مجمع البحرین،اقلیم هشتم، بهشت ناپیدای زمین

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

اکرم رحمانی ¹ (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رشت، گروه زبان و ادبیت فارسی،رشت، ایران)
علیرضا اقدامی ² (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رشت، گروه زبان و ادبیت فارسی،رشت، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/06/17 تاریخ پذیرش : 1394/06/17 تاریخ انتشار : 1392/03/01

کلید واژه: اسلام, عرفان, اساطیر, مجمع البحرین, دریا,

چکیده مقاله :

مجمع البحرین، محلّ اتّصال خلیج عقبه با خلیج سوئز، بر اساس جهان شناسی قدیم و گیتی شناسی سامی غربی، محلّ تلاقی دو دریا و پایان دنیاست که در آن آسمان و زمین به هم می رسند. مراد از دو دریا دو دریای اسطوره ای و پیش آفرینشی است که به صورت عوالم برین و زیرین خوانده شده اند و در سطح فرکانس عالم مادّی قرار نمی گیرند. از دیدگاه اسلام در مجمع البحرین شخصیّتی به نام خضر یا پیر وجود دارد که وظیفة رساندن سالکان از وادی های پرخطر به این مکان را بر عهده دارد. در مکتب عرفان و تصوّف نیز مجمع البحرین مفاهیمی چون : قاب قوسین، دل سالک، عالم مثال یا عالم وسیط، یکی از منازل سالکین حقیقت، حضرت جمع الجمع، غار اصحاب کهف، بحر محسوسات و معانی، بحر غیب و شهادت، بحر امکان و وجوب و بحر نبوّت و ولایت دارد. هدف از این تحقیق، بیان موقعیّت جغرافیایی، اسطوره ای، دینی و عرفانی واژة مجمع البحرین می باشد. در این مقالة تحقیقی سعی شده مفاهیم گوناگون این واژه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و اطّلاعاتی در مورد این مکان و حقیقت وجودی آن ارائه گردد. نتایج به دست آمده از این تحقیق این است که مجمع البحرین محلّ آفرینش اوّلیّة انسان، محلّ تلاقی دو دریا و محلّ اتّصال خلیج عقبه با خلیج سوئز، همان بهشت ناپیدای زمین و اقلیم هشتم ، اقلیمی که حوادث و حکایاتش در ملکوت و در عالم نفس و عالم بیداری شهودی روی می دهد، مکانی معنوی و در عین حال حقیقی است.

چکیده انگلیسی:

Majma- olbahrain , the meeting point between Aghabeh Gulf and Soez Gulf , on the basis of old and West Semitic geography is the meeting point of two seas and the end of the world which reach together in the sky and the earth . These two seas refer to two per –creational and legendavy seas which have been called the worlds "up in the sky " and " underneath " and are not considered the material world . According to Islam , In Majma – olbahrain is a character who is calld Khezr or " The old " whose responsibility is to bring the way favers from dangerous valleys to this place . In the school of Sufism and Mysticism , Majma – olbahrain has meanings such as the way favers heart , the house of the way favers of the truth , the cave of Kahf companions , the sea of the meanings and senses , the sea of the invisible and evidence , the sea of possibility and obligations and the sea of prophethood and Imamate . This study aims to describe the geographical , legendavy , religious , and mystic position of the term " Majma – olbahrain " . The writer of this study has tried to discuss and ana lyze different meanings of this term and give the readers in formation about this place and the truth of its existence.

منابع و مأخذ:

1. پورنامداریان، تقی،  1368، رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی، چاپ سوم، انتشارات علمی و فرهنگی،   تهران، ص528.

2. تهانوی، محمّد علی بن علی،  1862، کشّاف اصطلاحات الفنون، ج 1 و 2، کلکته.

3. خرّمشاهی، مختاری،بهاءالدّین، سیامک،  1383، قرآن و مثنوی، چاپ اول، نشر قطره، تهران، ص 728.

4. خواجوی­کرمانی،ابوالعطا،1374، دیوان کامل خواجوی­کرمانی، سعید قانعی، چاپ اوّل، بهزاد، تهران، ص741 .

5 . رامپوری، غیاث­الدّین، (بی­تا)، 1374، غیاث اللغات، جلد دوم، تهران، انتشارات معرفت، تهران، ص 578.

6. سجّادی، سیّدجعفر،1370، فرهنگ لغات و اصطلاحات­ و تعبیرات عرفانی، کتابخانۀ طهوری، تهران،        ص 814.

7. شاه نعمت­اللّه، ولی، 1372، دیوان شاه نعمت اللّه ولی، چاپ هفتم، انتتشارات کتابفروشی محمّد علمی، تهران، ص 704.

8. فرزام، حمید، 1379، تحقیق در احوال و آثار و افکار شاه نعمت اللّه ولی، چاپ دوم، سروش، تهران، ص 724.

9. گولپینارلی، عبدالباقی، 1381، نثر و شرح مثنوی شریف، جلد دوم، ترجمۀ توفیق سبحانی، چاپ سوم، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، ص  828.

11. گوهرین، سیّد صادق،  1383، شرح اصطلاحات تصوّف، جلدنهم، چاپ اول، انتشارات زوّار، تهران، ص 399.

12. گوهرین، سیّد صادق، 1362، فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، جلد هشتم، چاپ دوم، انتشارات زوّار، تهران، ص  456.

13. لاهوری، محمّد رضا، 1381، مکاشفات رضوی در شرح مثنوی معنوی، تصحیح رضا روحانی، چاپ اول، انتشارات سروش، تهران، ص 1011.

14. محمّد مراد بن عبدالرّحمان،  1373، آثارالبلاد و اخبارالعباد، جلد دوم، تصحیح دکتر سیّد محمّد شاه مرادی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ص5214.

15. مولوی، جلال­الدّین، 1363، کلیّات شمس (دیوان کبیر)، جلد دوم، تصحیح بدیع الزّمان فروزانفر، چاپ سوم  ، انتشارات امیرکبیر، تهران، ص 302.

16. مولوی، جلال­الدّین، 1372، مثنوی، ج دوم، تصحیح محمّد استعلامی، چاپ سوم، انتشارات زوّار، تهران، ص 349.

17. مولوی، جلال­الدّین، 1377، مثنوی معنوی، ج سوم، شرح کریم زمانی، چاپ دوم، انتشارات اطّلاعات، تهران، ص 1232.

18. میبدی، ابوالفضل رشیدالدّین، 1376، کشف الاسرار و عده الابرار، جلد پنجم، تصحیح علی اصغر حکمت، چاپ ششم، انتشارات امیرکبیر، تهران، ص 795.

19. نیکلسون، رینولد الین، 1384، شرح مثنوی معنوی مولوی، دفتر سوم، چاپ سوم، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، ص 1408.