بررسی اثرات زیست محیطی و اجتماعی گردشگری روستایی در روستاهای شهرستان رودسر استان گیلان در دو دهه اخیر

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی روستایی و عشایری

زهرا فروتن ¹ ( دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت،ایران )
نصرالله مولائی هشجین ² ( استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی ، رشت ، ایران )
محمد باسط قریشی ³ ( استادیارگروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران )

تاریخ دریافت : 1400/06/18 تاریخ پذیرش : 1400/10/16 تاریخ انتشار : 1400/10/16

کلید واژه: گردشگری, روستا, اثرات زیست محیطی, اثرات اجتماعی, شهرستان رودسر,

چکیده مقاله :

مقدمه: امروزه گردشگری یک ساز وکار اثر گذار در توسعه به خصوص در جوامع روستایی به شمار می رود و همواره برنامه ریزان رونق گردشگری را بعنوان اولین راه کار توسعه روستایی پیشنهاد کرده اند. از این رو مطالعه بررسی اثرات مختلف گردشگری برای بهبود این روند ضروری است.هدف: تعیین اثرات مختلف گردشگری در روستاهای شهرستان رودسر، هدف اصلی این پژوهش می باشد.روش‌شناسی تحقیق: رونق گردشگری پیامدهای مثبت و منفی به دنبال خواهد داشت که شناخت آنها و ارائه راهکار برای جبران اثرات منفی و تقویت نکات مثبت آن موثر خواهد بود. در این پژوهش با این هدف به بررسی اثرات اجتماعی و فرهنگی گردشگری در روستاهای مورد مطالعه شهرستان رودسر طی 20 سال گذشته به روش توصیفی و تحلیلی پرداخته شده است. برای این منظور ضمن بازدید میدانی تعداد 34 پرسشنامه در بین دهیاران روستاهای منتخب توزیع شد. روایی پرسشنامه ها در 30 گویه در آزمون آلفای کرونباخ 3/91 درصد برآورد شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش: روستاهای شهرستان رودسر واقع در استان گیلان به عنوان قلمرو جغرافیایی پژوهش است.یافته ها: نتایج تایید کرد که اثرات مثبت و منفی زیست محیطی و اجتماعی همزمان با رونق هرچه بیشتر گردشگری در دو دهه اخیر افزایش یافته است. همچنین نتایج آزمون t نشان داد رونق گردشگری روستایی در ایجاد اشتغال، تاثیر گذاری معماری شهری در پدید آوردن چشم اندازهای (معماری) جدید در روستاهای مورد مطالعه، ایجاد فرصت های تبادل فرهنگی و بهبود کیفیت زندگی روستاییان موثر بوده است. اما در بهبود کیفیت محیط زیست روستاها از لحاظ بهداشت و زباله، تغییر کاربری اراضی، از بین رفتن زمینهای زراعی و ایجاد مراکز تفریحی یا اقامتی تاثیر معناداری را نشان نداده است.نتایج: به طور کلی مشخص شد که اثرات مثبت توسعه گردشگری در روستاهای نمونه مورد مطالعه بیش از اثرات منفی آن بوده است.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Today, tourism is considered an effective mechanism in development, especially in rural communities, and planners have always proposed the development of tourism as the first solution for rural development. Therefore, it is necessary to study the different effects of tourism to improve this process.Research Aim: Determining the different effects of tourism in the villages of Rodsar is the main goal of this research.Methodology: The tourism boom will have positive and negative consequences, which will be effective to know and provide solutions to compensate for the negative effects and strengthen its positive points. In this research, with this aim, the social and cultural effects of tourism in the studied villages of Rudsar city during the last 20 years have been investigated using a descriptive and analytical method. For this purpose, during the field visit, 34 questionnaires were distributed among the villagers of the selected villages. The validity of the questionnaires in 30 items was estimated at 91.3% in Cronbach's alpha test.Studied Areas: The villages of Rudsar County, located in Guilan province, are the geographical territory of the research. Also, the results of the t-test showed that the boom in rural tourism has been effective in creating employment, the influence of urban architecture in creating new (architectural) perspectives in the studied villages, creating opportunities for cultural exchange and improving the quality of life of villagers.Results: The results confirmed that the positive and negative environmental and social effects have increased simultaneously with the increasing prosperity of tourism in the last two decades. However, in improving the quality of the environment in villages in terms of health and waste, land use change, loss of agricultural land, and the creation of recreational or residential centers have not shown a significant impact.Conclusion: In general, it was found that the positive effects of tourism development in the studied sample villages were more than its negative effects.

منابع و مأخذ:

اجزاء شکوهی، محمد؛ بوذرجمهری، خدیجه؛ ایستگلدی، مصطفی و مودودی، مهری. (1393). بررسی اثرات گردشگری بر کیفیت زندگی جامعه میزبان نمونه مطالعاتی شهر بندر ترکمن. فضای جغرافیایی، 47، 125-101.

اعظمی، امیر؛ حشمتی جدید، مهری؛ سلیمانی، عادل و علی بیگی، امیرحسین. (1394). تبیین اثرات گردشگری در توسعه پایدار روستایی (مطالعه موردی روستای ریجاب از توابع شهرستان دالاهو در استان کرمانشاه). میراث و گردشگری، 1(1)، 42-23.

امیر حاجیلو، الهام؛ تولایی، سیمین؛ زنگانه، احمد و زنگانه، ابوالفضل. (1392). ارزیابی اولویت بندی اثرات گردشگری در سطح ملی با استفاده از تکنیک TOPSIS. برنامه­ریزی منطقه­ای، 10، 26-15.

تقدیسی، احمد؛ تقوایی، مسعود و پیری، سیامک. (1391). تحلیلی بر نگرش جامعه میزبان به اثرات اجتماعی-فرهنگی گردشگری شهرستان دالاهو. برنامه­ریزی فضایی، 2(1)، 140-121.

حاجی­نژاد، علی؛ جاودان، مجتبی و سبزی، برزو. (1392). برنامه­ریزی راهبردی توسعه گردشگری جنگ هم پیوند با سایر جاذبه ­ها در استان ایلام. مطالعات مدیریت گردشگری، 8(22)، 168-142.

حیدری ساربان، وکیل و ملکی، ابوذر. (1393). ارزیابی نقش گردشگری روستایی در توانمندسازی اجتماعی روستایی (مورد مطالعه: روستای ده‌زیارت، شهرستان بوانات، استان فارس. توسعه محلی (روستائی-شهری)، 6(2)، 298-279.

رحمانی فیروزجاه، علی؛ رضایی پاشا، صدیقه و مهرعلی تبار فیروزجاه، مرتضی. (1394). اثرات و پیامدهای زیست محیطی گردشگری در نواحی روستایی (نمونه مورد مطالعه: دهستان تمشکل، شهرستان تنکابن). فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی، 4(2)، 142-125.

سجادی، اشرف و احمدی، فاطمه. (1392). ارزیابی اثرات گردشگری روستایی شهرستان فومن از دیدگاه جامعه روستایی. مطالعات مدیریت گردشگری، 23، 175- 155.

صداقت، مریم و آرام آردیان. (1398). سنجش و ارزیابی اثرات زیست محیطی توسعه گردشگری در مناطق روستایی (مورد مطالعه: بخش الموت، شهرستان قزوین). چهارمین کنگره بین المللی توسعه کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و گردشگری ایران، تبریز، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، 

ضیایی، محمود و ترابیان، پونه. (1389). سنجش سطح قابل قبول اثرات منفی اجتماعی گردشگران بر جوامع محلی در ایران (مورد مطالعه سکونتگاههای روستایی حوزه تالاب پریشان). جغرافیا، 27، 225-205.

قدیری معصوم، مجتبی؛ باغبانی، حمیدرضا؛ نورانی، حمیده. (1391). نقش گردشگری روستایی در روابط شهر و روستا در شهرستان طالقان. برنامه­ریزی فضایی، 2(1)، 48- 27.

کریمی کندزی، ساجده. (1398). نقش توسعه گردشگری در روستاها برشاخص­های زیست محیطی آن، نخستین کنفرانس علوم انسانی و توسعه. شیراز، دانشگاه پیام نور استان فارس- مرکز توسعه آموزش­های نوین ایران (متانا).

متقی، افشین؛ همتی گویمی، زهرا. (1391). گردشگری و محیط زیست (بررسی فرصت­ها، نگرانی و رفتار محیط زیستی در بین گردشگران شهر بوشهر). فصلنامه برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، 1(3)، 165-148.

مرکز آمار ایران. (1365، 1375، 1385، 1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن، شناسنامه آبادیهای کشور، شهرستان رودسر.

مهدوی حاجیلویی، مسعود؛ قدیری معصوم، مجتبی و قهرمانی، نسرین. (1387). اثرات گردشگری بر توسعه روستایی با نظرسنجی از روستاییان دره کن و سولقان. روستا و توسعه، 11(2)، 60-39.

نوری، سید هدایت الله؛ خراسانی، زینب. (1391). تحلیلی بر اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی توسعه گردشگری در شهرستان ساری، مجله علمی تخصصی برنامه ریزی فضایی، 1(4)،  18- 1.

Cawley, M., & Gillmor, D. A. (2008). Integrated rural tourism: Concepts and Practice. Annals of tourism research, 35(2), 316-337.

Chang, J. C. (2011). The role of tourism in sustainable rural development: A multiple case study in rural Taiwan (Doctoral dissertation, University of Birmingham).

Shafaei, F., & Mohamed, B. (2015). A Stage-Based Model Development Study on Tourism Social Impact Assessment. International Journal of Scientific and Research Publication, 3(5), 279-284.

Singh, K., Gantait, A., Puri, G., & Swamy, A. G. (2016). Rural Tourism: Need, Scope and Challenges in Indian Context. Hospitality and Tourism: Challenges, Innovation, Practices and Product Development.

Singla, M. (2014). A Case Study on Socio-cultural Impacts of Tourism in the city of Jaipur, Rajasthan: India. Journal of Business Management & Social Sciences Research, 3(2), 22-30.

Taghdisi, A., Taghvaei, M., Piri, S. (2012). Analytic attitude Host Community Social effects - cultural tourism Dalahoo Township. Spatial Planning, 2(1), 121-140. (in Persian).

Uysal, M., Sirgy, M. J., Woo, E., & Kim, H. L. (2016). Quality of life (QOL) and well-being research in tourism. Tourism Management, 53, 244-261.