بررسی روند جریان اطلاعات در مراکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از دیدگاه اعضای هیات علمی و مدیران

محورهای موضوعی : دانش شناسی

علی صادق زاده وایقان ¹

1 - سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

تاریخ دریافت : 1399/01/15 تاریخ پذیرش : 1399/05/07 تاریخ انتشار : 1398/05/01

کلید واژه: وزارت علوم, جریان ‌اطلاعات, تحقیقات و فناوری, مراکز پژوهشی,

چکیده مقاله :

هدف: شناسایی وضعیت جریان اطلاعات در مراکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری انجام گرفته است. منظور از جریان اطلاعات عملیات مربوط به انتقال اطلاعات میان و درون مراکز پژوهشی است که سه مرحله گردآوری و استفاده (درونداد)، تولید و ذخیره (پردازش) و اشاعه (برونداد) اطلاعات را در بر می‌گیرد. روش پژوهش: پیمایشی و جامعه آماری آن شامل معاونین پژوهشی، مدیران پژوهشکده‌های تابعه، گروه‌های علمی، مدیران کتابخانه‌ها و اعضای هیات علمی در 70 مرکز پژوهشی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق‌ساخته است. برای تایید روایی و پایایی تعداد 30 پرسشنامه در 6 پژوهشکده انتخابی به ترتیب حروف الفبایی عنوان توزیع گردید، ضریب آلفای کرونباخ نشان داد که پرسشنامه از پایایی بسیار خوبی برخوردار است. در مجموع تعداد 409 پرسشنامه بین پژوهشگران جامعه آماری توزیع و در نهایت، تعداد 316 (2/72 درصد) پرسشنامه عودت داده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌‌افزار spss و برای آزمون فرضیه‌ها از آزمون آنوا استفاده شد . یافته‌ها: وضعیت کلی جریان اطلاعات در مراکز پژوهشی در مرحله گردآوری و استفاده (درونداد) با میانگین 79/4 مناسب و در مرحله تولید و ذخیره (پردازش) با میانگین 63/3 و اشاعه (برونداد) با میانگین 72/3 نامناسب بوده است. در مرحله گردآوری و استفاده (درونداد)، قالب‌های الکترونیکی (میانگین 06/5) بیشتر از قالب‌های چاپی (میانگین 61/4)، ولی در دو مرحله تولید و ذخیره (پردازش) و اشاعه (برونداد)، قالب‌های چاپی (با میانگین 09/4) بیشتر از قالب‌های الکترونیکی (با میانگین 1/3) مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌طور کلی جریان اطلاعات منابع (قالب‌های) چاپی با میانگین 26/4 بیشتر از جریان اطلاعات منابع (قالب‌های) الکترونیکی با میانگین 75/3 است. همچنین در بین مراکز پژوهشی مورد مطالعه، در هر سه مرحله جریان اطلاعات تفاوت معنی‌داری وجود دارد. نتیجه‌گیری: برای برقراری توازن در روند جریان اطلاعات، دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان مراکز پژوهشی باید برنامه تشویقی برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات از طریق حضور در مجامع علمی بین‌المللی و سهم قابل توجه در جریان بین‌المللی اطلاعات را مورد توجه قرار دهد.

چکیده انگلیسی:

Objective: Investigates the information flow in research institutes affiliated to Ministry of Science, Research and Technology (MSRT). The information flow was meant as the process of communicating information between and within research centers through three main phases: “acquisition and use", "production and storage" and "dissemination" of information. Methodology: Statistical population of the study were research assistants, managers of affiliated research institutes, scientific groups, library managers and faculty members in 70 research institutes affiliated to Ministry of Science, Research and Technology (MSRT). Data were collected by researcher-made questionnaire. To confirm the validity and reliability, 30 questionnaires were distributed in 6 selected research institutes in alphabetical order. The obtained Cronbach's alpha coefficient showed that the questionnaire has a very good reliability. Totally 409 questionnaires were distributed among researchers which 316 (72.2%) questionnaires were returned. SPSS software was used to analyze the data and ANOVA test was used to test the hypotheses. Resultes: Findings showed that the general situation of information flow in the stage of “acquisition and use (input)" with an average of 4.79 and in the stage of "production and storage (processing)" with an average of 3.63 and “dissemination (output)" with an average of 3.72 was inappropriate. In the stage of “acquisition and use (input)", electronic formats (average 5.06) are used more than printed forms (average 4.61), but in the two stages of "production and storage (processing)" and "dissemination (output)", Printed formats (with an average of 4.09) are used more than electronic forms (with an average of 3.1). In general, the information flow of printed resources (format) with an average of 4.26 is more than the information flow of electronic resources (format) with an average of 3.75. Also, there is a significant difference between the studied research centers in all three stages of information flow. Conclusion: To balance the flow of information, planners at in research centers should consider an incentive program to share information through participation in international scientific conferences and a significant contribution to the international information flow.

منابع و مأخذ:

بریس، ن؛ کمپ، ر؛ سنلگار، ر (1388). تحلیل داده‌های روانشناسی با برنامه اس.پی.اس.اس. ترجمه خدیجه علی‌آبادی و سیدعلی صمدی. تهران: نشر دوران.

بیات، ف؛ حسن‌زاده، م (1397). تحلیل جریان اطلاعات علمی از دانشگاه به جامعه. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 4(1)، 39- 63.

پتروویچ، ن (1387). اطلاعات و ارتباطات(اکنون و آینده). در: شمه‌ای از اطلاعات و ارتباطات. ترجمه و تالیف عبدالحسین آذرنگ. تهران: کتابدار.

توکلی، ث؛ سلامی، م (1393). واکاوی جریان اطلاعات در فعالیت‌های پژوهشی پژوهشگران سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 17(3)،83- 107.

حسن‌زاده، م (1387). مروری بر مفهوم و ابعاد جغرافیای سیاسی اطلاعات. اطلاع‌شناسی، 5(3)،  109-120.

حسن‌زاده، م؛ صادق‌زاده‌وایقان، ع (1391). بررسی مقایسه‌ای دروندادها و بروندادهای جریان اطلاعات در پژوهشکده‌های آموزش عالی ایران. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 2(1)، 71- 90.

حسن‌زاده، م؛ فتاحی، ر (1383). جریان جهانی اطلاعات و چشم انداز ملی ما. فصلنامه کتاب، 15(2)، 83-95.

ساغروانی، س؛ رضائیان، ع (1392). الگوی ارتباطی جریان اطلاعات در سازمان و ابعاد رضایت از ارتباطات سازمانی. پردازش و مدیریت اطلاعات، 29(1)، 121- 135.  

صادق‌زاده‌وایقان، ع؛ حسن‌زاده، م (1394). بررسی جریان اطلاعات در پژوهشکده‌های وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. دانش‌شناسی،  8(30)، 47- 58.

صادق‌زاده‌وایقان، ع؛ حسن‌زاده، م؛ باب‌الحوائجی، ف؛ حریری، ن (1392). بررسی جریان اطلاعات در پژوهشکده‌های وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی. دانش‌شناسی، 6(23)، 47- 59.

صادق‌زاده‌وایقان، ع؛ نجفقلی‌نژادورجوی، ا (1397). نقش کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی در جریان اطلاعات از دیدگاه مدیران و پژوهشگران پژوهشکده‌های وابسته به آموزش عالی ایران. دانش‌شناسی. 11(40)، 84- 94.

صدوقی، ف؛ ارشادسرابی، ر؛ ولی‌نژادی، ‌ع (1393). بررسی وضعیت جریان اطلاعات در مراکز تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی تهران: 1391. مدیریت سلامت، 17(55)، 43- 50.

کاظمی، ب (1380). نظام اطلاعات مدیریت. تهران: اداره کل چاپ و انتشارات و توزیع دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

محمدخانی، آ (1387). بررسی نحوه جریان اطلاعات در پژوهشکده‌های دانشگاه تربیت مدرس تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد کتابداری و اطلاع رسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.

مهرابی، م (1387). موسسات پژوهشی کشور (بخش دولتی). تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.

نوروزی چاکلی، ع؛ نورمحمدی، ح (1386). وضعیت تولیدات علمی ایران و کشورهای منطقه در سال 2005 و 2006 بر اساس آمار موسسه اطلاعات علمی (آی.اس.آی). تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.

وبستر، ف (1384). نظریه های جامعه اطلاعاتی. ترجمه مهدی داودی. تهران: کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه.

یوسفعلی، ا؛ فرج‌پور، ف (1397). رتبه‌بندی شاخص‌های تأثیرگذار بر جریان اطلاعات در زنجیره تأمین بر اساس تاپسیس فازی. اندیشه آماد، 16(63)، 71- 96.

Black, A) 2007(. A Pre – History of the Learning Organization: Information and Knowledge Management befor the Digital Age. in The early information society: information management in Britain befor the computer. Ashgate.

Hargie, O; Dickson, D (2007). Are important corporate policies understood by employees?: Atracking study of organizational information flow. Journal of Communication Management, 11(1),9-25.

Shroeder, G (2004). Operations management: contemporary concepts and cases. McGraw,Hill. p219. 

Soo – Seong, L (1988). International information flow and the NICS: An investigation of the S. Korean case in relation to resent Amwrican ttrade policy. p Abstract.

Waxman, J; Feldman, S (2006). Partnering with HP in Information Lifecycle Management. [On-line] available at: http://www.idc.com.

Zhang, N; Yang, C (2002). Information flow analysis on role-based access control model. Information Management & Computer Security. 10(5), 225- 236.