تبیین نقش اجتماعی -فرهنگی گردشگری در توسعه روستایی(مطالعه موردی روستاهای جنوب غربی گیلان)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی روستایی و عشایری
پرویز رجبی
1
(
دانش آموخته دکتری جغرافیای انسانی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
)
نصرالله مولائی هشجین
2
(
استاد، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
)
اکبر معتمدی مهر
3
(
استادیار، گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
)
کلید واژه: گردشگری روستایی, توسعه روستایی, تبیین, اثرات اجتماعی-فرهنگی, جنوب غربی گیلان,
چکیده مقاله :
مقدمه: اثرات اجتماعی و فرهنگی گردشگری شیوه‌هایی هستند که در آن گردشگری تغییراتی را در نظام‌های ارزشی، رفتار افراد، روابط خانواده‌ها، سبک زندگی جمعی، مراسم سنتی و سازمان‌های اجتماعی ایجاد می‌کند. گردشگران در مدت اقامت در مقصدهای گردشگری با ساکنان محلی ارتباط و تماس برقرار می‌کنند و نتیجه حاصل از روابط متقابل آنها در کیفیت زندگی، نظام ارزشی، تقسیم کار، روابط خانوادگی، گرایش‌ها، الگوهای رفتاری، آداب و سنت‌های جامعۀ میزبان، تغییراتی را به وجود می‌آورد. در صورت وجود تفاوت های زیاد فرهنگی و اقتصادی بین گردشگران و ساکنان محلی، این تغییرات آشکارتر و با اهمیت‌تر خواهد بود.هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین نقش اجتماعی - فرهنگی گردشگری در توسعه روستاهای جنوب غربی گیلان است.روش شناسی: تحقیق حاضر یک پژوهش کاربردی که به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از دو شیوه مطالعات اسنادی و میدانی انجام شده است. در بخش مطالعات اسنادی مبانی نظریه ای و سوابق مطالعاتی موضوع بررسی و بر این مبنا، تعدادی از شاخص های اثر گذار ابعاد اجتماعی-فرهنگی گردشگری بر توسعه روستایی انتخاب شده است. به دلیل گستردگی محدوده مورد مطالعه و تعداد زیاد خانوار از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. با توجه به اینکه متغیرهای مورد نظر کمی وکیفی و داده ای جمع آوری شده از مقیاس فاصله ای و رتبه ای بر اساس طیف لیکرت برخوردار بوده اند از آزمون های آماری اسپرمن، خی دو و ضریب همبستگی استفاده شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: روستاهای جنوب غربی استان گیلان ناحیه مطالعاتی این پژوهش را تشکیل می دهد.یافته ها: برای سنجش و تبیین نقش فرهنگی- اجتماعی گردشگری در توسعه روستایی از شاخص‌هایی نظیر: کمک به افزایش احساس تعلق خاطر اهالی نسبت به روستا، ترغیب به استفاده بیشتر از وسایل مدرن برای منازل، ارتقاء سطح زندگی و بهبود خدمات و امکانات اجتماعی مردم، افزایش فرصتهای شغلی و احساس استقلال برای زنان روستایی، بهبود، توسعه، تحول و نوسازی فرهنگ محلی، توسعه و بهبود فرصتهای شغلی بین دوجنس مردان و زنان نواحی روستایی، توسعه خدمات بهداشتی، بهبود روابط اجتماعی و کاهش برابری‌های اجتماعی، جلوگیری از روند مهاجرت روستایی، تشویق و فراهم آوردن زمینه مهاجرت معکوس، ایجاد تسهیلات و خدمات نوین، تجدید حیات و تقویت پایبندی ساکنان روستایی به آداب و رسوم محلی، معماری، صنایع دستی و نوع لباس استفاده شده است. نشان می‌دهد که بین گردشگری و تحولات فرهنگی در نواحی روستایی جنوب غربی گیلان رابطه وجود دارد.نتایج: ناحیه جنوب غربی گیلان با بهره گیری از قابلیت ها و پتانسیل های گردشگری طبیعی، تاریخی- باستانی، مذهبی و اقتصادی زمینه توسعه روستاها را فراهم آورده است. این تغییرات که از توسعه گردشگری منتج می شود زمینه ساز توسعه روستایی با رویکرد اجتماعی- فرهنگی در سطح ناحیه جنوب غربی گیلان شده است.
Introduction: Social and cultural effects of tourism are the procedures that tourism creates changes in value systems, people’s behavior families’ connections, genre of group life, traditional customs, and social; systems in that. Tourists communicate with Local inhabitants during their residence destinations and the result of their mutual communications cuase changes in society of hosts’ quality of life, value systems, division of labor, familie’s relations, attitudes, behavior Patterns, customs and usages. These changes become obvious if there are a lot of cultural – social discrepancies between tourists and local residents. Today’s cultural social planning in local areas as a part of local permanent development process is very important.Research Aim: The aim of the current research is to determine the socio-cultural role of tourism in the development of the southwestern villages of Gilan.Methodology: Ready research has fulfilled in terms of descriptive – analytic. Essential data collection has fulfilled by two ways of reading documents and fieldwork. In the part of Reading documents, ground role of theory and history of reading are the topic of research study and on this base, the number of effective tourism social – cultural index on local development has chosen. Because of extent of study realm and much more number of families, random sampling was used. In first phase, the number of sample rural families were calculated in terms of caukran. Sampling and then 378 sample questioner were devoted on the base of families’ proportional distribution on the area. Emamzade Ebrahim, Ghale´e Roudkhan, shanbe Bazar, Makolvan, Emamzade Eshagh, seyed Abad, Nasir Mahale, Chomach Gurab, Doroud khan, Markhal, Abaskouh, Roudpish, Jirde, Siamazgi, Lask, Node, Koumsar, Lolaman, Gasht, Siahroud, and Kord Mahale are sample villages in ready research study.Studied Areas: The southwestern villages of Gilan province constitute the study area of this research.Results: With regards to data derivation from questionar, for evaluation and statement of cultural – social role of tourism in rural development, indexes were used like: helping to increas of citizens’ fixation toward, village, to persuade to more use of Modern instrument for homes, rising life style, to improve public social services, increasing career chances, freedom feeling for rural women, to develop, changing and renovation of local culture to develop and improvement of career chances between rural men and women, to develop sanitary services, improvement of social relations and deduction of social equality, prevention of rural imeg ration process, encouragement and preparation of reciprocal imegaation, preparation of new conviniences and services, revivaland, reinforcement of fixation of inmate to local customers, habitudes, architecture, handicrafts and dressing. Descriptive findings show that there is a relationship between tourism and cultural changes in Local area of southwest Guilan.Conclusion: The southwestern region of Gilan has provided the development of villages by taking advantage of the capabilities and potentials of natural, historical-archaeological, religious and economic tourism. These changes that result from the development of tourism have laid the foundation for rural development with a socio-cultural approach in the southwestern district of Guilan.
اردکانی، سعید. (1382). کاربرد مفاهیم چرخه عمرگردشگری و ظرفیت تحمل پذیری درتوسعه گردشگری. فصلنامه مطالعات جهانگردی، 1(2)، 66-49.
پاپلی یزدی، محمدحسین و سقایی، مهدی. (1385). گردشگری (ماهیت و مفاهیم). چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
حیدری، رحیم. (1387). مبانی برنامهریزی صنعت گردشگری. چاپ سوم، تهران: انتشارات سمت.
دیبایی، پرویز. (1371). شناخت جهانگردی. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
رجبی؛ پرویز و کشاورز شال، فتح الله. (1391). تحلیل گردشگری روستایی از منظر توسعه پایدار. مجموعه مقالات اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت گردی ایران زمین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.
رجبی، پرویز، یوسفی، علی و کشاورز شال، فتح الله. (1391). نقش اکوتوریسم در توسعه پایدار روستایی (مطالعه موردی: روستای امامزاده ابراهیم (ع) شفت). مجموعه مقالات اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت گردی ایران زمین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.
رجبی، پرویز. (1385). بررسی تطبیقی جاذبه های گردشگری در بخش جلگه و کوهستانی شهرستان شفت و ارائه الگوی بهینه جهت توانمندترکردن این مناطق. پایاننامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامهریزی توریسم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت.
رجبی، پرویز. (1391). بررسی و شناخت عوامل موثر بر توسعه گردشگری روستایی. مجموعه مقالات اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت گردی ایران زمین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.
رجبی، پرویز. (1392). تاثیر گردشگری در تغییرات کالبدی روستاهای شهرستان فومن (مطالعه موردی: دهستان سردار جنگل و گوراب پس). مجموعه مقالات دومین همایش ملی برنامه ریزی و توسعه پایدار روستایی در ناحیه جنوبی دریای خزر با محوریت مسائل کالبدی و اجتماعی - فرهنگی، استانداری گیلان.
رضوانی، علی اصغر. (1379). جغرافیا و صنعت توریسم، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
رضوانی، محمدرضا و صفایی، جواد. (1384). گردشگری خانههای دوم و آثار آن بر نواحی روستایی، فرصت با تهدید (مطاله موردی: نواحی روستایی شمال تهران). فصلنامه پژوهشهای جغرافیایی، 54، 121-109.
رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و قادری، اسماعیل. (1381). نقش گردشگری روستایی در توسعه روستایی. فصلنامه مدرس دانشگاه تربیت مدرس، 6(2)، 41-23.
روح الله زاده، قاسم. (1385). گردشگری و آثار اقتصادی و اجتماعی آن بر توسعه (منطقه ای نمونه موردی: روستای آبگرم لاریجان آمل). پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
سینایی، وحید. (1375). توسعه پایدار و گردشگری. ماهنامه اطلاعات سیاسی، اقتصادی، 95، 137-134.
شارپلی، ریچارد جولیا. (1380). گردشگری روستایی. ترجمه رحمت الله منشیزاده، تهران: انتشارات منشی.
شریف‌زاده، ابوالقاسم و مرادنژاد، همایون. (1381). توسعه پایدار و توریسم روستایی. ماهنامه اجتماعی اقتصادی جهاد، 250- 251، 55-52.
فشارکی، پریدخت. (1373). جغرافیا روستایی. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
قادری، اسماعیل. (1382). نقشگردشگری روستایی در توسعه پایدار روستایی. رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس.
قدیرنیا، فیروز؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و ولیخانی، محبوبه. (1390). پیامدهای گسترش ویلاسازی، خانههای دوم در نواحی روستایی در دهستان تاررود شهرستان دماوند. مجله جغرافیا، 9(31)، 170-149.
ملکی، آرش و خراسانی، محمدامین. (1392). تحلیل اثرات گردشگری بر ابعاد اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی دهستان ناتل کنار سفلی شهرستان نور. همایش ملی توسعه صنعت گردشگری با تاکید بر پارکهای ملی و تالابها با محوریت استان گلستان، گالیکش، دانشگاه پیام نور.
مولائی هشجین، نصرالله و رجبی، پرویز. (1390). شناخت توانهای محیطی گردشگری شهرستان شفت جهت توسعه اکوتوریسم. فصلنامه جغرافیای طبیعی، 4(14)، 12-1.
مهدوی، مسعود؛ قدیری معصوم، مجتبی و سنایی، مهدی. (1387). نقش و تاثیر خانه های دوم بر ساختار اقتصادی - اجتماعی کلاردشت. مجله پژوهشهای جغرافیایی، 40(65)، 31-19.
مهدوی؛ مسعود؛ قدیری معصوم، مجتبی و قهرمانی، نسرین. (1387). اثرات گردشگری بر توسعه روستایی با نظرسنجی از روستاییان درهکن و سولقان استان تهران. فصلنامه روستا و توسعه، 11(2)، 60-39.
میراب زاده، پرستو. (1373). توسعه پایدار. فصلنامه محیط زیست، 6(3)، 206-179.
هجرتی، محمدحسن. (1379). جغرافیا و توسعه روستایی. تهران: انتشارات مرکز آبا.
Akis, S., Perstianis, N., & Warner J. (1996). Estimating Tourism Effects on Residents: a Choice Modeling Approach to the Case of Rimini. Tourism Management, 17(7), 481-494.
Gabriel Brida, J., J. Sanchez Carrera, E., & Adrian Risso, W. (2008). Tourism, s Impact on long-Run Mexican Economic Growth. Economic Bulletion, 3(21), 1-8.
Holland, J., Burian, M., & Dixey, L. (2003). Tourism in poor Rural Areas: Diversifying the product and expanding the benefits in rural, paper No 12.
Jafari, J. (1989). Tourism as vote subject of doctoral dissertation. Annals of tourism research, 15, 407-429.
Masson, P., & Cheyne, J. (2002). Tourism: Economic, Physical, and Social Impacts. London: publisher Longman.
Sharpley, R. (2002). Rural tourism and the challenge of tourism diversification: the case of Cyprus. Tourism Management. 23(3), 233-244.
Mason, P. (2003). Tourism impacts, planning & management. UK: Butterworth-Heinemann.
_||_