بازتاب کمال نبوی در دیوان خاقانی
محورهای موضوعی : شاهنامه
عطامحمد رادمنش
1
( - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد)
کلید واژه: کمال نبوی, شعر خاقانی, پیامبر ستایی,
چکیده مقاله :
نقشبند آفرینش، ملک و ملکوت و خاک و افلاک را با تمام شگفتیها و تنوّع و تکثـّرش و حتـّی آدم صفیّ الله را طفیل شاه بیت غزلِ دیوان هستی قرار داد. رهپویان وادی حقیقت نبوی با پیروی از گفتار و سیرة او –که منبعث از سرچشمة وحی است- سعادت و کمال خود را رقم می‌زنند و به موجودیّت خود معنی می‌بخشند. هنرمندان بویژه سخنوران سخته و سخن سنج، با ارادتی خالصانه و عاشقانه بدان محمودِ حق روی می‌آورند و از دریای خرد و معالی او مرواریدهای معرفت گرفته، دُرهای معانی سُفته، کلام خود را بدانها می‌آرایند و از پرتو این گهرهای رخشان هدایت روان خود را روشن و آثار خویش را مانا و پویا می‌سازند. از میان سرایندگان نامدار، خاقانی-که بحق "حسّان عجم" لقبش داده‌اند- در این باب بیش از دیگران اقبال داشته است؛ این چابکسوار پیشتاز سمند سخن، گوی ستایشگریِ برگزیدة حق را در میدان مدیحه سرایی از همگنان در ربوده و به دربرده است. او توانسته است هنرمندانه با خیالپردازیهای نغز و تصویر آفرینی‌های بدیع بالفظ و معانی بشکوه، هنر و فضیلت رسول مهر را بنمایاند و به شعر خود مقبولیّت و اعتبار بیشتر بخشد. پژوهنده در این تحقیق بر آن است که به بررسی ابعاد مضامین و مفاهیمِ برخاسته از هنر و اندیشه و خامة خاقانی در ستایش ابعاد هنری مختارِ حق بپردازد و با استناد به شواهد و مصادیق شعری حقّ مطلب را ادا کند.
The creator allocated the land, heaven, earth and firmament as the trailed element of the king of entity, the prophet, with all the wonders, varieties and proliferations. Followers of the prophetic of reality find their integrity and prosperity and signify their own existence by following his words and behavior which are the basis of divine messages. the artists, especially the literary critic follow the prophet with sincerity and love and learn valued knowledge from his wisdom and understanding and go toward meanings and make their speeches up with them and clear their spirit from the light of illuminating guidance and enhance make their effect dynamic and stable. Among the famous poet, Khaghani who is known as the" Iranian wonder", had enhance more than others; this speech rider has been ahead of other poet in complimenting the prophet. He could, by elegant imaginations and creating new thoughts in words, praise the prophet of kindness artistically and credit his poetries. The researcher of this investigation tries to analyze the concepts and words rose from arts and thoughts of Khaghani and praise the artistic view and indicate the truth by relying on evidences and poetical instances.
1- قرآن کریم /(1375). ترجمة مهدی الهی قمشه‌ای، تهران: اورست، چاپ اول.
2- استعلامی، محمّد .(1387). نقد و شرح قصاید خاقانی، ج2، تهران: زوّار، چاپ اول.
3- انوری، حسن .(1386). فرهنگ روز سخن، تهران: سخن، چاپ سوم.
4- بیهقی، ابوالفضل .(1356). تاریخ بیهقی؛ تصحیح علی اکبر فیّاض، مشهد: دانشگاه فردوسی، چاپ دوم.
5- جمال الدّین محمّد عبدالرّزاق اصفهانی .(1362). دیوان؛ تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران، کتابخانة ابن سینا، چاپ دوم.
6_________________________ .(1340). حدود العالم من المشرق الی المغرب؛ به کوشش منوچهر ستوده، تهران: کتابخانة طهوری.
7- حافظ، شمس الدّین محمّد .(1362). دیوان؛ تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران، خوارزمی، چاپ دوم.
8- حنّا الفاخوری .(1374). تاریخ ادبیّات زبان عربی؛ ترجمة عبدالمحمّد آیتی، تهران: توس، چاپ سوم.
9- خاقانی شروانی، افضل الدّین بدیل .(1357). دیوان؛ به کوشش ضیاءالدّین سجّادی، تهران: زوّار، چاپ دوم.
10____________________ .(2537). دیوان؛ تصحیح علی عبدالرّسولی، تهران: مروی.
11- دهخدا، علی اکبر .(1373-1372). لغت نامه؛ چ اول، از دورة جدید، تهران: دانشگاه تهران.
12- سجّادی، سیّد ضیاء الدّین .(1374). فرهنگ لغات و تعبیرات دیوان خاقانی شروانی؛ ج دوم، تهران: زوّار، چاپ اول.
13- سعدی، مشرّف الدّین مصلح بن عبدالله .(1363). بوستان (سعدی نامه)؛ تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی، چاپ دوم.
14_______________________ .(1368). گلستان؛ تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی، چاپ اول.
15- عقیلی خراسانی .(1371). مخزن الادویه؛ نسخة عکس از روی چاپ سنگی کلکته(1844م)، تهران: آموزش انقلاب اسلامی ایران، چاپ دوم.
16- غزّالی، ابوحامد، امام محمّد .(1368). کیمیای سعادت؛ ج1، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.
17- غیاث الدّین محمّد رامپوری .(1363). غیاث اللّغات؛ تهران: امیرکبیر، چاپ اول.
18- فروزانفر، بدیع الزّمان .(1361). احادیث مثنوی (تدوین)؛ تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.
19- معین، محمّد .(1353). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر، چاپ دوم.
20- مولوی، جلال الدّین محمّد .(1363). کلّیّات شمس (دیوان کبیر)؛ تصحیح بدیع الزّمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.
21________________ .(1368). مثنوی معنوی؛ رینولد.الین. نیکلسون، تهران: مولی، چاپ هفتم.
22- نجم الدین رازی .(1374). مرصاد العباد، به اهتمام محمّد امین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
23- نظامی، حکیم ابومحمّد الیاس .(1363). خسرو و شیرین؛ تصحیح حسن وحید دستگردی، تهران: علمی، چاپ دوم.
_||_