پندگریزی، خلاف‌آمد عادت سعدی
محورهای موضوعی : شاهنامه
محبوبه مسلمی زاده
1
(استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه)
کلید واژه: غزلیات, سعدی شیرازی, پندگریزی, نصیحت‌گری,
چکیده مقاله :
پند و اندرز به هر شکل و غرضی، جریان اندیشه آدمی را برای بهبود وضع زندگی و رسیدن به نیک‌بختی نشان می‌دهد. سعدی بزرگ‌ترین شاعر اخلاقی و تربیتی ایران است که وعظش لطیف، دل‌انگیز، استوار و متقن و اندرزهایش چونان سرمشق زندگانی در دوران بعد از او نیز به کار رفته‌است. مسأله مطرح در این مقاله این است که برخی غزل‌های سعدی به خلاف قیاسِ دیگر آثاری که او را به تعلیم و تجربه نام‌آور ساخته، محتوای پندگریزی دارد. در این غزل‌ها وی به جای پند و اندرز دادن مخاطب، خود از آن دوری کرده، از ناصح و مشفق تقاضا می‌کند که دیگر او را پند ندهند زیرا گرفتار درد بی‌درمان جنون عشق است که با آب عقل به یک جوی نرود و نصیحت را که خود از آبشخور عقل مایه می‌گیرد، نرسد که بر او کارگر افتد. روش این تحقیق مطالعه غزل‌های سعدی در کلّیات او و تحلیل غزل‌ها از منظر پندناپذیری است؛ به‌ویژه آن جا که پای عشق در میان باشد. دستاورد مقاله حاضر استخراج و تحلیل نمونه ابیاتی است که در آن‌ها سعدی در راستای اخلاق بر پایه عشق و دوستی، به صراحت از هرگونه خردورزی و نصیحت‌پذیری و پندشنوی روی‌گردان است.
Advice, in any kind and purpose, shows the direction of man's thoughts toward the improvement of his life's conditions and obtaining prosperity. Sa'di, the Iranian supreme moral poet, whenever begins to give advice, talks so delicately, tenderly and firmly; his advices have been imitated during his next periods. The question of this article is that some Sa'di Ghazals, contrary to his other works that have made him well known for his teachings and experiences contains sidestepping from taking advice, in these ghazals, he not only avoids advice instead of advising his addressed, but also requests the adviser not to recommend him anymore, because he is involved in an incurable sickness i.e. the madness of love that is not match with the wisdom, and the advice which origins from the wisdom, has no opportunity to affect him. The method of this research is study and analysis; the conclusion is extracting and analyzing verses in which Sa'di avoids frankly any wisdom and taking advice but does not deviate from morality at all and emphasizes that in any case he takes advice except for love in which he cannot accept any recommendation on having patience for his beloved even in return for suffering hardships.
1- انوشه، حسن.(1376). فرهنگنامه ادبی فارسی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
2- دهقان، علی و علی‌محمّدی، فاطمه.(1392). جمال شاهد در نظر سعدی (نگاهی به اندیشه‌های جمال‌پرستانۀ سعدی). تحقیقات تعلیمی و غنایی و زبان و ادب فارسی. شماره 15، ص.ص. 136-111.
3- روزبهان بقلی شیرازی.(1366). عبهرالعاشقین. تصحیح محمّد معین و هنری کربن. تهران: منوچهری.
4- زرّین‌کوب، عبدالحسین. (1379). حدیث خوش سعدی. تهران: سخن.
5- سعدی، مصلح بن عبدالله. (1384). کلّیات سعدی (گلستان، بوستان، غزلیات، قصاید، رباعیات، قطعات و رسائل). از روی نسخه مصحّح محمّد علی فروغی. تهران: فارابی.
6- شریف چوهدری، محمّد.(1375). پندآموزی سعدی در تربیت دینی و ادب اجتماعی. نامه پارسی. شماره 2، ص.ص.88-56.
7- صفا، ذبیح الله. (1386). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس.
8- مدرّس‌زاده، عبدالرّضا و صفوی، بنفشه سادات.(1390). نگاهی به آموزه‌های اخلاقی در غزل‌های سعدی. پژوهشنامه ادب تعلیمی. سال سوم. شماره 12، ص.ص. 148-127.
_||_