلوه های جمال و جلال جست وجو کرد. نگارگر ایرانی از نظرگاهجمال و زیبایی هیبت و جلال موجودات خوفناک را نگریسته و آنها را به تصویر کشیده است.
For understanding Iranian painting in the Middle Ages, we need to know about two Islamic mystic and philosophical terms: beauty and glory. Indeed, a Muslim painter, like a Muslim philosopher and mystic, believes that all creatures are manifestations of glory and beauty of God. So, he even paints the evil beautifully. In Rashidā Shāhnāmeh (created in Isfahan, 17th Century, Repository: Tehran: Golestan Palace), we can see this aspect. The anonymous muslim painter has painted not only the good beings (lovers and beloveds, heroes and etc.) but also the evil beings (Satan, monsters, demons, dragons, etc.) in beautiful appearance. The present article, by studying the paintings of Rashidā Shāhnāmeh, tries to show the aesthetic aspects of them with respect to the concepts of beauty and glory.
_||_
