تحدید یا توسعه حقوق رقابت از منظر قواعد فقه امامیه (مطالعه موردی قواعد لاضرر، ید، تسلیط، احترام و نهاد حسبه)

محورهای موضوعی : فصلنامه حقوق قضایی

عادل ابراهیم پور ¹ , علی رضا ناصری ²

1 - استادیار، گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
2 - دانشجوی دکتری حقوق عمومی، گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/05/03 تاریخ پذیرش : 1401/06/10 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: قاعدۀ لاضرر, قاعدۀ تسلیط, حقوق رقابت, مداخلۀ دولت,

چکیده مقاله :

رقابت از مهم‌ترین مسائلِ حال حاضر اقتصاد دنیا است که پذیرش یا عدم پذیرش آن می‌تواند تأثیر بسیار تعیین‌کننده‌ای در اقتصاد کشورها داشته باشد. با توجه به نوع نظام سیاسی حاکم در کشور ما و همچنین تأکید قانون اساسی بر اهمیت و اولویت دادن به فقه امامیه در تمامی حوزه‌ها، ازجمله اقتصاد، جهت‌گیری فقهی در مورد پذیرش یا عدم پذیرش رقابت می‌تواند اقتصاد کشور را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. با توجه به اینکه حقوق رقابت موضوعی نسبتاً جدید است، به‌راحتی نمی‌توان از طریق منابعی چون قرآن و حدیث پی برد که آیا مورد پذیرش نظام فقهی اسلام قرار گرفته است یا خیر. از همین رو، بررسی قواعد فقهی می‌تواند به روشن شدن موضوع کمک کند. با این حال، برخی قواعد فقهی همچون لاضرر و احترام با موضوع رقابت موافق‌اند و برخی دیگر مانند قاعده‌های ید و تسلیط رقابت را مورد پذیرش قرار نمی‌دهند. همچنین موضوع دخالت حکومت در اقتصاد و تعیین حدود و ثغور آن از لحاظ موازین فقهی در این مقاله با استناد به روش تحقیق توصیفی و تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته و آرای مخالف و موافق آن مطالعه شده و به این نتیجه رسیده است که ظهور و بروز مفاهیم و گزاره‌های مربوط به حقوق رقابت بیش از آنکه در قالب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران قابل مشاهده باشد در منابع اصیل اسلامی مشاهده می‌شود.

چکیده انگلیسی:

Competition is one the important matters in nowadays economics which its effects on countries economy is at high importance. According to Iranian constitution and priority of Islamic rules and jurisprudence to other legal sources in any fields, analysis on compliance or noncompliance of Islamic rules with competition Acts and regulations is at great importance, since its sequences on country economy has determinative role. Some of Islamic rule such as “la zrar” seems to be in compliance with competition and others such as “yad” doesn’t have this feature. The other issue should be mentioned in this article is scope of government interference in economy and its analysis according to Islamic rules and jurisprudence based on pros and cons opinions through descriptive-analytical method. It is concluded that the concepts and issues related to competition rights can be seen in the original Islamic resource more frequently than within the framework of laws and regulations of Islamic Republic of Iran