دیدگاه‌های اخلاقی و تربیتی در شعر وحشی بافقی

محورهای موضوعی : شاهنامه

اسحاق طغیانی ¹ (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان)
علی علیزاده ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان)

تاریخ دریافت : 1393/08/10 تاریخ پذیرش : 1393/12/21 تاریخ انتشار : 1394/03/11

کلید واژه: شعر فارسی, تعلیم و تربیت, دیوان وحشی, فضایل و رذایل اخلاقی,

چکیده مقاله :

تعلیم و تربیت یکی از برجسته ترین درونمایه ها و اغراض شعر فارسی است. این نوع ادبی، بیش از دیگر انواع، ذهن و زبان شاعران و سخنوران ادب فارسی را به خود مشغول کرده است. وحشی بافقی علیرغم اینکه شاعری وقوع پرداز بوده و عنصر غالب اشعار او عشق است ولی بخش عمده ای از ابیات و اشعار خود را چه در خلد برین که اثری تعلیمی ـ اخلاقی است و چه در دیگر منظومه ها و قالبهای شعری اش به موضوع تعلیم و تربیت اختصاص داده است. او مدتی به مکتب داری اشتغال داشته و پاره‌‌ای از موازین و شیوه های تعلیم و تربیت که در نظر مربیان امروزی این فن نیز پذیرفته شده است در اشعارش انعکاس یافته است. مهمتر از آن، تبیین مفاهیم و فضایل دینی و اخلاقی چون قناعت، جود و بخشش، عدل و انصاف و تحسین آنها و تشریح رذایل اخلاقی چون تظاهر، کبر، حرص و حسد و تحذیر از آنها، از جمله موضوعاتی است که جنبه تعلیمی و اخلاقی شعر او را برجسته کرده است. در میان مفاهیم اخلاقی و ارزشی، مباحثی نه چندان دلپسند چون تن دادن به حقارت و ذلت نیز در شعر او به چشم می خورد که شاید این امر بیشتر ناشی از پیروی او از سنن ادبی رایج در شعر فارسی باشد. این مقاله بر آن است که دیدگاه های اخلاقی و تربیتی وحشی را با استناد به اشعار وی بررسی و ارزیابی کند و بسامد آنها را به شکل جدول و نمودار بر اساس روش تحلیل آماری نشان دهد.

چکیده انگلیسی:

Education is one of the most outstanding themes and intentions of Persian poetry. This literary genre , more than any literary genres has involved the mind and language of poets and rhetoricians of Persian literature. Vahshi Bafghi (who was a schoolmaster) has allocated a large portion of his poems, whether in Khold Barin which is an educative-moral work, or in other poems and poetic forms to this issue. Emphasizing on some parts of principles and methods of education that are accepted by teachers of today and more importantly, explaining meanings, concepts, virtues and religious and moral teachings such as praying, contentment, patience, and etc… and praising them, as well as explicating moral vices such as pretension, pride, greed, envy, and prevision form them are among the issues which have been significantly reflected in Bafghi’s poetry. Besides, valuable and moral concepts, themes such as despair, hopelessness, radical belief in fortunes, acceptance of inferiority and humiliation can be observed in his poetry. The present study is to investigate and analyze the issue of education from different perspectives in the poetry of Vahshi with reference to his poems.