ارزیابی سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان تهران
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
حسن احمدی
1
(استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران)
یعقوب اسماعیل زاده
2
(دانش آموخته کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران)
کلید واژه: برنامه ریزی منطقه ای, عدم تعادل منطقه ای, مدل تاکسونومی, استان تهران,
چکیده مقاله :
رشد سریع شهرنشینی در کشورهای جهان سوم باعث برهم خوردن تعادل منطقه ای می گردد. در این میان اتخاذ برخی سیاست های اقتصادی باعث جذب امکانات به چند منطقه محدود و عقب ماندگی بسیاری مناطق دیگر می گردد. اهداف این مقاله بررسیعدم تعادل منطقه ای در استان تهران و همچنین ارائه راهکارهای مناسب برای کاهش این عدم تعادل ها می باشد. روش تحقیق مبتنی بر روش تبیینی می باشد که با بهره گیری از مدل تاکسونومی و با استفاده از 36 شاخص اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی و زیربنایی به تحلیل این نابرابری پرداخته شده است.در این میان مهمترین سوال های تحقیق عبارتند از: سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان تهران تا چه میزان است؟ با اتخاذ چه راهکارها و سیاست هایی می توان در راستای تعادل و توازن بیشتر میان شهرستان های استان تهران گام برداشت؟ نتایج تحقیق نشان از وجود نابرابری در میان شهرستان های استان تهران دارد. شهرستان شمیران باجذب اکثر امکانات، با امتیاز 0.4427 به عنوان برخوردار ترین شهرستان و شهرستان قدس نیز با امتیاز 0.9829 محروم ترین شهرستان استان محسوبمی گردد. در نهایت در جهت کاهش عدم نابرابری های منطقه ایپیشنهاداتی از جمله تمرکز زدایی منابع و تصمیم گیری، بهره گیری از رویکردهای مدیریت یکپارچه و توزیع عدالت در فضا ارایه گردیده است.
Quick development in urbanization causes regional imbalance in developing countries. Adoption of some economic policies causes attraction of facilities to some regions and lag of more other regions. The goals of this article is studying regional imbalance in Tehran province and also offering suitable solutions to reduce this imbalance. Research method used in this article is explanatory method .Using taxonomy model and 31 economic, social and cultural indicators, this imbalance has been analyzed. Hypothesis of this research is: - It seems that Tehran County has a great influence in regional imbalance of Tehran province. - Decisions of economic planners and policy makers causes exacerbation of regional imbalance in Tehran province. Results of this article indicate existence of inequality in Tehran province. Shemiran County with attracting more facilities is most developed, and Ghods County is the worst under developed county. At the end of this article, has been tried to offer solutions to decrease the inequalities like, paying attention to deprived regions of province and utilization of growth opportunities.
1. ابراهیمزاده، عیسی و رئیس پور، کوهزاد، 1390، بررسی روند تغییرات درجهی توسعهیافتگی مناطق روستایی سیستان و بلوچستان با بهرهگیری از روش تاکسونومی عددی طی دهههای 1375-1385، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 24، 51-76.
2. ابراهیم زاده، عیسی، اسکندری ثانی، محمد و اسمعیل نژاد، مرتضی، 1389، کاربرد تحلیل عاملی در تبیین الگوی فضایی توسعه و توسعه نیافتگی شهری- منطقهای در ایران، فصل نامه جغرافیا و توسعه، شماره 17، 7-28.
3. امانپور، سعید، اسماعیلی، اعظم و جوکار، سجاد، 1391، تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان خوزستان از نظر شاخص آموزشی با استفاده از روش تاکسونومی عددی، فصلنامه آمایش محیط، شماره 17، 41-60.
4. اجلالی، پرویز، 1371، تحلیل منطقهای و سطحبندی سکونتگاهها، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، تهران.
5. پاپلی یزدی، محمد حسین و رجبی سناجردی، حسین، 1382، نظریههای شهر و پیرامون، انتشارات سمت، تهران.
6. توکلی، مرتضی، فاضلنیا، غریب، زارعی، یعقوب و نیک آریا، مهران، 1390، ارزیابی برخی شاخصهای ابعاد منطقهای در ایران، فصلنامه روستا و توسعه، سال 14، شماره 1، 101-117.
7 حسینزاده دلیر، کریم، 1380، برنامهریزی ناحیهای، انتشارات سمت، تهران.
8. حکمتنیا، حسن و موسوی، میرنجف، 1385، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامهریزی شهری و ناحیه، انتشارات علم نوین، تهران.
9. رضویان، محمد تقی و شالی، محمد، 1389، نابرابریهای منطقهای در استان آذربایجان شرقی با استفاده از روش تاکسونومی و خوشهبندی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 17، 25-40.
10. رئیس دانا، فریبرز، 1384، اندازهگیری شاخص و پویش فقر در ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، دورهی 4، شماره 17، 57-92
11. زالی، نادر،1390، مدیریت توسعه منطقهای با تحلیل نقش فاصله در میزان توسعه دوایر متحدالمرکز در استان (نمونه مطالعه: استان آذربایجان شرقی)، مدرس علوم انسانی- برنامهریزی و آمایش فضا، دوره 15، شماره3، 111-132.
12. زیاری، کرامتالله، 1379، سنجش درجه توسعه یافتگی فرهنگی استانهای ایران، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 16، 91-114
13. سرور، رحیم و رشیدی ابراهیم حصاری، اصغر، 1391، سنجش میزان توسعه یافتگی ساختارهای اقتصادی- اجتماعی شهرهای استان آذربایجان شرقی، جغرافیا (فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، سال دهم، شماره 35، 57-82.
14. سالنامه آماری استان تهران، 1389، استانداری تهران، معاونت برنامهریزی، دفتر آمار و اطلاعات.
15. صرافی، مظفر، 1378، مبانی برنامهریزی منطقهای، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، تهران.
16. عبداللهزاده، غلامحسین و شرفزاده، ابوالقاسم،1391، سطحبندی توسعه منطقهای در ایران (کاربرد رهیافت شاخص ترکیبی)، مجله مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، سال چهارم، شماره 13، 41-62.
17. قنبری، ابوالفضل و موسوی، میرنجف، 1390، قطبهای رشد به مثابه رویکردی در عدم تعادلهای ناحیهای ایران، دانشگاه آزاد اسلامی داحد اهر، فصل نامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، سال یازدهم، شماره 34، 50-72.
18. کلانتری، خلیل، 1380، برنامهریزی و توسعه منطقهای، تئوریها و تکنیکها، انتشارات خوشبین، تهران.
19. مرکز آمار ایران، 1390، سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان تهران.
20. مشکینی، ابوالفضل و قاسمی، اکرم، 1391، سطحبندی شهرستانهای استان زنجان براساس شاخصهای توسعه فرهنگی با استفاده از مدل TOPSIS، فصلنامه علمی- پژوهشی برنامهریزی منطقهای، سال دوم، شماره 7، 1-11.
21. مصومی اشکوری، سید حسین، 1376، اصول و مبانی برنامهریزی منطقهای، انتشارات صومعهسرا، تهران.
22. معاونت برنامهریزی استانداری تهران، 1388، طرح آمایش سرزمین استان تهران.
23. Clark, D., 2000, Urban World/Global City, Rout Ledge, London.
24. Pacione، M., 2005, Urban Geography،A Global Perspective،2th،London: Routledge.
25. Shankar،Raja & Anwar Shah., 2003, Bridging the Economic Divide within Countries : A Scorecard on the Performance of Regional Policies in Reducing Regional Income Disparities،World Development ،Vol. 31،No. 8،PP: 1421-1441.
26. Dupont, V., 2007, Do Geographical Agglomeration, Growth and Equity Conflict?, Regional Science, Vol. 86, No. 9.
27. Pumian, D., 2003, Scaling lows and urban systems, Pp. 22-25.
28. Noorbakhsh, F., 2002, Human Development and Regional Disparities in Iran: a Policy Model, Journal of International Development, No. 14, pp.927-949.
_||_