سنجش و تحلیل کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان مهبان، شهرستان نیک شهر)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
فرامرز پریمانی
1
(
دانشیار دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، بابلسر، ایران
)
مهدی جعفری
2
(
عضو هیأت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان، گروه آمار، زاهدان، ایران
)
عثمان بلوچی
3
(
دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
)
کلید واژه: کیفیت زندگی, مناطق خشک, شاخص های اقتصادی و اجتماعی, دهستان مهبان,
چکیده مقاله :
نواحی روستایی درکشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته به ویژه در مناطق جغرافیایی خشک و دارای محدودیت طبیعی با چالش های عدیده ای در زمینه های منابع تولیدی و کسب درآمد، دستیابی به فرصت های مناسب شغلی، مسکن پایدار، برخورداری از بسیاری از امکانات اساسی و تسهیلات رفاهی و همچنین خدمات تفریحی و فراغتی مواجه هستند و از آنجایی که امروزه هدف نهایی برنامه ریزی ها و انواع توسعه، بهبود کیفیت زندگی است، مطالعه و سنجش آن در کلیه اجتماعات انسانی خصوصاً در سکونتگاه های روستایی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و جزو ضرورت های اساسی در فرآیند توسعه پایدار روستایی به حساب می آید. هدف اصلی این تحقیق سنجش کیفیت زندگی(عینی) روستاییان در ابعاد اقتصادی و اجتماعی در دهستان مهبان، شهرستان نیک شهر واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی مبتنی بر تکمیل پرسش نامه بوده و برای تحلیل داده ها از نرم افزارSPSSاستفاده شده است. داده های تحقیق از 273 نفر سرپرست خانوار نمونه در روستاهای بالای 20 خانوار بدست آمده است. نتایج بدست آمده نشان می دهند،کیفیت زندگی روستاییان مهبان در ابعاد اقتصادی و اجتماعی از حد متوسط پایین تر است. منابع و امکانات اقتصادی(مالکیت زمین کشاورزی، مالکیت دام، خدمات بیمه کشاورزی و دام، میزان تولیدات کشاورزی، دامی و صنایع دستی)بیشترین تأثیر(1/076) و امکانات و خدمات اساسی(آب شرب لوله کشی،راه دسترسی،مسکن)، کمترین تأثیر(0/538) را بر کیفیت زندگی دارند. همچنین میزان جمعیت روستایی عاملی بسیار تأثیرگذار(1/751)برسطح کیفیت زندگی درمحدوده موردمطالعه است.
Rural areas in developing countries and less developed, especially in arid geographic areas with natural constraints are facing with numerous challenges in production and income sources, access to job opportunities, sustainable housing, having many of the facilities and recreational and leisure facilities and services. Since the ultimate goal of planning and development is improving the quality of life, study and measurement of the quality of life in all human communities, especially in rural areas is very important and it is essential in the process of sustainable development in rural areas. The main purpose of this article is measurement of the quality of life in economic and social aspects of the villagers in the village Mahban, Nikshahr city is located in the southeastern province of Sistan and Baluchestan. Research methods are based on descriptive - analytical (statistical) data analysis via completing the questionnaires and we used the SPSS software to analyzing the data. Research data were obtained from 273 households which their population is more than 20 families in Mahban. The obtained results show that the quality of life in Mahban in rural economic and social aspects is lower than average. Economic resources(Ownership of agricultural land, Ownership of livestock, Services agriculture and livestock insurance, agricultural, livestock and crafts production) have the most effect(1.076) on equality of life and basic services (Piped drinking water, access roads, housing) have the least effect (0.538) on quality of life. Also the rural population is a very influential factor (1.578) on the quality of life in the study area.
1. پورطاهری، مهدی و همکاران،1390، ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: دهستان خاوۀ شمالی، استان لرستان)، فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 76، صص 31- 13.
2. جاجرمی، کاظم و کلته، ابراهیم، 1385، سنجش وضعیت شاخصهای کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان (مطالعه موردی: گنبدقابوس)، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 8، صص 17- 5.
3. درونوفسکی، جان، 2535، کیفیت زندگی، اندازه گیری و برنامهریزی آن، ترجمه احمد اشرف.
4. رضوانی، محمدرضا و همکاران، 1387، ارزیابی کیفیت زندگی در نواحی روستایی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هشتم، شماره 30 و 31، صص 59- 35.
5. رضوانی، محمدرضا و همکاران، 1389، توسعه و سنجش شاخصهای کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: شهر نورآباد، استان لرستان)، مجله مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، سال اول، شماره دوم، صص110- 87.
6. رضوانی، محمدرضا و همکاران، 1389، ارتقای روستاها به شهر و نقش آن در بهبودکیفیت زندگی ساکنان محلی، فصلنامه پژوهشهای روستایی، دوره 1، شماره 1.
7. رضوانی، محمدرضا و منصوریان، حسین، 1387، سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخصها، مدلها و ارائة مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی، فصلنامه روستا و توسعه، سال 11، شماره ۳، صص 26- 1.
8. غفاری، غلامرضا و انق، نازمحمد، 1385، سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی (مورد: شهر گنبد کاووس)، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره اول، شماره 1، صص 199- 159.
9. غفاری، غلامرضا و امیدی، رضا، 1387، کیفیت زندگی در برنامههای عمرانی و توسعه ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی ، سال هشتم، شماره 30 و 31، صص33- 9.
10. فرجی ملائی، امین و همکاران، 1389، تحلیل ابعاد کیفیت زندگی در نواحی شهری ایران، مجله پژوهش و برنامهریزی شهری، شماره دوم، صص16- 1.
11. ماجدی، سید مسعود و لهساییزاده، عبدالعلی، 1385، بررسی رابطه بین متغیرهای زمینهای، سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی: مطالعه موردی در روستاهای استان فارس، فصلنامه روستا و توسعه، سال نهم، شماره4، صص 135- 91.
12. محمدی، جمال و همکاران، 1389، سنجش شاخصهای کیفیت زندگی از نظر شهروندان مشهد، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال دوم، شماره 3، صص 117- 100.
13. نوغانی، محسن و همکاران، 1388، کیفیت زندگی شهروندان و رابطه آن با سرمایه اجتماعی در شهر مشهد، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره اول، صص 140- 111.
14.Costanza, R., 2007, Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being, Ecological Economics, 61(2-3).
15. Campbell, Angus, Philip E. Converse and Willard L. Rodgers., 1976, The Quality of American Life: Perceptions, Evaluations and Satisfactions, New York: Russell Sage Foundation.
16. Dissart, J. Deller, S., 2000, Quality of Life in the Planning Literature, Journal of Planning Literature, 15: 135-161 Pal, A. K., Kumar, U. C., 2005, Quality of Life Concept for the Evaluation of Societal Development ofRural Community in West Bangal, India, Rural Development, Volume xv, no 2.
17. Lee, Y.-J., 2008, Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Environment, 43(7).
18. Phillips, David., 2006, Quality of Life: Concept, Policy and Practice. London: Routledge Publications.
19. Rahman & Mittelhamer & Wandschaneder., 2003, Measuring the Quality of Life Across countries: A sensitivity Analysis of well-being indices , wider internasional conference on inequality, poverty and Human well-being, May 30-31, 2003, Helsinki, Finland.
20. Massam, B.H., 2002, Quality of life: Public planning and private living, Progress in Planning, 58: 141–227.
21. Wish NB., 1986, Are we really measuring the quality of life? Well-being has subjective dimensions, as well as objective ones, American Journal of Economics and Sociology;45(1):93–9.
22. William, Ellis W., 1998, The Color Line and the Quality of Life in America, Journal of the American Statistical Association, Vol. 83, No. 4.
_||_
