تأثیر روابط بینامتنی رمان سووشون در جلب مشارکت مخاطب در جریان خوانش متن
محورهای موضوعی : عناصر اسطوره‌ایی
اسماعیل بنی اردلان
1
(دانشیار گروه هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه هنر تهران، ايران )
شاهرخ امیریان دوست
2
(دانش‌آموخته پژوهش هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشگاه تهران، ايران )
کلید واژه: بینامنیت ضعیف, متن خواندنی, روایت اسطوره‌ای ـ مذهبی, بینامتنیت ژنی, جلب مشارکت مخاطب.,
چکیده مقاله :
بینامتنیت ژنی نوع شناخته شده‌ای از انواع بینامتنیت محسوب می‌شود. از منظر ژنی، روابط بینامتنی در دو نوع حقیقی (قوی) و تک‌لایه (ضعیف)، در متن‌ها قابل تمییز است و زمانی از بینامتنیت حقیقی سخن به میان می‌‌آید که ارتباط دو متن فراتر از ارتباط واژگانی و مناسبات صوری باشد، در غیر این صورت بینامتنیت قوی حاصل نمی‌شود. بینامتنیت ژنی مطالعه عمیق روابط متن‌ها در سطوح مختلف اعم از صوری و مضمونی را مؤثر در واکاوی نوع، گونه و میزان سطح بینامتنیت می‌داند. از سوی دیگر بارت، تفسیری از بینامتنیت ژنی را در جریان خوانش و جلب مشارکت مخاطب به‌کار بسته و بر این اساس متن‌ها را خواندنی و نوشتاری تعبیر می‌کند، چنانکه متن، نخست مخاطب منفعل و در نوع دوم مخاطب فعال را پرورانده و جلب می‌کند. از دیدگاه بارت کاربرد این دو نوع بینامتنیت، تعیین‌کننده در خوانش متن است. پژوهش حاضر از نوع کیفی و تحلیل داده‌‌ها به روش تحلیلی ـ تطبیقی است. جستار از نظریة بینامتنیت ضعیف ژنی و تفسیر نظری متن خواندنی در چالش بینامتنیت قوی بارت بهره خواهد برد. نتیجه مطالعه نشان می‌دهد رویکرد بینامتنی قوی، نقش مؤثر و کارایی در تبدیل متن رمان سووشون به یک متن خواندنیِ طالب خوانندة منفعل ایفا کرده است.
Genetic intertextuality is a well-known form of intertextuality. From a genetic point of view, intertextual relationships in texts can be distinguished into two types: real (strong) and single-layer (weak). True intertextuality is only achieved when the connection between two texts transcends mere lexical and formal similarities, indicating a strong intertextual bond. Through genetic intertextuality, a thorough exploration of textual relationships at various levels—both formal and thematic—proves essential in identifying the type, nature, and intensity of intertextuality. Furthermore, Roland Barthes employs a genetic intertextual interpretation to enhance the reader's experience and interaction with the text. He posits that texts can be viewed as either "readings" where the audience plays a passive role or "writings" where the audience actively engages. Barthes contends that leveraging these two forms of intertextuality is pivotal in decoding the text effectively. This qualitative study employs a comparative analytical approach to analyze data. The findings underscore the significant impact of a strong intertextual relationship in transforming the novel, "Suvashun," into a narrative that captivates the reader's passive engagement.
کتابنامه
آلن، گراهام، 1380. بینامتنیت. ترجمة پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
آذر، اسماعیل، 1395. تحليلي بر نظريه¬هاي بينامتنيت ژنتي. پژوهش¬هاي نقد ادبي و سبك‌شناسي. دوره24، ش٣. صص31-11.
الیاده، میرچا، 1372. رساله در تاریخ ادیان. ترجمه جلال ستاری. تهران: سروش.
بارت، رولان، 1394. اس/ زِد. ترجمه سپیده شکری‌پوری. تهران: افراز.
بهار، مهرداد، 1377. از اسطوره تا تاریخ. به کوشش ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: چشمه.
پاینده، حسین، 1397. خوانش متن به شیوة تاریخ‌نگاران نوین(تحلیل گفتمان‌های سووشون). فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، س14، ش53. صص39-10.
سلیمی کوچی، ابراهیم و رضائیان، محسن، 1394. بینامتنیت و معاصرسازی حماسه در شب سهراب‌کشی بیژن نجدی. متن‌پژوهی ادبی. دوره 19، ش 63. صص 160-147.
حصوری، علی، 1378. سیاوشان. تهران: چشمه.
فردوسی، ابوالقاسم، 1379. شاهنامه با مقدّمه بایسنقری. چ11. تهران: امیرکبیر.
دانشور، سیمین، 1348. سووشون. تهران: خوارزمی.
رحمانی، سعیده، 1393. بینامتنیت در سووشون (در تعامل با متون پیشین). پایان‌نامه، استاد راهنما: محمد بهنام‌فر و ابراهیم محمدی، بیرجند: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند.
رستگارفسایی، منصور، 1379. فرهنگ نام‌‌های شاهنامه. چ2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
قبادی، حسینعلی و همکاران، 1391. تحلیل نسبت میان درون‌مایه‌های آثار داستانی سیمین دانشور با پیشینه فرهنگی ایران. فصلنامه متن‌پژوهی ادبی، دوره16، ش 54. صص 146-123.
صفری‌نیا، سمیه. 1392، بررسی بینامتنیت در آثار سیمین دانشور. پایان‌نامه؛ به راهنمایی و مشاوره تیمور مالمیر و طیبه فدوی، کردستان: دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان.
عرفانی بیضایی، محمدجواد و جوادی، اشرف. 1396. تأثیرپذیری سیمین دانشور در نگارش داستان سووشون از داستان سیاوش در شاهنامه. نشریه علمی پژوهشی مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه. دوره3، ش4. صص69-58.
نامورمطلق، بهمن. ١٣٩٠. درآمدي بر بينامتنيت. تهران: سخن.
ـــــــــــــــ ، 1392. درآمدی بر اسطوره‌شناسی. تهران: سخن.
ـــــــــــــــ ، 1394. درآمدی بر بینامتنیت نظریه و کاربردها. چ2. تهران: سخن.
ـــــــــــــــ ، 1395. بینامتنیت: از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم. تهران: سخن.
نامورمطلق، بهمن و حسن‌زاده، حسام، 1401. بیش‌متنیت ژنتی به مثابة رویکردی در خوانش متون تصویری؛ مطالعه‌ی موردی: لوگوی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران. مجله علمی پژوهشی رهپویه هنرهای تجسمی. دوره5، ش1. صص25-17.
DOI: 10.2304/RA.2021.532024.1059
رئیسی سرحدی، فریبا و همکاران، 1397. جلوه‌های کهن‌الگویی ادبیات پایداری در آثار دانشور. نشریه علمی پژوهشی ادبیات پایداری. س10، ش19. صص95-71.
DOI: 10.22103/jrl.2019.2306
ذباح، محمود و همکاران، 1400. نقد جامعه‌‌شناسانه‌ی سرمایه¬های مردان بر اساس نظریه انواع سرمایة پیر بوردیو در رمان سووشون. فصلنامه علمی زبان و ادبیات فارسی. س12، ش2. صص37-11.
مکاریک، ایرنا ریما. 1385. دانشنامة نظریه¬های ادبی معاصر. ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی. چ2. تهران: آگه.
معرک‌‌نژاد، سید رسول، 1393. اسطوره و هنر. تهران: میردشتی.
میرعابدینی، حسین، 1369. صد سال داستان‌‌نویسی در ایران. چ2. تهران: تندر.
هاچن، لیندا. 1396، نظریه¬ای در باب اقتباس. ترجمه مهسا خداکرمی. تهران: مرکز.
English Sources
Bauman, Richard. 2004. A World of Others Words: Cross- Cultural Perspectives on Intertextuality. Blackwell Publishing USA.
Christopher W. Forstall & Walter J. Scheirer. 2019. Quan-titative Intertextuality Analyzing the Markers of Information Reuse. Springer Nature Switzerland AG.
Jenny, Laurent. 1981. The Strategy of Form. French Literary Theory Today. Ed. Tzvetan.
Jenny, Laurent. 1982. The Strategy of Form. French Literary Theory Today. Ed. Tzvetan, Todorov. Trans. R. Carter. London: Cambridge University Press. 34-63.
Piégay-Gros N. 1996. Introduction à l'intertextualité. Paris: Dunod.
Rabau, Sophi. 2002. L'intertextualité. Paris: Flammarion.
Martin, Elaine. 2011. Intertextuality: An Introduction, The Comparatist. Volume35, May 2011. Pp 151-148.
Rapaport, Herman. 2011. The Literary Theory Toolkit: A Compendium of Concepts and Methods. A John Wiley & Sons, Ltd. Publication.
Van Zoonen, L. 2017. Intertextuality, in Rössler P., Hoffner C. and van Zoonen (eds). The International Encyclopedia of Media Effects, Wiley- Blackwell. [DOI: 467387111879/2001.10].
Resources(In Persian)
Allen, Graham. (2002/1380SH). Beyna-matnīyyat (Intertextuality). Tr. by Payām Yazdān-jū. Tehrān: Markaz.
Āzar, Esmā’īl. (2016/1395SH). “Tahlīlī bar Nazarīyyehā-ye Beyna-matnīyyat Ženetī”. Journal of Literary Criticism and Stylistics Research. 24th Year. No. 3. Pp. 11-31.
Bahār, Mehr-dād. (1999/1377SH). Az Ostūreh tā Tārīx. With the Effort of Abo al-qāsem Esmā’īl-pūr. Tehrān: Češmeh.
Barthes, Roland. (2015/1394SH). Es/ Zed (S/Z). Tr. by Sepīdeh Šokrī-pūrī. Tehrān: Afrāz.
Dāneš-var, Sīmīn. (1970/1348SH). Sūvašūn. Tehrān: Xārazmī.
Eliade, Mircea. (1994/1372SH). Resāle dar Tārīxe Adyān (Traite d'histoire des religions). Tr. by Jallāl Sattārī. Tehrān: Sorūš.
Erfānī Beyzāyī, Mohammad-javād and Javādī, Ašraf. (2017/1396SH). “Ta’sīr-pazīrī-ye Sīmīn Dāneš-var dar Negāreše Dāstāne Sūvašūn az Dāstāne Sīyāvoš dar Šāh-nāme”. Scientific research journal of literature, mysticism and philosophy studies. 3rd Year. No. 4. Pp. 58-69.
Ferdowsī, Abo al-qāsem. (2001/1379SH). Šāh-nāme bā Moqaddame-ye Bāysonqorī. 11th ed. Tehrān: Amīr kabīr.
Hosūrī, Alī. (2000/1378SH). Sīyāvošān. Tehrān: Češmeh.
Hutcheon, Linda. (2017/1396SH). Nazarīyyehī dar Bābe Eqtebās (A theory of adaptation). Tr, by Mahsā Xodā-karamī. Tehrān: Markaz.
Makaryk, Irena Rima. (2007/1385SH). Dāneš-nāme-ye Nazarīyye-hā-ye Adabī-ye Mo’āser (ncyclopedia of contemporary literary theory: approaches, scholars, terms). Tr. by Mehrān Mohājer and Mohammad Nabavī. 2nd ed. Tehrān: Āgah.
Ma’rek-nežād, Seyyed Rasūl. (2014/1393SH). Ostūreh va Honar. Tehrān: Mīr-daštī.
Mīr Ābedīnī, Hosseyn. (1991/1369SH). Sad Sāl Dāstān-nevīsī dar Īrān. 2nd ed. Tehrān: Tondar.
Nāmvar-motlaq, Bahman. (2015/1394SH). Dar-āmadī bar Beyna-matnīyyat Nazarīyye va Kārbordhā. 2nd ed. Tehrān: Soxan.
Nāmvar-motlaq, Bahman. (2011/1390SH). Dar-āmadī bar Beyna-matnīyyat. Tehrān: Soxan.
Nāmvar-motlaq, Bahman. (2013/1392SH). Dar-āmadī bar Ostūre-šenāsī. Tehrān: Soxan.
Nāmvar-motlaq, Bahman. (2016/1395SH). Beyna-matnīyyat: az Sāxtār-garāyī tā Pasā-modernīsm. Tehrān: Soxan.
Nāmvar-motlaq, Bahman and Hassan-zādeh, Hesām. (2022/1401SH). “Bīš Matnīyyāte Ženetī be Mosābe-ye Rūy-kardī dar Xāneše Motūne Tasvīrī: Motāle’e-ye Mowredī: Logo-ye Havāpeymāyī-ye Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Īrān”. Scientific Research Journal of Visual Arts. 5th Year. No. 1. Pp. 17-25.
Pāyandeh, Hoseyn. (2018/1397SH). “Xāneše Mant be Šīve-ye Tārīx-negārāne Nowīn (Tahlīle Goftemānhā-ye Sūvašūn)”. Quarterly Journal of the Iranian Association for Cultural and Communication Studies. 14th Year. No. 53. Pp. 10-39.
Qobādī, Hoseyn-alī and Others. (2012/1391SH). “Tahlīle Nesbate Mīyāne Darūn-māye-hā-ye Āsāre Dāstānī-ye Sīmīn Dāneš-var bā Pīšīne-ye Farhangī-ye Īrān”. Literary Textual Research Quarterly. 16th Year. No. 54. Pp. 123-146.
Rahmānī, Sa’īdeh. (2014/1393SH). “Beyna-matnīyyat dar Sūvašūn (dar Ta’āmol bā Motūne Pīšīn)”. Thesis. Supervisor Mohammad Behnām-far and Ebrāhīm Mohammadi. Bīrjand: Birjand University Faculty of Literature and Humanities.
Rastegār Fasāyī, Mansūr. (2001/1379SH). Farhange Nāmhā-ye Šāh-nāme. 2nd ed. Tehrān: Research Institute of Humanities and Cultural Studies.
Ra’īsī Sarhaddī, Farībā and Others. (2018/1397SH). “Jelvehā-ye Kohan-olgūyī-ye Adabīyyāte Pāy-dārī dar Āsāre Dāneš-var”. Scientific Research Journal of Sustainability Literature. 10th Year. No. 19. Pp. 71-95.
Safarī-nīyā, Somayyeh. (2013/1392SH). “Barrasī-ye Beyna-matnīyyat dar Āsāre Sīmīn Dāneš-var”. Thesis; For guidance and advice Teymūr Mālmīr and Tayyebeh Fadavī. Kordestān: Faculty of Persian Language and Literature, University of Kurdistan.
Salīmī Kūčī, Ebrāhīm and Rezā’īyān, Mohsen. (2015/1394SH). “Beyna-matnīyyat va Mo’āser-sāzī-ye Hemāse dar Šabe Sohrāb- Košī-ye Bīžan Najdī”. Literary text research magazine. 19th Year. No. 63. Pp. 147-160.
Zabbāh, Mahmūd and Others. (2021/1400SH). “Naqde Jāme’e-šenāsāne-ye Sarmāyehā-ye Mardān Bar-asāse Nazarīyye-ye Anvā’e Sarmayye-ye Pierre Bourdieu dar Rommāne Sūvašūn”. Scientific quarterly of Persian language and literature. 12th Year. No. 2. Pp. 11-37.
