تحلیل روند تغییرات مالکیت سکونتگاههای روستایی و پیامدهای کالبدی-فضایی آن 1377-1397 (مطالعه موردی: بخش خمام شهرستان رشت)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی روستایی و عشایری
علی رحمانی چوکامی
1
,
تیمور آمار
2
,
عیسی پورررمضان
3
1 - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - دانشیار، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
3 - استادیار، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی رشت، ایران
کلید واژه: سکونتگاههای روستایی, مالکیت, کالبدی- فضایی, بخش خمام,
چکیده مقاله :
مقدمه:سکونتگاههای روستایی بعنوان یکی از فضاهای جغرافیایی با داشتن ویژگیهای از قبیل زنده بودن و قابلیت جذب و پخش(مهاجر پذیری و مهاجر فرستی)همواره درمعرض تغییرات قرار دارند.که یکی از عمده ترین این تغییرات میتوان به تغییرات مالکیتی اراضی در روستاها اشاره کرد.تغییرات مالکیتی در سطح سکونتگاههای روستایی زمینه مهاجرت افراد از شهرها به محیطهای روستایی برای تفریح و گذراندن اوقات فراغت و برعکس روستائیان با فروش زمین جهت دستیابی به زندگی بهتر و درآمد بیشتر برای سکونت درحاشیه شهرها را فراهم میکند. این مهاجرتهای بی رویه وحساب نشده به آشفتگی هر دو مکان جغرافیایی شهر و روستا(فضایی)منتج خواهد شد. هدف پژوهش:بررسی روند تغییرات مالکیت اراضی روستایی و پیامدهای کالبدی–فضایی آن در یک دوره بیست ساله میباشد. روش شناسی تحقیق:این تحقیق از نظرهدف در گروه تحقیقات کاربردی و از نظر روش جزء تحقیقات توصیفی–تحلیلی میباشد.در این تحقیق جامعه آماری بصورت تمام شماری یعنی کل 44 سکونتگاه روستایی بخش خمام شهرستان رشت است؛وروش گردآوری اطلاعات موردنیاز بصورت اسنادی، کتابخانه ای و براساس مشاهده میدانی ومصاحبه از(مدیر یا یکی از اعضای شورا)میباشدوداده های گردآوری شده از طریق نظریه های زمینه ای موردتجزیه و تحلیل قرارگرفته است. قلمروجغرافیایی تحقیق:سکونتگاههای روستایی بخش خمام شهرستان رشت بوده است.یافته ها و نتایج تحقیق:روند تغییرات مالکیت در طی بیست سال گذشته روبه فزونی بوده بطوری که شتاب تغییرات مالکیت اراضی دردهه نود بیش ازدهه هشتاد میباشد و ازپیامدهای کالبدی-فضایی آن میتوان به تغییرکاربری زمین، ساخت وگسترش خانههای دوم،تغییرآرایش کالبدی-فیزیکی سکونتگاهها،ازبین رفتن معماری سنتی وبومی و چشم اندازهای طبیعی و توزیع نامناسب جمعیت در ناحیه مطالعاتی اشاره کرد.
IntroductionRural settlements as one of the geographicalspaces with features such as liveliness andthe ability to attract and distributeThey arealways subject to change.One of themost important of these changes is land ownership changes in rural areas Cited.Ownership changes atthe level of rural settlements,themigration of people from cities to rural areas for recreation and spendingLeisure time, and vice versa,provides rural residents with land for better living and moreincome to live on the outskirtsof cities.in hese uncontrolled migrations will result in confusion in both the urban and rural(spatial)geographical locations.Objective:Toinvestigate the trend of changes in rural landownership and itsphysical-spatial consequences over a period of twenty years.Research Methodology:Thisresearch isan applied research group in terms of purpose and a descriptive-analytical research in terms of method.In this study, the statistical population is a total of 44 rural settlements in Khomem ؛And the method of collecting the required information is in the form of documents,libraries and based on field observation and interview with(manager orone of the council members)and the collected data is analyzed through field theories.has taken.Geographical area of research:Rural settlementsin Khomem distract.Findings andResults:The trendof land ownership change has been increasing during thelast twenty years,so that the acceleration of land ownership change in the nineties is more than the eighties, and its physical-spatial consequences can be used to change land use.He mentioned the construction and expansion of second homes,the change in the physical arrangement of the settlements,the disappearance of traditional and indigenous architectureand natural landscapes,and the inadequate distribution of the population in the studyarea.
آمار، تیمور؛ مشیری، سید رحیم و مهدوی، مسعود. (1383). ضرورت تحول در کارکرد اقتصادی نواحی روستایی (شهرستان رودبار - بخش خورگام). فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، 50، 160-143.
آمار، تیمور. (1392). ﺗﺤﻮﻻت کالبدی ﺳﻜﻮﻧﺘﮕﺎههای روستایی استان ﮔﻴﻼن به منظور تدوین الگوی توسعه کالبدی. فصلنامه برنامهریزی کالبدی-فضایی، 2(4)، 73-60.
آمار، تیمور. (1385). جغرافیا و کارکردگرایی با تاکید بر جغرافیایی روستایی. فصلنامه مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی (چشم انداز جغرافیایی)، 1(3)، 22-5.
ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا. (1383). توسعه روستایی با تاکید برجامعه روستایی ایران. تهران: چاپ اول، نشر نی.
اشرف، احمد. (1361). مسائل اراضی و دهقانی. چاپ اول، تهران: انتشارات آگاه.
افراخته، حسن و حجیپور، محمد. (1392). ﺗﺤﻮﻝ ﻧﻈﺎﻡ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺍﺭﺍﺿﻲ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻲ؛ ﻋﻠﻞ ﻭ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ ﻣﻮﺭﺩ: ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺗﻘﺎﺏ ﻭ ﻣﻌﺼﻮﻡﺁﺑﺎﺩ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻥ ﺧﻮسف. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 2(3)، 21-1.
افراخته، حسن و حجیپور، محمد. (1392). ﺧﺰﺵ ﺷﻬﺮﻱ ﻭ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻲ: ﻣﻮﺭﺩ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻧﻲ ﺷﻬﺮ ﺑﻴﺮﺟﻨﺪ. جغرافیا-ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﺠﻤﻦ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی اﯾﺮان، 39، 185-158.
افراخته، حسن؛ عزیزپور، فرهاد و بیات، مصطفی. (1394). تحولات مورفولوژی زراعی سکونتگاههای روستایی دهستان صالحان شهرستان خمین. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 12(37)، 84-71.
افراخته، حسن. (1391). اقتصاد فضا و توسعه روستایی (مطالعه موردی: شهرستان شفت). مجله اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 1(1)، 54-39.
افراخته، حسن. (1380). روابط متقابل شهر و روستا: مطالعه موردی ایرانشهر. مجله علوم اجتماعی و انسانی، 33، 73-49.
بیات، مصطفی و عزیزپور، فرهاد. (1394). تحلیلی برعوامل موثر در قطعهقطعه شدن اراضی روستای میشیجان علیا شهرستان خمین. فصلنامه برنامهریزی منطقهای، 20، 150-137.
پاپلی یزدی، محمدحسین و ابراهیمی، محمد امیر. (1387). نظریههای توسعه روستایی. چاپ پنجم، تهران: انتشارات سمت.
پورطاهری، مهدی؛ رکنالدین افتخاری، عبدالرضا و بدری، سید علی. (1390). راهبردها و سیاستهای توسعه سکونتگاههای روستایی. تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
تقیزاده و صرافی. (1387). راهبرد شبکه منطقهای، چارچوبی برای توسعه منطقهای در کشور. مجله پژوهشهای علوم زمین، 1(1)، 89-71.
رضوانی، محمدرضا. (1383). مقدمهای بر برنامهریزی توسعه روستایی ایران. چاپ اول، تهران: انتشارات قومس.
رضوانی، محمدرضا. (1383). شهرگریزی و تغییرات کارکردی در نواحی روستایی شمال تهران. مجله پژوهشهای ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ، 5(1)، 184-177.
سجاسی قیداری، حمدالله. (1394). شناسایی عوامل موثر بر تغییرات کاربری اراضی روستاهای پیراشهری کلانشهر مشهد. فصلنامه پژوهشهای روستایی، 4(14)، 551-525.
سعیدی، عباس. (1391). مبانی جغرافیای روستایی. چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات سمت.
شفیعی ثابت، ناصر. (1394). تحولات کالبدی - فضایی روستاهای پیرامون کلانشهر تهران با تاکید بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی. رساله دکتری. گروه علوم جغرافیایی. دانشکده علوم زمین. دانشگاه شهید بهشتی
صالحی نصب، مریم. (1384). گردشگری خانههای دوم و اثرات آن بر نواحی روستایی. گروه علوم جغرافیایی. دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تهران
عزیزپور، فرهاد؛ طالشی، مصطفی و دولتی، غلام. (1398). تحلیل اثر جریانات فضایی در تحولات کالبد-فضایی پیراشهری (مطالعه موردی: سکونتگاههای روستایی پیرامونی کلانشهر کرج، دهستان تنکمان شمالی). فصلنامه مسکن و محیط روستا، 38(166)، 94-79.
عشوری یاسوری، مجید. (1387). مالکیت و نظامهای بهره برداری. چاپ اول، رشت: انتشارات دانشگاه گیلان.
عشوری یاسوری، مجید. (1394). مقدمهای بر اقتصاد روستایی. چاپ اول، رشت: انتشارات دانشگاه گیلان.
عنابستانی، علی اکبر؛ جوانشیری، مهدی و کاویانی، سمیرا. (1396). بررسی تاثیر رواج گردشگری خانههایدوم بر توسعه سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: شهرستان کلاردشت). فصلنامه برنامهریزی فضایی (جغرافیا)، 7(3)، 24-1.
عنابستانی، علیاکبر. (1394). بررسی آثار طرح صدور سند مالکیت اماکن بر توسعه سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: شهرستان اقلید). فصلنامه ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ و برنامه ریزی روستایی، 19(53)، 252-227.
ﻓﯿﺮوزﻧﯿﺎ، ﻗﺪﯾﺮ و رﮐﻦاﻟﺪﯾﻦ اﻓﺘﺨﺎری، ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ. (1382). ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺩﺭ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻠﻲ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮﺍﻥ. ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ روﺳﺘﺎﯾﯽ اﯾﺮان، چاپ اول، تهران: موسسه توسعه روستایی ایران.
قدمی، مصطفی. (1386). مدل سازی توسعه شهری و گردشگری در چارچوب پایداری مطالعه موردی شهر کلاردشت. رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری. دانشگاه تهران
قدمی، مصطفی؛ علیقلیزاده فیروز جایی، ناصر؛ مرادنژاد، آنار و بردی، رحیم. (1388). بررسی نقش گردشگری در تغییرکاربری اراضی مقصد (مطالعه موردی بخش مرکزی نوشهر). ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﺷﻬﺮی و ﻣﻨﻄﻘﻪای، 1(3)، 42-21.
ﻗﺪﯾﺮیﻣﻌﺼﻮم، مجتبی و همکاران. (1391). نقش گردشگری روستایی در روابط شهر و روستا در شهرستان طالقان. فصلنامه برنامهریزی فضایی، 2(5)، 48-27.
لهسائیزاده، عبدالعلی. (1369). تحولات اجتماعی در روستاهای ایران. چاپ اول، شیراز: انتشارات نوید.
ﻣﺮﮐﺰ آﻣﺎر اﯾﺮان. (1375). ﺳﺮﺷﻤﺎﺭﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻔﻮﺱ ﻭ ﻣﺴﮑﻦ ﺍﺳﺘﺎﻥ گیلان. معاونت آمار و اطلاعات.
ﻣﺮﮐﺰ آﻣﺎر اﯾﺮان. (1385). ﺳﺮﺷﻤﺎﺭﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻔﻮﺱ ﻭ ﻣﺴﮑﻦ ﺍﺳﺘﺎﻥ گیلان. معاونت آمار و اطلاعات.
ﻣﻄﯿﻌﯽﻟﻨﮕﺮودی، سید حسن؛ خسروی مهر، حمیده و طورانی، علی. (1393). اثرات روابط اقتصادی شهر و روستا بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی سکونتگاههای روستایی (ﻣﻮﺭﺩ: دهستان چهلچای شهرستان مینودشت). ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻓﻀﺎ و ﺗﻮﺳﻌﻪ روستایی، 3(4)، 42-19.
ﻣﻄﯿﻌﯽﻟﻨﮕﺮودی، ﺳﯿﺪﺣﺴﻦ و حیدری، زهرا. (1391). ﻣﺘﻨﻮﻉﺳﺎﺯﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﺑﺮ ﮔﺮﺩﺷﮕﺮﻱ ﺻﻴﺎﺩﻱ ﻣﻮﺭﺩ: ﺭﻭﺳﺘﺎﻫﺎﻱ ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻥ ﺗﻨﮑﺎﺑﻦ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻓﻀﺎ و ﺗﻮﺳﻌﻪ روستایی. 1(1)، 37-19.
مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ زضوانی، محمد رضا و کاتب ازگمی، زهرا. (1391). بررسی اثرات اقتصادی تغییر کاربری اراضی کشاورزی در نواحی روستایی دهستان لیچارکی بندر انزلی. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی روستایی، 1(1)، 23-1.
موسوی، سیدعارف. (1394). قوانین و مقررات اراضی روستایی. چاپ اول، تهران: انتشارات اشتیاق نور.
نادی، زهرا؛ بهشتی سرشت، محسن؛ محمدی، ذکرالله و عادلفر، باقرعلی. (1396). تاثیر تجاری شدن کشاورزی بر نظام مالکیت زمین در مازندران. پژوهشنامه تاریخهای محلی ایران، 2(12)، 92-79.
هجرتی، محمدحسن و افشاری، مهرنوش. (1389). نقش مالکیت اراضی در توسعه روستایی دهستان پایین رخ تربت حیدریه. فصلنامه جغرافیایی انسانی، 3(1)، 136-123.
Müller, D.K., Hall, C.M., & Keen, D. (2010). Second Home Tourism Impact, Planning and Management. In C.M. Hall, and D.K. Müller (Eds.) Tourism, Mobility and Second Homes: Between Elite Landscape and Common Ground, pp. 15-32
Müller, D.K. (2006). the attractiveness of second home areas in Sweden: A Quantitative Analysis. Current Issues in Tourism, 9(4, 5), 335–350
Beinat, E. & Nijkamp, P. (1997). land use planning and sustainable development, Research Memorandum. Vrije University. Amsterdam.
Sheng, Yap kioe. (2002). Poverty allevationthroth rural-urban linkages; policy implications. Econionomic and Social commission for Asia and Pacific (ESCAP).
_||_