تحلیل فضایی سطح برخورداری نواحی روستایی با رویکرد عدالت توزیعی مطالعه موردی: دهستان‌های بخش مرکزی شهرستان ارومیه

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی روستایی و عشایری

موسی کمانرودی ¹ (دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران)
طاهر پریزادی ² (دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران)
حجت میرزازاده ³ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/02/13 تاریخ پذیرش : 1398/12/26 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: عدالت توزیعی, محرومیت فضایی, تناسب وتوازن منطقه ای, بخش مرکزی شهرستان ارومیه,

چکیده مقاله :

برنامه‌ریزی مساوات محور باید از راهکارهای کالبدمحور و فن سالارانه فاصله گرفته و به سمت سیاست‌های چند و مشارکت جویانه حرکت کرد و در آن به مدیریت محلی قدرت داد. از این منظر، نقطه اشتراک برنامه‌ریزی و عدالت اجتماعی، عدالت توزیعی است. هدف از این پژوهش بررسی سطح برخورداری نواحی روستایی بخش مرکزی شهرستان ارومیه از نهاده‌ها و امکانات و مقایسه دهستان‌ها از منظر بهره مندی از امکانات و خدمات می‌باشد. که 55 متغیّر در قالب 6 بعد (آموزشی- فرهنگی، مذهبی، زیربنایی- مخابرات و ارتباطات، سیاسی- اداری، بهداشتی درمانی، بازرگانی وخدمات) برای مطالعه انتخاب و با مدل‌های گاتمن، موریس، تاکسونومی عددی، ویکور رتبه بندی و سطح بندی مناطق انجام شد. در نهایت با توجه به شرایط جغرافیایی متفاوت منطقه، نتایج بدست آمده با مدل کپ‌لند تلفیق شد و سطح بندی نهایی صوذت پذیرفت که نشان دهنده تفاوت برخورداری در سطح دهستان‌ها و نبود عدالت توزیعی در میان آنها است. بدین صورت که دهستان بکشلوچای و باراندوزچای شمالی به ترتیب در سطح برخوردار و محروم قرار می‌گیرند. برای کاهش نابرابری‌های مناطق پیشنهادهایی ازجمله ایجاد و تقویت مراکز خدمات رسانی در سطح دهستان‌ها، ایجاد تعادل و توازن در توزیع خدمات زیربنایی و روبنایی در سطح دهستان‌ها با اولویت دهستان‌های محروم، اولویت سرمایه‌گذاری با بخش‌های محروم و توسعه نواحی محروم ارائه شد.

چکیده انگلیسی:

Equity-based planning should move away from techno-logical approaches and move toward multi-stakeholder policies, giving power to local management.From this perspective, the point of shared planning and social justice is distributive justice.The basis for a fair distribution of services is the two criteria of accessibility and the spatial distribution of services.Recognizing the differences between different regions and regions in order to provide appropriate plans for aligning and reducing regional inequalities is the first step in spatial planning.The purpose of this research is to study the level of rural areas in the central part of Urmia city from the inputs and facilities and comparing villages in terms of utilizing facilities and services. Finally, due to the different geographic conditions of the region, the results were combined with the Kaplend model and the final level of acceptance was accepted, which indicates the difference in the level of rural districts and the lack of distributive justice among them.

منابع و مأخذ:

امانپور، سعید، و مودت، الیاس. (1393). سنجش و رتبه­بندی توسعه و فقر در استان خوزستان. مطالعات و برنامه­ریزی شهری، 1(1)، 132-113.

آسایش، حسین، و استیلاجی، علیرضا. (1382). اصول و روش‌های منطقه‌ای (مدل‌ها، روش‌ها و فنون). تهران: دانشگاه آزاد اسلامی شهر ری.

پریزادی، طاهر و میرزازاده، حجت. (1397). توسعه منطقه­ای در ایران با رویکرد عدالت توزیعی. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 18(50)، 198-179.

پورطاهری، مهدی. (1395). کاربرد روش­های تصمیم گیری چند ویژگی در جغرافیا. (ویرایش 4)، تهران: انتشارات جانبی.

تقیلو، علی اکبر. (1393). تحلیل علی توسعه یافتگی و توسعه نیافتگی سکونتگاه­های روستایی مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان ارومیه. برنامه­ریزی منطقه ای مرودشت، 4(15)، 102-85.

حکمت­نیا، حسن، و موسوی، میرنجف. (1396). کاربرد الگو در جغرافیا با تأکید بر برنامه ریزی شهری و منطقه ای. تهران:  انتشارات آزاد پیا.

حکمت­نیا، حسن، و موسوی، میرنجف. (1383). بررسی روند تغییرات سطوح توسعه یافتگی و نابرابری های منطقه­ای استان یزد. طرح پژوهشی دانشگاه پیام نور، منطقه 4.

حسین­زاده دلیر، کریم. (1380). برنامه­ریزی منطقه­ای. چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.

داداش پور، هاشم، و الوندی پور، نینا. (1395). عدالت شهری در ایران فرا بررسی مقالات برگزیده چارچوب نظری. مجله هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 21(3). 80-67.

رکن­الدین­افتخاری، عبدالرضا؛ محمودی، سمیرا، غفاری، غلامرضا و پورطاهری، مهدی. (1395). تبیین الگوی فضایی سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار روستایی مورد: روستاهای استان خراسان رضوی. فصلنامه اقتصاد فضای روستایی، 4(1)، 107 -87.

صالح­پور، شمسی و افراخته، حسن. (1395). تحلیل سطح توسعه خدمات بهداشتی ـ درمانی از منظر عدالت فضایی (مطالعه موردی: سکونتگاه­های روستایی استان آذربایجان­غربی). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 11(36)، 38-19.

صدرموسوی، میرستار؛ طالبی­فرد، رضا و نیازی، چیا. (1396). بررسی نقش عوامل طبیعی در توزیع جغرافیایی سکونتگاه­های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان صحنه). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 12(4)، 749-731.

ظریفیان، شاپور، و لطیفی، سمیه. (1396). اندازه گیری و تحلیل سطح توسعه در نواحی استان همدان. فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی، 4(3)، 298- 281.

ضیائیان فیروزآبادی، پرویز؛ انوری، آرزو، و مولایی، محمد. (1394). سطوح توسعه روستاهای مرحمت آباد شهرستان میاندوآب. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 4(14)، 146- 129.

فنی، زهره. (1382). شهرهای کوچک رویکردی دیگر به توسعه منطقه ای. چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان شهرداری­های کشور.

قدیری­معصوم، مجتبی؛ قراگزلو، هادی؛ احمدی، سجاد و لرستانی، اکبر.(1393). تحلیل فضایی کیفیت زندگی در سکونتگاه­های روستایی (مطالعه موردی: دهستان بلوران، استان لرستان). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 9(3)، 16-1.

قلیچ، وهاب. (2010). معیارهای عدالت توزیعی مقایسه تطبیقی دیدگاه جان رالز و شهید مطهری. مطالعات اقتصاد اسلامی، (1). 163-145.

مومنی، مهدی و قهری، غلامرضا.(1392). تحلیلی بر وضعیت توسعه­ای استان فارس. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 3(9)، 66-53.

مرصوصی، نفیسه.(1386). تحلیل جغرافیایی نظریه­های عدالت اجتماعی. مجله علوم جغرافیایی، 7(10). 124- 108.

Aderamo, A., & Aina, J. O. A. (2011). Spatial Inequalities in Accessibility to Social Amenities in Developing Countries. Journal of Basic & Applied Sciences, 5(6). 316-322.

Dufaux, F. (2009). Birth Announcement, Spatial Justic, Retrieved from www.jssj.org.

Fainstein, S. (2014). The just city, International Journal of Urban Sciences, (18).1-18.

Hadder, R. (2000). Development geography. routldge, London.

Harvey, D. (1996). on planning the Ideology of planning, Planning Theory in the1980s, 213.

Purohit, B.C. (2008). Health and Human Development at Sub-state Level in India. Journal of Socio-Economics, 37, 248-260.

Yu, L., Hou, X., Gao, M., & Shi, P. (2010). Assessment of Coastal Zone Sustainable

Robinson, W.c. (1975). Toward socio - economic population planning. population and Development planning, New York.