نگاهی به داستان های بحر پیمایی در قلمرو ادبیات ایران و جهان
محورهای موضوعی : شاهنامه
مرتضی هاشمی
1
(
- استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
)
کلید واژه: اودیسه, ادبیات جهان, ادبیات شرقی و ایرانی, داستانهای بحر پیمایی, گرشاسبنامه,
چکیده مقاله :
در عرصه گسترده و متنوع مضامین در ادبیات جهان، موضوع "سفر" خوش نشسته و بر مبنای آن آثار درخور توجهی پدیدار شده است. علاوه بر قطعات شاعرانه بیشمار در وصف – غالبا- افسونگری و دل انگیزی سفر؛ حماسه ها، قصه ها، رمان ها، داستانها و سفرنامه های بسیار مبتنی بر این پدیده دیرینه زندگی بشر، در پهنه ادبیات به منصه ظهور رسیده است. بخشی از این آثار که در شمار مشهورترین آثار ادبی است، بر پایه سفرهای دریایی و بحر پیمایی شکل گرفته است. سعی نگارنده در این مقاله، معرفی برخی از مهمترین آثار در این زمینه و نیز مقایسه ای است میان آثار کلاسیک و متقدم ادبیات فارسی و اروپایی ( یونانی و لاتینی ) و بر شمردن مشترکات و تفاوت های این گونه آثار در دو حوزه مهم ادبیات جهان. در این بررسی، در می یابیم که در حوزه ادبیات فارسی نیز آثاری ارزشمند به نظم و نثر، به دست توانای ادیبان خوش قریحه و خیالپرداز مجال ظهور یافته که با آثار طراز اول ادبیات جهان در این گستره، قابل قیاس و شایان بررسی است. در زمره مهمترین ویژگی های این آثار، می توان: رویارویی با موانع و رخدادهای طبیعی و ماورای طبیعی، شگفت انگیزی، استقبال از خطر و ماجراجویی، ورود قهرمانان به جزایر و عرصه های ناشناخته و پدیدۀ کشتی شکستگی را بر شمرد. در عرصه گسترده و متنوع مضامین در ادبیات جهان، موضوع "سفر" خوش نشسته و بر مبنای آن آثار درخور توجهی پدیدار شده است. علاوه بر قطعات شاعرانه بیشمار در وصف – غالبا- افسونگری و دل انگیزی سفر؛ حماسه ها، قصه ها، رمان ها، داستانها و سفرنامه های بسیار مبتنی بر این پدیده دیرینه زندگی بشر، در پهنه ادبیات به منصه ظهور رسیده است. بخشی از این آثار که در شمار مشهورترین آثار ادبی است، بر پایه سفرهای دریایی و بحر پیمایی شکل گرفته است. سعی نگارنده در این مقاله، معرفی برخی از مهمترین آثار در این زمینه و نیز مقایسه ای است میان آثار کلاسیک و متقدم ادبیات فارسی و اروپایی ( یونانی و لاتینی ) و بر شمردن مشترکات و تفاوت های این گونه آثار در دو حوزه مهم ادبیات جهان. در این بررسی، در می یابیم که در حوزه ادبیات فارسی نیز آثاری ارزشمند به نظم و نثر، به دست توانای ادیبان خوش قریحه و خیالپرداز مجال ظهور یافته که با آثار طراز اول ادبیات جهان در این گستره، قابل قیاس و شایان بررسی است. در زمره مهمترین ویژگی های این آثار، می توان: رویارویی با موانع و رخدادهای طبیعی و ماورای طبیعی، شگفت انگیزی، استقبال از خطر و ماجراجویی، ورود قهرمانان به جزایر و عرصه های ناشناخته و پدیدۀ کشتی شکستگی را بر شمرد.
The motife of “Traveling” has a high and important position in the field of world literature and remarkable works based on have been created. In addition to uncountable poetical pieces- often- in description of enchanting and charming of traveling, so many epics , tales, fictions and travel accounts based on this old phenomenon of Mankind life are exposed to public view , in the literature domain, and some of most famous literary works are formed based on voyage and navigation. The writer attempt in this article is the presentation of most important works in this field and makes a comparison between classical and preceding Persian and European (Greek and Latin ) works , also enumeration of similarities and differences of such kind. In this survey, we find out that some valuable works , in poetry and prose , in the Persian literature domain are created by talented and visulizer Persian writers which are notable and comparable with first rate works of world Literature. As the most important characteristics of these works can be enumerated as followings: confrontation with natural and supernatural obstacles and occurrences, welcoming to danger and adventuresomeness , heros’ entrance to unknown islands and places and finally shipwreck phenomenon.
1- اسدی طوسی، ابونصر علی بن احمد .(1371). گرشاسبنامه، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران: چاپخانه بروخیم.
2- ----------------------------- .(1362).گرشاسبنامه (خلاصه داستان)، به کوشش برات زنجانی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
3- تراویک، باکنر .(1376). تاریخ ادبیات جهان (2 جلد) ترجمه عربعلی رضایی، تهران: نشر فرزان.
4- پلودن، لیدی و .(1351). اساطیر یونان، مترجم: محمد نژاد، تهران: انتشارات پدیده.
5- داف، توماس .(1374). نگاهی دیگر بر رابینسون کروزوئه، مترجم: مهدی افشار، تهران: کتاب مهناز.
6- رزمجو.حسین .(1370). انواع ادبی، مشهد: انتشارات آستان قدس.
7- سعیدیان، عبدالحسین .(1369). دائره المعارف ادبی، تهران: امیرکبیر.
8- شمیسا. سیروس .(1370). انواع ادبی، تهران: باغ آیینه.
9- شیرازی، محمد حسن .(1372). تاریخ جهان اسلام و روابط خارجی آن از آغاز تا امروز، تهران: نشر فرزانه.
10- طرسوسی .(1344). داراب نامه طرسوسی، تصحیح ذبیح الله صفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
11- فردوسی .(1966 م). شاهنامه، تحت نظر ی. ا. برتلس و...چاپ مسکو.
12معین، محمد .(1364). فرهنگ فارسی معین، تهران: امیرکبیر، چاپ هفتم.
13- نظامی. الیاس بن یوسف .(1342)..خمسه (اسکندرنامه)، تصحیح وحید دستگردی، تهران: موسسه مطبوعاتی علمی.
14- همر .(1349). اودیسه، ترجمه سعید نفیسی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
_||_