مرور انتقادی نظریه اسطوره‌شناختی رنه ژرار

محورهای موضوعی : اسطوره

مسعود آلگونه جونقانی ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

تاریخ دریافت : 1396/08/07 تاریخ پذیرش : 1398/04/03 تاریخ انتشار : 1398/04/01

کلید واژه: نقد ادبی, اسطوره‌شناسی, رنه ژرار, میل محاکاتی, نظام قربانی,

چکیده مقاله :

رنه ژرار، با اتخاذ رویکردی انتقادی نسبت به دیدگاه‌های مردم‌شناختی فریزر و اشتروس و در ضمن تعلّق خاطر به مکتب روان‌کاوی فرویدی یا همان روان‌کاوی متأخر فرانسوی، مبحثی را در باب تاریخ و فرهنگ مطرح می‌کند که آمیزۀ بدیعی از نقد ادبی، اسطوره‌شناسی، روان‌کاوی و دین‌پژوهی است. او با طرح این موضوع که در هر اسطوره‌ای می‌توان ردّپای خشونتی واقعی را یافت که در گذر زمان تبدّل یافته و تغییر چهره داده است، در نهایت به نوعی نظامِ اسطوره‌شناختی اُهمریستی روی می‌آورد که به موجب آن، خشونت‌های عینی تاریخی، برسازندۀ آیین‌ها و اسطوره‌های اقوام تلقی می‌شوند. به این ترتیب، با خوانش متون، قرائن و نشانه‌هایی را احصاء می‌کند که دالّ بر وجود میل محاکاتی در ساخت وجودی و روانی بشر و استمرار فراشدِ قربانی و بلاگردان در بنیادهای فرهنگی اقوام است. بر این اساس، مقالۀ پیش‌رو می‌کوشد با رویکردی تحلیلی ـ انتقادی ضمن بررسی خاستگاه‌های نظری اندیشۀ ژرار، استدلال‌های وی را در این باره بررسی و تحلیل کند. در این پژوهش نگارنده با تأکید بر جایگاه نظری ژرار مبنی بر قول به عدم اصالت آگاهی، موضع ضد دکارتی او را نسبت به سوژه، محل تأمل می‎داند و معتقد است آنچه ژرار به مثابۀ ساختارِ بنیادی فرهنگ مطرح می‌کند، از نوعی ناخودآگاهی کور و لجام گسیخته پیروی می‌کند که مبتنی بر نفیِ جایگاه خودآگاه و خودکار بودگی میل است.

چکیده انگلیسی:

René Girard takes a critical approach to the James George Frazer and Claude Lévi-Strauss anthropological views. He belongs to the Freudian psychoanalytic school and the late French psychoanalysis. Girard has proposed a view about history and culture that is a novel mixture of literary criticism, mythology, psychoanalysis and religious studies. He puts forward the idea that in every myth it can be found the trace of a real violence that has changed over time; he turns to a Euhemeristic  mythological point of view which holds that objective historical violence is a constitutive component of rituals and myths of different tribes. By reading texts, he identifies symbolic signs that indicate to mimetic desire in human’s ontological and psychological structure as well as victimary process and scapegoat mechanism in the cultural foundations of different ethnic groups. Accordingly, the present article attempts to consider the origins of Girard's ideas and his arguments by using analytical-critical method. The author of the paper puts an emphasis on Girard's irrationalist points of view and criticizes his anti-Cartesian views about the "subject". Also, what he proposes as the foundation of human culture follows a blind and wild unconsciousness which is based on denial of self-conscious position of desire. 

منابع و مأخذ:

احمدی، بابک. 1388. سارترکهمی‌نوشت.  تهران: مرکز.

اِندو، پاول. 1384. «اضطرابتأثیر.  دانش‌نامۀنظریه‌ایادبیمعاصر. ایرنا ریما مکاریک. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.

بهار، مهرداد. 1377. از اسطوره تا تاریخ. تهران: نشرچشمه. 

دیاکونوف، ا.م. 1387. «ماد در تاریخ ایران. دورة ماد، از مجموعة تاریخ کمبریج». به سرپرستی ایلیا گرشویچ. ترجمۀ بهرام شالگونی. تهران: جامی.

سولکی، سام. 1384. «ایدئولوژی». دانش‌نامة نظریه‌ای ادبی معاصر. ایرنا ریما مکاریک. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.

طاهری، محمد. 1390. «نظریة میل محاکاتی رنه ژرار و تبیین آن در چند داستان شاهنامه». ادبپژوهی. ش17. پاییز. صص 31-9.

فرای، نورتروپ. 1377. تحلیلنقد. ترجمۀ صالح حسین. تهران: نیلوفر.

کاسیرر، ارنست. 1382. اسطورۀدولت. ترجمۀ یدالله موقن. تهران: هرمس.

کوندرا، میلان. 1378. بارهستی. ترجمۀ پرویز همایون‌پور. تهران: گفتار.

لاکومب، میشله. 1384. «کارناوال». دانش‌نامة نظریه‌ای ادبی معاصر. ایرنا ریما مکاریک. ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.

موللّی، کرامت. 1390. مبانیروان‌کایفروید ـ لکان. تهران: نی.

نولدکه، تئودور. 1358. تاریخایرانیانوعرب‌هادرزمانساسانیان. ترجمۀ عباس زریاب خوئی. تهران: انجمن آثار ملی.

هومر. 1388. ایلیـاد. ترجمۀ سعید نفیسی. تهران: سپهر ادب.

 

English Souces

Adams, Rebecca & René Girard. (1993). “Violence, Difference, Sacrifice: A Conversation with René Girard”. Religion & Literature. Vol. 25. No. 2. Pp. 9-33.

Bloom, Harold. (1997). The Anxiety of Influence: A Theory Of Poetry. New York & Oxford: Oxford University Press.

Burkert, Walter, Girard, Rene & Z. Smith Jonathan. (1987). Violent Origins: Ritual Killing and Cultural Formation. Ed. by Robert G. Hamerton-Kelly, with an introduction by Burton Mack and a Commentary by Renato Rosaldo. Stanford &California: Stanford University Press.

Codwell, Scott. (2013). René Girard and Secular Modernity: Christ, Culture, and Crisis. Notre Dame. Indiana: University of Notre Dame Press.

Daigle, Christine. (2010). Jean-Paul Sartre. London and New York: Routledge.

Dawson, David. (2013). Flesh Becomes Word: A Lexicography of the Scapegoat or the History of an Idea. Michigan: Michigan State University Press.

Dumouchel, Paul. (2014). The Ambivalence of Scarcity and Other Essays. Michigan: Michigan State University.

Fleming, Chris. (2002). “Mimesis and Violence: An Introduction to the Thought of Rene Girard”. Australian Religion Studies Review. Vol. 15. No. 1. Pp. 57-72.

Frazer, J. George. (1913). The Golden Bough: A Study in Magic and Religion. 3^rd ed. vol. 6. London: Macmillan.

Girard, René. (1977). “Dionysus and the Violent Genesis of the Sacred”. Tr. by Sandor Goodhart. Boundary. Vol. 5. No. 2. Winter. Pp. 487-506.  

___________. (1984). “Generative Violence and The Extinction of Social Order”. Tr. by Thomas Wieser. Salmagundi. No. 63 & 64. Spring &Summer. Pp. 204-237. 

___________. (1986). The Scapegoat. Tr. by Yvonne Freccero. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.

___________. (1989).Violence and the Sacred. Tr. by Patrick Gregory. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.

___________. (1997). “Interview with Girard, René: Comments on Christianity, Scapegoating, and Sacrifice”. Religion. No. 27. Pp. 249–254.

___________. (2000). The Girard Reader. Ed. by James G. Williams. New York: The Crossroad Publishing Company.

___________. (2000a). “Mimesis and Violence: Perspectives in Cultural Criticism”. The Girard Reader. (an excerpt fromBerkshire Review. 14 (1979): 9-19). Ed. by James G. Williams. New York: The Crossroad Publishing Company.

___________. (2000b). “Triangular Desire”. The Girard Reader. (an excerpt from Deceit, Desire, and the Novel. 1-17). Ed. by James G. Williams. New York: The Crossroad Publishing Company.

Golsan, Richard J. (2002). René Girard and Myth: An introduction. New York & London: Routledge.

Homer, Sean. (2005). Jaques Lacan. London and New York: Routledge.

Kearney, Richard. (1995). “Myth and Scapegoats: The Case of René Girard”. Theory, Culture & Society. Vol. 12. Pp. 1-14.

Kerr, Fergus. (1992). “Revealing the Scapegoat Mechanism: Christianity after Girard”. Royal Institute of Philosophy Supplement. Vol. 32. March. Pp. 161-175. 

Kirwan, Michael. (2009). Girard and Theology. London & New York: T&T Clark.

Oughourlian, Jean-Michel. (2010). The Genesis of Desire. Tr. by Eugene Webb. Michigan: Michigan State University Press. 

Palaver, Wolfgang. (2013). René Girard’s Mimetic Theory. Tr. by Gabriel Borrud. Michigan: Michigan State University Press.

Potolsky, Matthew. (2006). Mimesis. New York & London: Routledge.

Rasmussen, David M. (1974). Symbol and Interpretation. The Hague: Martinus Nijhoff.

Sartre, Jean-Paul. (1989). No Exit and Three Other Plays. New York: Vintage Books: A Division of Random House, Inc.

________________. (2003). Being and Nothingness: A Phenomenological Essay on Ontology. Tr. by Hazel E. Barnes. London: Routledge.

References

Ahmadī, Bābak. (2009/1388SH). Sartre ke mīnevešt. Tehrān: Markaz

Bahār, Mehrdad. (1998/1377SH). Az ostūre tā tārix. Tehrān: češme.

Cassirer, Ernst. (2003/1382SH). Ostūre-ye dowlat (The Myth of the State). Tr. by Yadollāh Mūqen. Tehrān: Hermes.

Diakonov, A. M. (2008/1387SH). “Mād”. dar Tārīx-e Irān dowre-ye mād az majmū’e-ye Tārīx-e Cambridge (The cambridge history of Iran: Median and achaemenian period). Tr. by Bahrām Šalgūnī. Tehrān: Jāmī.

Endo, Powell (2005/1384SH). “Ezterāb-e ta’sīr” (Anxiety of influence). dar Dāneš-nāme-ye nazarīe-hā-ye adabī-ye mo’āser (Encyclopedia of Contemporary Literary Theori). Irna Rima Makaryk. Tr. by Mehrān Mohājer & Mohammad Nabavī. Tehrān: Āgah.

Frye, Northrop. (1998/1377SH). Tahlīl-e naqd (Anatomy of Criticism). Tr. by Sāleh Hosseinī. Tehrān: Nilūfar.

Homer (2009/1388SH). Iliad. Tr. by Sa’īd Nafīsī. Tehrān: Sepehr-e Adab.

Kundera, Milan. (1999/1378SH). Bār-e Hastī(Nesnesitelná lehkost byti). Tr. by Parvīz Homāyūnpūr, Tehrān: Goftār.

Lacombe, Michelle. (2005/1384SH). “Carnival” dar Dāneš-nāme-ye nazarīe-hā-ye adabī-ye mo’āser (Encyclopedia of Contemporary Literary Theori). Irna Rima Makaryk. Tr. by Mehrān Mohājer & Mohammad Nabavī. Tehrān: Āgah.

Movallalī, kerāmat. (2011/1390SH). Mabānī-ye ravān-kāvī-ye Freud-Lacan. Tehrān: Ney.

Noldka, Theodore. (1979/1385SH). Tārīx-e iranīān va ārab-hā dar zamān-e sāsānīyān (The History of Iranians and Arabs during the Sassanian Period). Tr. by Abbās Zaryāb Xoyī. Tehrān: Anjoman-e āsār-e mellī.

Solki, Sam. (2005/1384SH). “Ideology”. dar Dāneš-nāme-ye nazarīe-hā-ye adabī-ye mo’āser (Encyclopedia of Contemporary Literary Theori). Irna Rima Makaryk. Tr. by Mehrān Mohājer & Mohammad Nabavī. Tehrān: Āgah.

Tāherī, Mohammad. (2011/1390SH). “Nazarīye-ye meyl-e mohākātī-ye René Girard va tabyīn-e ān dar čand dāstān-e šāhnāme”. Adab-pažūhī. Year 5. No. 17. Pp. 9-31.