فروغ فرخ‌زاد؛ شاعر عاطفه و شکست
محورهای موضوعی : اسطوره
عباس باقی‌نژاد
1
(عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد ارومیه)
کلید واژه: عاطفة زنانه و مادرانه, عشق, شکست, نوستالژی کودکی, صمیمیت,
چکیده مقاله :
فروغ فرخ‌زاد، شاعری عاطفی و نخستین زنی است که از عواطف زنانة خود در شعر فارسی سخن گفته است. عاطفه با ابعاد و عناصر مختلف شعر فروغ درآمیخته و آن را از ظرفیتی تازه و بی‌سابقه برخوردار ساخته است. او در شعر، از حساسیت و قابلیت‌های زنانة خود، کمال بهره را برده و از این طریق، به نگرش شاعرانه و زبانی ویژه دست یافته است. فرخ‌زاد، مایه و سرمایه‌های شعر خود را از واقعیات و تجربه‌های زنانه در زندگی می‌گیرد. او توانسته است احوال، عواطف و سرنوشت خود را به عنوان یک زن، با سرگذشت همة زنان سرزمین خویش به یگانگی برساند. فروغ در مدت زمانی کوتاه و بعد از سه اثرِ نخستین خود ـ اسیر، عصیان و دیوار ـ توانست نگرش و عواطف خویش را عمق و توسعه بخشد و به جایگاه شاعری بزرگ، با آرمان‌های انسانی دست یابد. فروغ در مقام یک منتقد اجتماعی نیز ـ که شعری معترض و در عین حال عاطفی سروده است ـ قرار دارد. انسان در شعر او، ناخواسته، شخصیت و موجودیتی زنانه می‌یابد و با احساسات، آرزوها و رفتارهایی زنانه ظاهر می‌شود. شعر فروغ، دنیایی ملموس و عاطفی است که جسارت، صراحت و صمیمتی خاص را در خود جای داده است. در این مقال، تجلی عاطفه و مظاهر زنانگی در شعر فرخ‌زاد، با ذکر اشعاری از او، بررسی شده است.
Perhaps in Persian literature Forough Farroukhzad is the first female poet who has spoken of her feminine emotions. Feelings have merged with her poetry, giving it a new and unprecedented potentiality. She, in her poetry, has made a great use of her feminine feelings and skills. In this way, she has acquired a new poetic understanding and a specific language use as well. Forough gets the themes of her poetry from both the realities and her own life experiences. She has skillfully blended her own life story as a woman with those of every single woman in her native land. Shortly after accomplishing her first three works namely ASEER (the Captive), Esian (the Rebellion), and DIVAR (the Wall), she did manage to broaden her views and deepen her emotions and hereby made herself a great poet with humanistic desires. She can also be regarded as a social critic. Human beings in her poetry have feminine nature in general. Her poetry is full of sensibility and emotions bearing specific courage, frankness and sincerity. This article, while presenting some of her poems, tries to review the realization of emotions and feminine features in Forough Farroukhzad poetry.
اسبورن، الکس اف. زمستان 1368. پرورش استعداد همگانی، ابداع و خلاقیّت. ترجمة حسن قاسم‌زاده. چ 1. تهران: نیلوفر.
باباچاهی، علی. تیرماه 1367. «جریان‌های شعری از دهة چهل تا امروز». ماهنامة آدینه، ش 25.
ـــــــــــــ . 1377. گزاره‌های منفرد (بررسی انتقادی شعر امروز ایران). چ 1. تهران: نارنج.
براهنی، رضا. 1363. تاریخ مذکر. تهران: اول.
ـــــــــــ . 1371. طلا در مس (سه‌جلدی). ج 2. چ 1. تهران: نویسنده.
حائری، سیّدهادی. بهمن 1333. شاهکار شاعران ایران، 1 (زیباترین اشعار فروغ فرخ‌زاد). تهران : کتاب زمان.
حریری، ناصر. 1366. هنر و ادبیات امروز (گفت و شنود با داریوش آشوری). چ 1: کتابسرای بابل.
ـــــــــــــ . 1366. هنر و ادبیات امروز (گفت و شنود با سیمین دانشور). چ 1: کتابسرای بابل.
ـــــــــــــ . 1368. هنر و ادبیات امروز (گفت و شنود با مهدی اخوان‌ثالث). چ 1: کتابسرای بابل.
ـــــــــــــ . 1366. هنر و ادبیات امروز (گفت و شنود با محمود آزاد تهرانی ـ م. آزاد). چ 1: کتابسرای بابل.
دیچز، دیوید. 1370. شیوه‌های نقد ادبی. ترجمة محمدتقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی. چ 3. تهران: انتشارات علمی.
رجب‌زاده، شهرام. پاییز 1374. «شناخت فضاهای کودکانه در شعر فارسی»، پژوهشنامة ادبیات کودک و نوجوان، س 1، ش 2.
زرّین‌کوب، حمید. 1358. چشم‌انداز شعر نو فارسی. چ 1. تهران: توس.
زرّین‌کوب، عبدالحسین. 1363. شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب. چ 4. تهران: جاویدان.
سارتر، ژان پل. 1355. ادبیات چیست؟. ترجمة ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی. چ 1. تهران: کتاب زمان.
شمس لنگرودی، محمد. 1378. تاریخ تحلیلی شعر نو. چ 2. ج 2 و 3. تهران: مرکز.
صادقی، بهرام. خرداد 1335. «انتقاد بر انتقادِ دکتر میترا»، انتقاد کتاب، ش 6.
فرخ‌زاد، فروغ. 1333. «نامة فروغ به امید ایران»، امید ایران، دورة چهارم، ش 33.
ـــــــــــــ . اسفند 1335. دفترهای زمانه (آرش 13)، دفتر اول (شعر) (گفت و شنود فروغ فرخ‌زاد با م. آزاد). گردآوری سیروس طاهباز.
ـــــــــــــ . 1352. ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد (مجموعه اشعار). تهران: مروارید.
ـــــــــــــ . 1357. دیوار (مجموعه اشعار). چ 9. تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــ . 1363. تولدی دیگر (مجموعه اشعار). چ 14. تهران: مروارید.
ـــــــــــــ . 1381. مجموعه اشعار فروغ. به کوشش جمشید علیزاده. چ 1. تهران: آیدین.
ـــــــــــــ . اردیبهشت 1383. اولین تپش‌های عاشقانة قلبم (مجموعه نامه‌های فروغ به پرویز شاپور). به کوشش کامیار شاپور و عمران صلاحی. چ 4. تهران: مروارید.
گرو، لئون گابریل. اردیبهشت 1372. «نقد و شهود شاعرانه»، ترجمة پروانه صالحی، ماهنامة شعر، س 1. ش 2.
گریس، ویلیام ج. 1363. ادبیات و بازتاب آن. ترجمة بهروز عزب دفتری. چ 1. تهران: آگاه.
مختاری، محمد. 1372. انسان در شعر معاصر. چ 1. تهران: توس.
ــــــــــــــ . 1378. چشم مرکب (نواندیشی از نگاه شعر معاصر). چ 1. تهران: توس.
ــــــــــــــ . 1378. هفتاد سال عاشقانه (تحلیلی از ذهنیت غنایی شعر معاصر). چ 1. تهران: تیراژه.
مشرف، مریم. 1377. «ادبیات پوچی: نگاهی دوباره»، ماهنامة دنیای سخن، ش 79.
پرهام، سیروس (میترا). 1355. رئالیسم و ضدرئالیسم در ادبیات. چ 4. تهران: نیل.
یزدانی، زینب. 1378. زن در شعر فارسی. چ 2. تهران: فردوسی.
