بررسی انواع خدمات مرجع در کتابخانه‌های مرکزی واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی

محورهای موضوعی : دانش شناسی

ایرج مرادی ¹ , نجلا حریری ²

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

تاریخ دریافت : 1389/02/05 تاریخ پذیرش : 1389/07/05 تاریخ انتشار : 1390/06/01

کلید واژه: دانشگاه آزاد اسلامی, کتابخانه مرکزی, خدمات مرجع, ساختار سازمانی,

چکیده مقاله :

هدف: پژوهش حاضر به بررسی انواع خدمات مرجع در کتابخانه‌های مرکزی واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی پرداخته است. روش‌شناسی: روش پیمایشی ـ توصیفی است. برای گردآوری اطلاعات از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است که شامل 82 پرسش درباره منابع و خدمات مرجع می‌باشد. جامعه پژوهش کتابخانه‌های مرکزی 75 واحد بسیار بزرگ و جامع دانشگاه آزاد اسلامی است. یافته‌ها: پژوهش بیانگر آن است که 51.5 درصد از کتابداران مرجع مرد، و 45.3 درصد زن هستند و از بین مدارک مرتبط، کارشناسی کنابداری با 28.2 درصد، و کارشناسی ارشد کتابداری با 9.8 درصد بیشترین مقدار را دارند. نتایج حاکی از آن است که از بین خدمات مرجع سنتی، تهیه فتوکپی با 21.6درصد و مصاحبه مرجع با 20 درصد بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده‌اند. آموزش مراجعان در 49.5 درصد از موارد به صورت غیر رسمی و آموزش فردی است. مراجعه به مخزن منابع مرجع با 27.8 مهم‌ترین شیوه جستجو برای یافتن پاسخ مراجعان و کمبود منابع مرجع با 18 درصد، مهم‌ترین علت عدم پاسخگویی به نیاز‌های مراجعان است. نتیجه‌گیری: یک ساختار سازمانی برای بخش مرجع کلیه کتابخانه‌های مرکزی با تأکید بر دانشگاه آزاد اسلامی لازم است که در این پژوهش پیشنهاد شده است.

چکیده انگلیسی:

Purpose:The purpose of this research is to study the different reference services offerd in central libraries of Islamic Azad University. Methodology: The research method is descriptive, and to gather information a researcher made questionnaire including82 questions related to different aspects of the reference sources and services has been used. The research community included 75 very big and comprehensive IAU central libraries. Findings: Findings indicate  that 51.5% of the reference librarians are male and 45.3 p% females, 28.2%, have B.A of LIS and 9.8 %have  M.A of LIS, among whom 43 %are familiar with English language. Results shows that among traditional reference services, providing copies of document is outmost one by 21.6% and the offering the other specialized services are not in a proper state. Individual users’training is the first preference of the librarians by 41.5 % and the main reason  of the librarians for not answering the user’s needs is lack of reference sources. Conclusion:Finally an organizational model is presented for reference department of all central academic libraries focusing on IAU.  

منابع و مأخذ:

جناب زاده، رویا(1382). خدمات مرجع در کتابخانه‌های دانشگاهی. دفتر کتابداری، سال سی و هفتم، دفتر چهلم، ص، 215-20 حری، عباس(1371). مفهوم متاب مرجع. پیام کتابخانه. سال دوم، شماره  اول، بهار.

حمزه پور، محمد کاظم(1371)."برسی میزان آگاهی و شناخت کتابداران کتابخانه‌های پزشکی از مراجع اصلی پزشکی".پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.

فیضی، علیرضا(1369).”تعیین میزان رضایت استفاده کننده از خدمات مرجع کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های تربیت مدرس، صنعتی شریف و صنعتی امیرکبیر”. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری. تهران دانشگاه تربیت مدرس.

عطاری، علیرضا(1375). “تاثیر خودآموز استفاده از  کتابخانه‌های پژشکی بر میزان آگاهی دانشجویان در شناخت و نحوه استفاده از کتابخانه”. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.

مرادی، ایرج(1383).” بررسی وضعیت منابع و خدمات مرجع در کتابخانه‌های مرکزی دانشگاههای شهر اراک”.  پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات  تهران.

مرادی، ایرج(1387). “بررسی وضعیت منابع و خدمات مرجع در کتابخانه‌های مرکزی واحد‌های دانشگاه آزاد اسلامی برای ارائه الگوی متاسب”. رساله دکتری کتابداری و اطلاع‌رسانی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات  تهران.

Bunge, Charles. A. (1967).professional Education and Reference Efficiency.Ph.D.Dissertation,Ilions State University.

Bunge, C. A. (1999), Reference Services, Reference librarian, Vol.66,pp.99-185.

Bruke, L, (2008), Models of Reference services in Australian academic libraries, Journal of Librarianship and Information Science,Vol.40No.4,pp86-269.

Campbell, J. (1992), Sharking the Conceptual Foundations of Reference: a Perspective, Reference Services Review, Vol.20 No.40, pp. 29-36.

Claoghly, Karen (2004)."Digital reference services: how do the library-based services compare with the expert services?"Library www.emeraldinsight.com Riview, Vol.53, No.1, pp.17-23.Available at

Green,S(1876), Personal Relations Between Librarians and Readers, American Library Journal, Vol.1 No.1,pp74-81.

Katz, W.(1987), Introduction to Reference Work, 5^th ed., Vol.1 McGraw-Hill, New York, NY.

Lochore, Stephen (2004)."How Good are the Free Digital Reference Services? Comparison of library – based and expert services”. Library Review, Vol.53, No.1, pp. 24-29.

McKinnon, M.(1982), Administration of Reference Services In some Australian University Libraries, Australian Academic and research Libraries,Vol.13No2,pp. 82-94.

Moradi, I. Hariri, N. (2009), A Survey of Iranian Academic Reference Services in Terms of Librarians’ Discipline. Reference Services Review. Vol.37.No3.355-362.

Powell, Ronald R(1978).An Investigation of the Relationships Between Quantifiable Reference Services Variables and Reference Performance in Public libraries. the Libraray Quarterly.48(January):1-19

Rettig, J. (1993), Reference and Information Services, in Wedgeworth, R.(Ed.), World Encyclopedia of library and Information Services, American Library Association, Chicago, IL, pp 703-8.

Rothestein, S.(1953), The Development of the Concept of Reference Service in American libraries, 1850-1900, the Library Quarterly, Vol. 23No 1 pp.1-15.

RUSA (2008), Definitions of Reference, Reference and User services Association, Chicago IL, Available at: www.ala.org/ala/mgraps/divs/rusa/resources/ guidelines/ definitionsreference.cfm (accessed 2 May 20090.

Schmidt, J. (2007), Promoting Library Services in a Google world, Library Management, Vol. 28 Nos6/7, pp. 337-46.

Tenopier, Carol. (1993), Electronic Access to Periodicals. Library Journal, Vol. 118.Nov.PP:54