مبانی حقوقی تردید در صلاحیت قاضی با نگاهی به فقه امامیه
محورهای موضوعی :
فصلنامه حقوق قضایی
یحیی جعفری
1
,
احمدرضا خزایی
2
,
جمشید معصومی
3
1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
تاریخ دریافت : 1400/08/11
تاریخ پذیرش : 1400/08/11
تاریخ انتشار : 1398/03/01
کلید واژه:
قاضی,
قضا,
تردید,
صلاحیت قاضی,
عملکرد قاضی,
چکیده مقاله :
مواجه شدن با تردید صلاحیت قاضی پس از انتصاب وی به سمت قضا، موضوعی است که از آن می توان به چالش همیشگی قوه قضائیه در نظارت بر عملکرد قضات یاد کرد؛ گر چه برخی تغییرات در اوضاع و احوال اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جامعه تا حدودی می تواند موجبات تزلزل در خلقیات و در نتیجه اوصاف یک قاضی را موجب شود، لکن جایگاه خطیر قضاوت و ایضاً عواقب دنیوی و اخروی عملکردِ ناصواب قاضی، حساسیت این مهم را دو چندان کرده است. این پژوهش در پی تحلیل حقوقیِ تردید در صلاحیت قاضی با نگاهی مستند به فقه امامیه و بررسی چالش های فرارو است تا چراغی هر چند کم سو در این حوزه، که علیرغم اهمیت زیاد آن در مکتوبات و مستندات فقیر است، روشن شود.
چکیده انگلیسی:
Facing doubts about the judge's competence after his appointment to the judiciary is an issue that can be described as a constant challenge for the judiciary in overseeing the performance of judges; Although some changes in the economic, political and social situation of the society can cause some fluctuations in the mood and as a result the character of a judge, but the seriousness of the judgment and also the worldly and otherworldly consequences of the judge's improper performance, the sensitivity of this important Has doubled. This study seeks to analyze the legal doubt in the jurisdiction of the judge with a documentary look at Imami jurisprudence and examine the challenges ahead to illuminate a faint light in this area, which despite its great importance in poor writings and documents.
منابع و مأخذ:
قرآن کریم؛
نهجالبلاغه؛
ابنبابویه قمی، محمدبنعلیبنحسین [شیخ صدوق]، من لایحضره الفقیه، محقق: علیاکبر غفاری، جماعه المدرّسین فی الحوزه العلمیه، قم، بی تا، چاپ دوم؛
ادیبیمهر، محمد، سلوک دادرسی در فرهنگ و تمدن اسلامی ـ اخلاق حرفهای قضاء، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، 1388 ﻫ ش؛
انصاریان، حسین، شرح نهجالبلاغه، پیام آزادی، تهران، 1379 ﻫ ش، چاپ سوم؛
حیدرزاده، هادی، تعقیب انتظامی قضات، آزاده، تهران، 1373 ﻫ ش، چاپ دوم؛
دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، دانشگاه تهران، تهران، 1341 ﻫ ش؛
رامپوری، غیاث الدین محمدبن جلال الدین بن شرف الدین، غیاث اللغات، امیرکبیر، تهران، 1375 ﻫ ش، چاپ دوم؛
ص‍فی پ‍وری، ع‍ب‍دال‍رح‍ی‍م بن ع‍ب‍دال‍ک‍ری‍م، منتهی الارب فی لغه العرب، تصحیح و تعلیق: محمد‌حسن فؤادیان و علیرضا حاجیان‌نژاد، دانشگاه تهران، تهران، 1388 ﻫ ش؛
عاملی، محمدبنحسن [حر عاملی]، وسائل الشیعه الی مسائل الشریعه، دار احیاء التراث العربیه، بیروت، بی تا؛
عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، امیرکبیر، تهران، 1379 ﻫ ش، چاپ بیستم؛
فرهنگ لغت آبادیس، برگرفته در تاریخ 10/4/1399، ساعت 15:00 از سایت اینترنتی:
https://dictionary.abadis.ir/?lntype=fatoen,dehkhoda,fatofa,moeen,amid,name,wiki,wikiislamic&word=%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C&from=ac
فولادوند، محمدمهدی، ترجمه قرآن مجید، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، تهران، 1376 ﻫ ش/ 1418 ﻫ ق؛
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ـ انتشارات ریاست جمهوری؛
قربانی، علی و موحدی، جعفر، "ماهیت برائت در فقه و حقوق"، مجله حقوق دادگستری، شماره 80، زمستان 1391، صص 61 ـ 85؛
مجله طوبی، "اخلاق قضاوت از دیدگاه اسلام (1)"، اسفند 1385، شماره 15، برگرفته از سایت اینترنتی پایگاه اطلاعرسانی حوزه به نشانی:
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3280/4979/43109/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%82%D8%B6%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-(1)
محمدی ریشهری، میزانالحکمه، قم، دارالحدیث، 1375؛
موسوی، مجتبی، کلمه فی القضاء یا مباحثی پیرامون بعضی مسائل قضاء، اقبال، تهران، 1367؛
موسوی خمینى، روح‌الله [امام خمینی (ره)]، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره)، قم، 1380 ﻫ ش، چاپ بیست و چهارم
_||_قرآن کریم؛
نهجالبلاغه؛
ابنبابویه قمی، محمدبنعلیبنحسین [شیخ صدوق]، من لایحضره الفقیه، محقق: علیاکبر غفاری، جماعه المدرّسین فی الحوزه العلمیه، قم، بی تا، چاپ دوم؛
ادیبیمهر، محمد، سلوک دادرسی در فرهنگ و تمدن اسلامی ـ اخلاق حرفهای قضاء، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، 1388 ﻫ ش؛
انصاریان، حسین، شرح نهجالبلاغه، پیام آزادی، تهران، 1379 ﻫ ش، چاپ سوم؛
حیدرزاده، هادی، تعقیب انتظامی قضات، آزاده، تهران، 1373 ﻫ ش، چاپ دوم؛
دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، دانشگاه تهران، تهران، 1341 ﻫ ش؛
رامپوری، غیاث الدین محمدبن جلال الدین بن شرف الدین، غیاث اللغات، امیرکبیر، تهران، 1375 ﻫ ش، چاپ دوم؛
ص‍فی پ‍وری، ع‍ب‍دال‍رح‍ی‍م بن ع‍ب‍دال‍ک‍ری‍م، منتهی الارب فی لغه العرب، تصحیح و تعلیق: محمد‌حسن فؤادیان و علیرضا حاجیان‌نژاد، دانشگاه تهران، تهران، 1388 ﻫ ش؛
عاملی، محمدبنحسن [حر عاملی]، وسائل الشیعه الی مسائل الشریعه، دار احیاء التراث العربیه، بیروت، بی تا؛
عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، امیرکبیر، تهران، 1379 ﻫ ش، چاپ بیستم؛
فرهنگ لغت آبادیس، برگرفته در تاریخ 10/4/1399، ساعت 15:00 از سایت اینترنتی:
https://dictionary.abadis.ir/?lntype=fatoen,dehkhoda,fatofa,moeen,amid,name,wiki,wikiislamic&word=%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C&from=ac
فولادوند، محمدمهدی، ترجمه قرآن مجید، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، تهران، 1376 ﻫ ش/ 1418 ﻫ ق؛
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ـ انتشارات ریاست جمهوری؛
قربانی، علی و موحدی، جعفر، "ماهیت برائت در فقه و حقوق"، مجله حقوق دادگستری، شماره 80، زمستان 1391، صص 61 ـ 85؛
مجله طوبی، "اخلاق قضاوت از دیدگاه اسلام (1)"، اسفند 1385، شماره 15، برگرفته از سایت اینترنتی پایگاه اطلاعرسانی حوزه به نشانی:
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/3280/4979/43109/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%82%D8%B6%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-(1)
محمدی ریشهری، میزانالحکمه، قم، دارالحدیث، 1375؛
موسوی، مجتبی، کلمه فی القضاء یا مباحثی پیرامون بعضی مسائل قضاء، اقبال، تهران، 1367؛
موسوی خمینى، روح‌الله [امام خمینی (ره)]، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره)، قم، 1380 ﻫ ش، چاپ بیست و چهارم
