همانندی خویشکاری المپ نشینان یونان و آفریدگان اهورا مزدا در سه هزار سال نخستین آفرینش

اصلانی, نسرین

کد مقاله : MMLQ-1709-1590 (R4) بازدید : 301 صفحه: 41 - 70

20.1001.1.20084420.1398.15.57.2.6

نوع مقاله: پژوهشی

همانندی خویشکاری المپ نشینان یونان و آفریدگان اهورا مزدا در سه هزار سال نخستین آفرینش

محورهای موضوعی : اسطوره

نسرین اصلانی ¹

1 - دانش‌آموخته دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

تاریخ دریافت : 1398/08/18 تاریخ پذیرش : 1398/09/17 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: اسطوره, خویشکاری, ایران باستان, ایزدان, یونان باستان,

چکیده مقاله :

اسطوره واکنشی است از ناتوانی های انسان در مقابله با درماندگی ها و ضعف های او. عناصر و شخصیت های اسطوره ریشه در واقعیت هایی دارند که در طی زمان تغییر و تحول می یابند و همان گونه که فرهنگ ها با هم آمیخته می شوند؛ اسطوره ها نیز با هم می آمیزند و اسطوره های جدید می سازند و گاهی اسطوره ها در سرزمین های مختلف با نام های متفاوت و خویشکاری یکسان ظهور می یابند. پژوهش حاضر از نوع تحلیلی ـ تطبیقی است بر پایه داده های کتابخانه‌ای، که با هدف اثبات وجود همانندی در خویشکاری اساطیر ایران و یونان و نیز بیان علت آن نگاشته شده است. در این پژوهش، با توجه به یافته های به دست آمده از خویشکاری اسطوره‌های دو سرزمین یونان و ایران، تطبیق آن ها با یکدیگر و اثبات وجود تشابه در وظایف آن ها؛ فرضیه یکسانی تفکر نوع بشر در هزاره های آغازین بررسی می شود و در بخش نتیجه‌گیری بیان می‌گردد که از آنجا که اسطوره حاصل تفکر بشر و برگرفته از سرشت آدمی است؛ بدیهی است که تشابهاتی میان اسطوره های سرزمین های مختلف دیده شود، هر چند که نام و توصیف مردم این سرزمین ها از یک پدیده فرازمینی، متفاوت از هم باشد و نیز تفاوت‌های موجود میان اسطوره ها را می توان متأثر از شرایط اجتماعی هر سرزمین در زمان خلق آن اسطوره دانست.

چکیده انگلیسی:

Myth is a reaction to man's inability to cope with his/her infirmities and weaknesses. Mythical elements and characters are rooted in realities that change over time; as cultures are intertwined, myths blend together and new myths are created. Sometimes myths appear with different names but identical functions in different areas. The present study is an analytical-comparative one based on library data; its aim is to show the similarity of the functions of Iranian and Greek myths. Accordingly, they are compared, their common points are shown and the theory of the uniformity of the thoughts of all human beings in the early millenniums are examined. Since myth is the product of human thinking and derived from human nature, there are obviously similarities between the myths of different nations. These nations refer to same phenomena with different names, and the differences between myths can be attributed to the social conditions of each nation.

منابع و مأخذ:

آموزگار، ژاله. 1388. تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.

ابوالقاسمی، محسن. 1385. راهنمای زبان‌های باستانی ایران. ج1. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم. 1377. اسطوره بیان نمادین. تهران: سروش.

اخوانی، سعید و فتانه محمودی. 1397. «مطالعة تطبیقی در اساطیر ایران و شرق دور (اسطورة سیاوش ایران و کوتان اوتونای قوم آینو با رویکرد جوزف کمبل)». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س14. ش53. صص84ـ41.

الیاده، میرچا. شول، اوتلی و دیگران. 1388. اسطوره و آیین. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.

اوسلین، برنارد و دیگران. 1377.خدایان یونان. اصفهان: فلاحت ایران.

برن، لوسیلا. جین، ف و دیگران. 1383. جهان اسطوره‌ها. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.

بهار، مهرداد. 1386. پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.

بیرلین ، ج.ف. 1386. اسطوره‌های موازی. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.

پورداوود، ابراهیم. 1347. یشت‌ها. ج1و2. تهران: طهوری.

ــــــــــــــــــــــــ. 1355. اوستا. تهران: مروارید.

دزفولیان، کاظم و معصومه طالبی. 1389. «مقایسة اساطیر یونان و ایران بر پایة اندیشه‌های باختین». فصلنامۀ ادبیات تطبیقی(ادب و زبان). س1. ش3. صص115ـ97.

دیکسون کندی، مایک. 1390. دانشنامۀ اساطیر یونان و روم. ترجمة رقیه بهزادی. تهران: طهوری.

راشد محصل، محمدتقی. 1382. سروش یسن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

راوس، ویلیام. هنری دنهام. 1384. خدایان، پهلوانان و انسان در یونان باستان. ترجمة علیرضا قربانیان. تهران: امیرکبیر.

رستگار فسایی، منصور. 1383. پیکر گردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رضابیگی، مریم. 1387. «مقایسة تطبیقی اساطیر ملل مختلف (ایران، چین، ژاپن، یونان، روم، هند و بین‌النهرین)». فصلنامۀ ادبیات فارسی. س5. ش20. صص175ـ155.

ژیران، فیلیکس. 1375. اساطیر یونان. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: فکر روز.

کرباسیان، ملیحه. 1384. فرهنگ الفبایی ـ موضوعی اساطیر ایران باستان. تهران: اختران.

کریستن‌سن، آرتور. 1393. نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه.

کوورجی کویاجی، جهانگیر. 1388. بنیادهای اسطوره و حماسه ایران. ترجمة جلیل دوستخواه. تهران: آگاه.

گرانت، مایکل. 1384. فرهنگ اساطیر کلاسیک یونان و رم. ترجمۀ رضا رضایی. تهران: ماهی.

گریمال، پی‌یر . 1385. اساطیر جهان. ترجمة مانی صالحی علامه. ج1. تهران: مهاجر.

فاطمی، سعید. 1375. مبانی فلسفی اساطیر یونان و رم. ج 1. تهران: دانشگاه تهران.

لنسلین، گرین. 1381. اساطیر یونان. ترجمة عباس آقاجانی. تهران: سروش.

مبلغی آبادانی، عبدالله. 1373. تاریخ ادیان و مذاهب جهان. قم: سینا.

محجلین، ساناز و مجتبی درودی. 1398. «دگردیسی‌های اسطورة جمشید در گذار از دوران هندواروپایی به دوران اسلامی». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب . س15. ش 54. صص251ـ223.

مقدم، محمد. 1380. جستاری دربارة مهر و ناهید. تهران : هیرمند.

معصومی، غلامرضا. 1387. مقدمه‌ای بر اساطیر و آیین‌های باستانی جهان. تهران: سوره مهر.

میرفخرایی، مهشید. 1390. روایات پهلوی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

موله، م. 1377. ایران باستان. ترجمة ژاله آموزگار. تهران: توس.

ناردو، دان. 1384. اسطوره‏های یونان و روم. ترجمة عسگر بهرامی. تهران: ققنوس.

وارنر، رکس. 1386. دانشنامة اساطیر جهان .ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‏پور. تهران: اسطوره.

هینلز، جان‌راسل. 1385. اساطیر ایران. ترجمة محمدحسین باجلان فرخی. تهران: اساطیر.

English Sources

Monna, Maria Cornelia. 1978. The Gathas of Zarathustra. Amsterdam Netherlands.

Reichelt, Hans.1968. Avesta ReaderTexts, Notes, Glossary and Index. Berlin

Anklesaria, T.D. 1908. The Bundahishn, Bombay.

_||_

English Sources

Monna, Maria Cornelia. 1978. The Gathas of Zarathustra. Amsterdam Netherlands.

Reichelt, Hans.1968. Avesta ReaderTexts, Notes, Glossary and Index. Berlin

Anklesaria, T.D. 1908. The Bundahishn, Bombay.

References

Āmūzgār, Žāle. (2009/1388SH). Tārīx-e asātīrī-ye īrān. Tehrān: Samt.

Abolqāsemī, Mohsen. (2006/1385SH). Rāhnamā-ye zabān-hā-ye bāstānī-ye īrān. 1^st Vol. Tehrān: Samt.

Eliāde, Mircea. Shul, Utel et al. (2009/1388SH). Ostūre va āyīn (Myth and ritual). Tr. by Abolqāsem Esmā’īlpūr. Tehrān: Ostūre.

Axavānī, Sa’īd and Fattāne Mahmūdī. (2018/1397SH). “Motāle’e-ye tatbīqī dar asātīr-e īrān va šarq-e dūr (ostūre-ye sīyāvaš va kūtān ūtonāy-e qowm-e āyno bā rūykard-e. Joseph Campbell)”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. Year 14. No. 53. pp. 41-84.

Bahār, Mehrdād. (2007/1386SH). Pažūhešī dar asātīr-e īrān. Tehrān: Āgah.

Bern, Lucila and Jane, F. et al. (2004/1383SH). Jahān-e ostūre-hā (World of myths). Tr. by Abbās Moxber. Tehrān: Markaz.

Bierlein, J. F. (2007/1386SH). Ostūre-hā-ye movāzī (Parallel myths). Tr. by Abbās Moxber. Tehrān: Markaz.

Pūrdāvūd, Ebrāhīm. (1968/1347SH). Yašt-hā. Tehrān: Tahūrī.

^{_________________________}. (1976/1355SH). Avestā. Tehrān: Morvārīd.

Christensen, Arthur. (2014/1393SH). Nemūnehāye Noxostīn Ensān va Noxostīn Šahryār dar Tāvīxe Afsānehāye Īrān (Les types du rremier homme et du prmier roi dans l'historie legendaire des Iraniens). Tr. by Žāle Āmūzegār & Ahmad Tafazzolī. Tehrān: Češme.

‎Coyajee, Jehangir Cooverjee, (1999/1388SH). Bonyād-hā-ye ostūre va hamāse-ye īrān (cults and legends of ancient Iran and China & studies in shahnameh(. Tr. by Jalīl Dūstxāh. Tehrān: Āgāh.

Dezfūlīyān. Kāzem and Ma’sūme Tālebī. (2010/1389SH). “Moqāyese-ye asātīr-e yūnān va īrān bar pāye-ye andīše-hā-ye Bakhtin”. Fasl-nāme-ye Adabīyāt-e Tatbīqī (Adab va Zabān). Year 1. No. 3. Pp. 97-115.

Dixon-Kennedy, Mike. (2011/1390SH). Dāneš-nāme-ye asātīr-e yūnān va rūm (Encyclopedia of Greco - Roman mythology). Tr. by Roqayye Behzādī. Tehrān: Tahūrī.

Esmā’īlpūr, Abolqāsem. (1998/1377SH). Ostūre; bayān-e naeādīn. Tehrān: Sorūš.

Evslin, Bernard. (1998/1377SH). Xodāyān-e yūnān (The greek gods). Tr. by Hasan Esmā’īlī. Esfāhān: Falāhat-e Īrān.

Rāšed Mohassel, Mohammad Taqī. (2003/1382SH). Sorūš-e yasn. Tehrān: Pažūhešgāh-e Olūm-e Ensānī va Motāle’āt-e Farhangī.

Fātemī, Sa’īd. (1996/1375SH). Mabānī-ye Falsafī-ye asātīr-e yūnān va rom. 1^st Vol. Tehrān: Tehrān University.

Grant, Michael. (2005/1384SH). Farhang-e asātīr-e kelāsīk-e yūnān va rom (Who's who in classical Mythology). Tr. by Rezā Rezāyī. Tehrān: Māhī.

Grimal, Pierre. (2006/1385SH). Asātīr-e jahān (Mythologies de la mediterraee au Gange, pre histoire, Egypte, sumer, Babylone, Htittites, Semites, Grece, Rome, perse, Inde). 1^st Vol. Tr. Mānī Sālehī Allāme. Tehrān: Mohājer.

Guirand, Felix. (1996/1375SH). Asātīr-e yūnān (‎The myths of Greece). Tr. by Abolqāsem Esmā’īlpūr. Tehrān: Fekr-e rūz.

Hinnells, John Russell. (2006/1385SH). asātīr-e īrān (Persian mythology). Tr. by Mohammad Hossein Bājelan Farroxī. Tehrān: Asātīr.

karbāsīyān, Malīhe. (2005/1384SH). Farhang-e alefbāyī – mowzū’ī-ye asātīr-e īrān-e bāstān. Tehrān: Axtarān.

Lancelyn Green, Roger. (2002/1381SH). Asātīr-e yūnān (Heroes of Greece and Troy, retold from the ancient authors). Tr. by Abbās Āqājānī. Tehrān: Sorūš.

Ma’sūmī, Qolām Rezā. (2008/1387SH). Moqaddame-yī bar asātīr va āyīn-hā-ye bāstānī-ye jahān. Tehrān: Sūre-ye Mehr.

Mīrfaxrāyī, Mahšīd. (2011/1390SH). Revāyat-e Pahlavī. Tehrān: Pažūhešgāh-e Olūm-e Ensānī va Motāle’āt-e Farhangī.

Moballeqī Ābādānī, Abdollāh. (1993/1373SH). Tārīx-e adyān va mazāheb-e jahān. Qom: Sīnā.

Mohajjalīn, Sānaāz and Mojtabā Dorūdī. (2019/1398SH). “Degardīsī-hā-ye ostūre-ye jamšīd dar gozār az dowrān-e hend–o-orūpāyī”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. No. 54. pp. 223-251.

Mole, Marijan. (1997/1377SH). Īrān-e bāstān (L'Iran ancien). Tr. by Žāle Āmūzgār. Tehrān: Tūs.

Moqaddam, Mohammad. (2001/1380SH). Jostārī darbāre-ye mehr va nāhīd. Tehrān: Hīrmand.

Nardo, Don. (2005/1384SH). Ostūre-hā-ye yūnān va rūm (t‎he Greenhaven encyclopedia of Greek and Roman mythology).Tr. by Asqar Bahrāmī. Tehrān: Qoqnūs.

Rastgār Fasā’ī, Mansūr. (2004/1383SH). Peykargardānī dar asātīr. Tehrān: pa 15Å¾"> ūhešgāh-e olūm-e Ensānī va Motāle’āt-e Farhangī.

Rezābeygī, Maryam. (2008/1387SH). “Moqāyese-ye tatbīqī-ye asātīr-e melal-e moxtalef (īrān, čīn, žāpon, rūm, hend va beynonnahreyn)”. Fasl-nāme-ye Adabīyāt-e Fārsī. Year 5. No.20. pp. 155-175.

Rouse, William Henry Denham. (2005/1384SH). Xodāyān, Pahlavānān va ensān dar yūnān-e bās