مقایسه کهن‌الگوهای یونگ با شیوة عرفانی ابوسعید

محورهای موضوعی : اسطوره

تقی اژه‌ای ¹ , مهدی عرب جعفری ²

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

تاریخ دریافت : 1396/06/27 تاریخ پذیرش : 1396/06/27 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: یونگ, ابوسعید ابوالخیر, کهن‌الگوها, عرفان اسلامی, نقاب و سایه,

چکیده مقاله :

عارفان مسلمان و یونگ نظریات و تعالیم همانندی دارند. کهن‌الگوهای یونگ، به‌ویژه دو کهن‌الگوی سایه و نقاب را می‌توان به تعالیم عارفان مسلمان نزدیک دانست. ویژگی‌هایی که یونگ برای کهن‌الگوی سایه برمی‌شمارد، نزدیک به ویژگی‌هایی است که عارفان اسلامی برای نفس برمی‌شمارند و عبادت‌ها و ریاضت‌هایی که عارفان برای رام کردن نفس انجام می‌دهند تا حدودی همانند کهن‌الگوی نقاب در نزد یونگ است. البته به دلیل متفاوت بودن هدف و مبانی معرفتی یونگ و عارفان، تفاوت‌هایی نیز در روش آنان وجود دارد. این پژوهش می‌کوشد این دو کهن‌الگو در نزد یونگ را با تعالیم ابوسعید ابوالخیر تطبیق و مقایسه کند. نگارنده کوشیده است با نگاهی مقایسه‌ای شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو شیوه معرفتی را تبیین کند و نمودهای سایه را در اندیشة ابوسعید بنمایاند و با یافتن انواع نقاب در دیدگاه وی نقش مثبت و منفی آنها را بیان کند. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که هدف یونگ سازگار و هماهنگ کردن انسان با جامعه و رساندن او به فردیت در همین اجتماع است، ولی هدف ابوسعید رساندن انسان به حقیقت است.

چکیده انگلیسی:

Muslim mystics and Jung have similar teachings and views. Jungian archetypes, especially the archetypes of shadow and persona, are close to the ideas of Muslim mystics. Features of the shadow are close to the features that Islamic mystics express for soul, and the worship and asceticism that mystics do to refining soul are somewhat like Jungian archetype of persona. Of course, due to the difference in goals and the epistemic foundations of Muslim mystics and Jung, there are differences in their methods. The present article seeks to compare these two Jungian archetypes with the teachings of Abu Saeed Abu al-Kheir. The author has tried to explain the similarities and differences of these two epistemological approaches with a comparative look, and to show the presentations of shadow in Abu Saeed's thoughts. Also, the attempt is made to find the types of persona in his ideas and express their positive and negative role. The result of the research shows that Jung's goal is to adapt man to his society and providing individuality for him in this society, but the goal of Abu Saeed is to bring man to Truth.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم. 1386. ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای. چاپ سوم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی.

بتولی، سید محمدعلی. 1376. با یونگ و سهروردی (مبانی فلسفی و عصب‌شناختی نظریه یونگ). تهران: اطلاعات.

جمال‌الدین ابوروح لطف الله بن ابی سعیدبن ابی سعد. 1384. حالات و سخنان ابوسعیدابوالخیر. مقدمه. تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ ششم. تهران: سخن.

حافظ شیرازی، خواجه شمس الدین محمد. 1367. دیوان. باهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی. چاپ پنجم. تهران: زوّار.

دایر، وین. 1386. درمان با عرفان. ترجمه جمال هاشمی. چاپ دهم. تهران: شرکت سهامی انتشار.

روضاتیان، سیده مریم و همکاران. 1391. «نقد و تحلیل کهن‌الگوی سایه با توجه به مفهوم نفس در عرفان»، نشریه ادب و زبان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، س 15. ش 32. پاییز و زمستان. صص 85- 103.

سجادی‌ راد، صدیقه و کریم سجادی‌ راد. 1389. «بررسی نقاب و سایه یونگ در غزلیات سنایی»، فصلنامه ادب و عرفان، دوره2، ش5، صص8-92.

شریعت باقری، محمد و مهدی، عبدالملکی. 1387. تحلیل روانشناختی خودشکوفایی از دیدگاه مولانا و راجرز. چاپ دوم. تهران: دانژه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1385. چشیدن طعم وقت. از میراث عرفانی ابوسعید ابوالخیر. تهران: سخن.

شمیسا، سیروس. 1371. داستان یک روح. چاپ اول. تهران: فردوس و مجید.

ـــــــــــــــ . 1381. نقد ادبی. چاپ سوم. تهران: فردوس.

شولتز، دوان پی. سیدنی آلن شولتز. 1385الف. تاریخ روانشناسی نوین. ترجمه علی اکبر سیف و همکاران. تهران: رشد.

ـــــــــــــــــــــــــــــ . 1385ب. نظریه‌های شخصیت. ترجمة یحیی سید محمدی. چاپ نهم. تهران: ویرایش.

عزالدین کاشانی، محمودبن علی. 1385. مصباح‌الهدایه و مفتاح‌الکفایه. مقدمه. تصحیح و توضیحات عفت کرباسی و محمدرضا برزگر خالقی. چاپ دوم. تهران: زوار.

غنی، قاسم. 1340. بحث در آثار و افکار و احوال حافظ. جلد دوم (تاریخ تصوف در اسلام) چاپ دوم. تهران: زوّار.

فوردهام، فریدا. 1346. مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. ترجمة مسعود میربها. تهران: سازمان انتشارات اشرفی.

قشقایی، سعید. 1390. «بررسی کهن‌الگوی سایه و انطباق آن با نفس در مثنوی‌های عطار»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س7، ش 25، زمستان.

قشیری، ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن. 1387. رساله قشیریه. ترجمة ابوعلی حسن بن احمد عثمانی. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. چاپ اول. تهران: زوّار.

کاکس، دیوید. 1383. روان‌کاوی و روان‌شناسی تحلیلی (مقدمه بر اثر ک. گ. یونگ). ترجمه سپیده رضوی. تهران: پیک فرهنگ.

کزازی، میرجلال الدین. 1372. رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: مرکز.

محمدبن منور میهنی. 1385. اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابوسعیدابوالخیر. مقدمه، تصحیح، تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. چاپ ششم. تهران: آگاه.

محمدی، علی و مریم اسم‌علی‌‌پور. 1391. «بررسی تطبیقی کهن‌الگوی نقاب در آرای یونگ و رد پای آن در غزل‌های مولانا (غزلیات شمس)»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، س8، ش26، صص 151-183.

مورنو، آنتونیو. 1386. یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمه داریوش مهرجویی. چاپ چهارم. تهران: مرکز.

مولوی، جلال الدین محمد. 1386. فیه ما فیه. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. چاپ پنجم. تهران: نامک.

میرباقری فرد، سید علی اصغر و همکاران. 1388. «علل پای‌بندی پیروان مکتب عرفانی بغداد به رعایت شریعت»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، س17. ش 64. بهار، صص 65- 90.

نجم رازی، عبدالله بن محمد. 1384. مرصاد‌العباد. به اهتمام محمدامین ریاحی. چاپ یازدهم. تهران: علمی و فرهنگی.

هال، کالوین اس و ورنون جی نورد بای. 1375. مبانی روان‌شناسی تحلیلی یونگ. ترجمه محمد حسین مقبل. تهران: جهاد دانشگاهی تربیت معلم.

یاوری، حورا. 1374. روانکاوی و ادبیات. چاپ اول. تهران: تاریخ ایران.

یونگ، کارل گوستاو. 1368. چهار صورت مثالی. ترجمه پروین فرامرزی. مشهد: آستان قدس رضوی.

ـــــــــــــــــ . 1372. روان‌شناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمه محمد علی امیری. تهران: علمی و فرهنگی.

ــــــــــــــــ . 1377. انسان و سمبل‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. چاپ اول. تهران: جامی.

 

English Source

Jung.Carl Gustav. 1960. Archetype and the collective 

References

Holy Qurān.

Batūlī, Seyyed Mohammad Alī. (1997/1376SH). Bā Jung va sohrevardī (Mabānī-ye falsafī va Asabšenāxtī -ye nazarīye-ye Jung). Tehrān: Ettelā’āt.

Dyer, Wayne W.  (2007/1386SH). Darmān Bā Erfān (You will see it when you believe it). Tr. by Jamāl-e Hāšemī. Tehrān: Šerkat-e Sahāmī-ye Entešār.

Ez-od-din Kāšāni, Mahmūd ebn-e Alī. (2006/1385SH). Mesbāh al-hedāye va Meftāh al-kefāye. Introduction, correction and Ed. by Effat-e Karbāsī &  M. Rezā Barzegar-e Xālegī. Tehrān: Zavvār.

Fordhām, Feridā. (1967/1346SH). Mogaddame-ī  bar ravān-šnāsī-ye Jung. (An introduction to Jung's psychology). Tr. by Mas’ūd Mīrbahā. Tehrān: Sāzmān-e Entešārāt-e Ašrafī.

Qanī, Qāsem. (1961/1340SH). Bahs dar āsār va afkār va  Ahvāl-e Hāfez. Tehrān: Zavvār.

Qašgāvī, Sa’īd. (2011/1390SH). "Barresī-ye kohan-olgū-ye sāye va Entebāq-e ān bā nafs dar Masnavīhā-ye attār". Journal of mystical literature and mythology. Seventh year. Winter. No. 25.

Qošeyrī, Abdolkarīm ebn-e Havāzen. (2008/1387SH). Resāle-e Qošeyrī-ye. Tr. by Abū-Alī Hasn ebn-e Ahmad-e Osmānī. Ed. by Badī’ al-zamān Forūzānfar. Tehrān: Zavvār.

Hāfez, Šams- od-dīn Mohammad. (1988/1367SH). Divān. Ed. by Mohammad Qazvīnī and Qāsem Qanī. Tehrān: Zavvār.

Calvin S, Hall and Vernon J, Nordby. (1996/1375SH). Mabānī-Ye ravān-šenāsī-ye tahlīlī-ye Jung(A primer of Jungian psychology). Tr. by Mohammad-hosayn Moqbel. Tehrān: Jahād-e Dānešgāhī-ye Tarbīyat mo’allem.

Jamā- Od-din Abu- Rūh Lotf Allāh Ebn Abi Sa’īd Abo- Al-xeyr. (2006/1384SH). Hālāt o Soxanān-e Abi- Sa’īd Abo- Al-xeyr. Forvārd and Ed. by M. Rezā Šafī’ī-ye Kadkanī.. Tehrān: Soxan.

Jung, Carl Gustav. (1989/1368SH). Čahār surat-e mesālī(Four archetypes; mother, rebirth spirit, trickster). Tr. by Parvīn Farāmarzī. Mašhad: Āstān-e Qods-e razavī.

Jung, Carl Gustav. (1993/1372SH). Ravān-šenāsī-ye zamīr-e nā-xod-āgāh. Tr. By Mohammad Alī Amīrī. Tehrān. Elmī va farhangī.

 

Cox, David. (2004/1383SH). Ravān-kāvī va ravān-šenāsī-ey tahlīlī(Analytical psychology. An introduction to the work of G. G. Jung).  Tr. by Sepīde Razavī. Tehrān: Peyk-e Farhang.

Kazzāzī, Mīr Jalāl al-dīn. (1993/1372SH). Royā. hemāse. ostūre. Tehrān: Markaz.

Mohammadī, Alī and Maryam Esmaltpūr. (2013/1391 SH). "Barrast –ye tatbiqi-ye Kohan-Olgū-ye neqāb dar ārā-ye yung va radd-e pā-ye ān dar qazalhā-ye mowlā nā". (qazalihat-e šams). Journal of mystical literature and mythology. Year8.No.26.

Mohammad ebn-e Monavvar. (2006/1385SH). Asrār al-tohīd fī magāmāt-e abusa’īd abol-xeyr. Introduction, correction and Ed. by M. Rezā Šafī’ī-ye Kadkanī. Tehrān: Āgāh.

Mīrbāqerīfard. Seyyed Alī Asqar and Hossein Āqāhossenī and Mahdī Rezāyī. (2009/1388SH). "Elal-e pāy-bandī-ye peyrovān-e maktab-e erfānī-ye baqdād be ra’āyat-e šari'at". Journal of Faculty of Literature and Humanities. Spring. No. 64.

Molavī, Jalāl al-dīn Mohammad. (2007/1386SH). Fīhe- mā- fīh. Ed. by Badi’ al-zamān Forūzānfar. Tehrān: Nāmak.

Morno, Āntoniyo. (2007/1386SH). Jung, xodāyān va ensān-e Modern (Jung, Gods, modern human). Tr. by Dārīyūš Mehrjūi. Tehrān: Markaz.

Najm-e Rāzī, Abdollāh ebn-mohammad. (2005/1384SH). Mersād al-ebād. Ed. by Mohammad Amīn Riyāhī. Tehrān: Elmī  va farhangī.

Rozātiyān, Seyyed-e Maryam etal. (2012/1391SH). "Nagd va tahlīl-e kohan- olgū-ye sāye bā tavajjoh be mafhūm-e nafs dar erfān". Journal of Literature and Language Faculty of Literature and Humanities. Kermān: Šahid Bāhonar University. Autumn and winter. No 32.

Šafī’ī Kadkanī, Mohammad Rezā. (2006/1385SH). Češīdan-e Ta’m-e Vagt. Tehrān: Soxan.

Šamīsā, Sīrūs. (1992/1371SH). Dāstān-e yek rūh. Tehrān: Ferdows va Majīd.

Šamīsā, Sīrūs. (2002/1381SH). Nagd-e adabī. Tehrān: Ferdows.

Šarī’at Bāqerī, Mohammad and Mahdī Abdolmalekī. (2008/1387SH). Tahlīl-e ravān-šenāxtī-ye xodškufāyi az dīdgāh-e molānā va rājerz. Tehrān: Dānžeh.

Schultz, Duane P. & Sydney Ellen Schulz. (2006/1385SH). nazarīyehā-ye šaxsīyat (Theories of personality). Tr. by Yahyā Seyyed Mohammadī. Tehrān: Virāyeš.

Schultz, Duane P. & Sydney Ellen Schulz. (2006/1385SH). Tārīx-e ravān-šenāsī-ye novīn (A history of modern psychology). Tr. by Alī Akbar Seyf. Tehrān: Rošd.

Yāvarī, Hūrā. (1995/1374SH). Ravān-kāvī  va adabiyāt. Tehrān: Tārīx-e īrān.