مطالعه مقایسه ای تأثیر کارگاههای تولیدی بر محلات حاشیه نشین قلعه آبکوه و قلعه ساختمان مشهد
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ایمحمد اجزا شکوهی 1 , اکرم مهرورز 2 , مهرنوش افشاری 3
1 - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
2 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
کلید واژه: رضایت شغلی, حاشیه نشینی, مهاجرت, فاصله, کارگاههای تولیدی,
چکیده مقاله :
از پیامدهای صنعتی شدن رشد روزافزون شهرها در پی مهاجرت های روستا شهری بوده است. این مسئله در شهرهای ایران همچنان ادامه دارد و نه تنها گریبان گیر شهرهای بزرگ است بلکه به شهرهای متوسط هم سرایت نموده است. حاشیه نشینی و تأمین اشتغال برای ساکنان حاشیه ها تبدیل به معضلی برای شهرهای مهاجرپذیر شده است. اکثر این افراد فاقد مهارت و آموزش های لازم هستند. با این وجود به امید بهبود وضعیت زندگی و درامد بیشتر به شهرهای بزرگ می آیند و به دلیل نداشتن سرمایه لازم اجبارا جذب حاشیه ها می شوند. در این مقاله سعی شده است با مطالعه مقایسه ای دو محله حاشیه نشین قلعه آبکوه و قلعه ساختمان مشهد به تأثیر کارگاه ها در جمعیت پذیری محلات حاشیه نشین پرداخته شود. جامعه آماری انتخاب شده از کارگران و کارفرمایان دو محله است، تعداد 14203 کارگاه در هر دو محله مشغول فعالیت هستند. جامعه آماری به دست آمده با توجه به فرمول کوکران در مجموع 254 کارگاه است که در محله قلعه آبکوه 84 کارگاه و در محله قلعه ساختمان 170 مورد به صورت تصادفی انتخاب شده اند. روش تحقیق این مقاله ترکیبی از روش توصیفی- تحلیلی است و در جمع آوری و تحلیل اطلاعات از روش های اسنادی و مشاهدات میدانی استفاده شده است. نتایج استخراج شده از مطالب پرسش نامه ها و مصاحبه حضوری با نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. اطلاعات به دست آمده از نتایج نشان می دهد که یکی از مهم ترین دلایل انتخاب محل احداث کارگاه و اشتغال، برای کارفرما و کارگران نزدیکی به محل سکونت است، همچنین رابطه خویشاوندی بین کارفرما و کارگران می تواند به عنوان عاملی در جهت جذب جمعیت به این محلات باشد، تفاوت دیگر به دست آمده از نتایج در دو منطقه نشان دهنده تفاوت در نوع مهاجرین است، بیشتر مهاجرینی که در محله قلعه ساختمان سکونت دارند از شهرستان های خراسان بزرگ (فریمان، چناران، قوچان، تربت و سرخس و یا روستاهای اطراف این شهرستان ها) می باشند در صورتی که در محله آبکوه افراد وارد شده به این منطقه از سراسر شهرهای ایران (کاشان، تهران، قم، کرمان و ...) هستند.
Rural - urban migration is one of the consequences of growing industrial cities. This kind of migration has continued in recent decades, especially toward metropolitan cities. The subjects such as living problems, job finding and employment for the slummers which have been accommodated in slums, is of the great challenges for the governments. The lack of enough education and necessary skills to find a suitable job has resulted in disillusion among young slummers. At the present study, we have illustrated the significance of the impact of manufacturing workshops on population aggregate in one of the slums in Mashhad. Some 254 workshops were chosen, from which 84 workshops were in the Abkuh and the others were located in Ghaleh Sakhteman. The Cochran model was used to define the number of the workshops. The procedure of the investigation is based on questionnaire forms which have been filled by participants in these two case locations. Our results have shown that one of the most important reasons to choose the work place is the implication distance from living home for both employers and workers. The familiarity relationship between employers and workers is another factor for absorbing the migrant populations to these areas.From the aspect of ethnic texture, the origin of most emigrants to Ghaleh Sakhteman were from small towns in big Khorasan province such as Fariman, Ghoochan, Torbat and etc, while the emigrants to Abkuh were originated mostly from other cities like Qum, Kerman, Kashan and Tehran.
1. پاتر، رابرت.ب، سلیلوید ایونز، 1384، شهر در جهان درحال توسعه؛ ترجمه کیومرث ایراندوست و دیگران، چاپ اول، انتشارات سازمان شهرداریها ودهیاریهای کشور، تهران.
2. پاگ، سدریک، 1383، شهرهای پایدار در کشورهای درحال توسعه، ترجمه ناصر محرم نژاد، نشاط حداد تهرانی، چاپ اول، انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران.
3. حاتمینژاد، حسین، زمردیان، محمدجعفر، 1381، اسکان غیررسمی درمشهد، ماهنامه شهرداریها، شماره 45.
4. رهنما، محمدرحیم، 1387، بررسی تطبیقی حاشیهنشینی در شهرهای سبزوار، تربت حیدریه، نیشابور و گناباد، مجلۀ، جغرافیا و توسعه ناحیهای، شماره یازدهم.
5. سعیدی رضوانی، هادی، 1385، عملیاتی کردن شهرسازی مشارکتی در ایران (نمونه قلعه آبکوه مشهد)، نشریه هنرهای زیبا، شماره 28.
6. شرکت عمران و مسکن سازان منطقه شرق، 1387، طرح ساماندهی مناطق حاشیه نشین، مشهد.
7. صابریفر، رستم، 1388، بررسی تحلیلی حاشیهنشینی درشهر بیرجند: مطالعه موردی منطقه کارگران؛ فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال بیست و چهارم، شماره 1 (پیاپی92).
8. صرافی، مظفر، 1381، پیشنهاد راهبرد توانمندسازی و ساماندهی اسکان غیررسمی در ایران؛ فصلنامه تأمین اجتماعی، سال چهارم، شماره یازدهم.
9. عراقی، علی، 1388، حقوق کار 1، چاپ دهم، انتشارات سمت، تهران.
10. علاءالدینی، پویا و ناصری آراز، امین، 1387، اسکان غیررسمی درمشهد: بررسی وضعیت سکونتگاها و تمهیدات ساماندهی، فصلنامه هفت شهر، سال هفتم، شماره 23.
11. قرخلو، مهدی و شریفی، عبدالنبی، 1383، پیدایش، تکامل فیزیکی و وضعیت اجتماعی اقتصادی حاشیه نشینی (مطالعه موردی: محله عین 2 اهواز)، فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، سال سی و ششم، شماره 50.
12. کاظمیان، غلامرضا و همکاران، 1379، بررسی تطبیقی پنج کلانشهر ایران، سازمان عمران و بهسازی.
13. لطفی، حیدر و همکاران، 1389، بحران حاشیه نشینی و سکونت گاههای غیررسمی در مدیریت کلان شهرها و رهیافتهای جهانی، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، سال دوم، شماره دوم.
14. محسنی، رضاعلی، 1389، مسئلهحاشیهنشینیواسکانغیررسمیباتأکیدبرتوانمندسازیآن (مطالعه موردی: حاشیهنشینانشهرگرگان)، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، سال دوم، شماره چهارم.
15. مرکز مطالعات شهرداری مشهد، 1391.
16. مهدوی مزینانی، زهرا و مزینانی، مجتبی، 1390، آسیب شناسی حقوقی کار کودکان و نوجوانان در کسب و کارهای خانوادگی، فصلنامه خانواده پژوهی، سال هفتم، شماره 26.
17. مهندسان مشاور فرنهاد، 1385، طرح مجموعه شهری مشهد، گزارش تعیین حریم و محدوده شهر مشهد، مهندسان مشاور معمار و شهرساز فرنهاد، تهران.
18. مهندسین مشاورین شرق آذین، 1385، طرح جامع شهر مشهد.
19. هاشمی، حمید، 1385، آینده و فضای کسب و کار، فصلنامه تخصصی پارکها و مراکز رشدرشد، سال دوم، شماره هفتم.
20. هاشمی، سید مناف،1390، نظام مدیریت شهری در برنامه پنجم توسعه کشور، چاپ اول، نشر شهر (وابسته به سازمان فرهنگی، هنری شهرداری تهران)، تهران.
21. هال، پیتر و فایفر، اولریخ، 1388، آینده شهری قرن 21، ترجمه اسماعیل صادقی، ناهید صفایی، چاپ اول، جامعه مهندسان مشاور ایران، تهران.
State of the World's Cities, Slum Cities and Cities with Slums, 2008/2009 .22
23. The world Bank, 2010, Cities Alliance for Cities Without Slums, Special Summary Edition.
